Relacje uczniów z rówieśnikami i z nauczycielami w kontekście używania substancji psychoaktywnych
DOI:
https://doi.org/10.12775/SPI.2025.1.003Słowa kluczowe
szkoła, relacje, uczeń, nauczyciel, substancje psychoaktywneAbstrakt
W artykule przedstawiono wyniki badania relacji uczniów z rówieśnikami i z nauczycielami w szkole pod kątem wpływu, jaki na te relacje ma używanie substancji psychoaktywnych przez nastolatków. Badania przeprowadzono z wykorzystaniem sondażu diagnostycznego oraz oryginalnego kwestionariusza. W badaniu brało udział 396 uczniów w wieku od 13 do 19 lat ze szkół podstawowych, średnich, technicznych i zawodowych. Wyniki badania ujawniły istotny związek między relacjami nastolatków z rówieśnikami i z nauczycielami a używaniem przez nich substancji psychoaktywnych. Im większa jest intensywność używania substancji psychoaktywnych wśród nastolatków, tym słabsze są ich relacje z nauczycielami i z rówieśnikami. Z kolei silniejsze relacje z personelem szkolnym i z rówieśnikami wiązały się z mniejszą liczbą objawów uzależnienia od alkoholu i narkotyków. W badaniu ważną rolę odegrała zmienna pośrednicząca, jaką są w tym wypadku osiągane wyniki w nauce. Średnie wyniki dotyczące osiągnięć w nauce korelowały istotnie z relacjami nastolatków z nauczycielami. Wyniki przeprowadzonych badań wskazują, że silniejsze relacje nastolatków z personelem szkoły były powiązane z lepszymi wynikami w nauce, podczas gdy gorsze wyniki w nauce korelowały z wyższym poziomem nadużywania przez nich substancji psychoaktywnych.
Bibliografia
Ary D., Duncan T., Biglan A., Meltzer C., Noell J., Smolkowski K. (1999). “Development of Adolescent Problem Behaviour,” Journal of Abnormal Child Psychology, vol. 27, no. 2, pp. 141–150.
Berkowitz A.D. (2004). “The Social Norms Approach: Theory, Research and Annotated Bibliography,” http://www.alanberkowitz.com/articles/social_norms.pdf [access: 20.11.2024].
Black K.A., McCartney K. (1997). “Adolescent Females’ Security With Parents Predicts the Quality of Peer Interactions,” Social Development, vol. 6, no. 1, pp. 91–110.
Borowski K. (2010). “Kontakty społeczne dzieci i młodzieży. Zarys problematyki,” Scripta Comeniana Lesnensia, vol. 8, pp. 41–54.
Borsari B., Carey K.B. (2001). “Peer Influences on College Drinking: A Review of the Research,” Journal of Substance Abuse, vol. 13, no. 4, pp. 391–424.
Borsari B., Carey K.B. (2003). “Descriptive and Injunctive Norms in College Drinking: A Meta-analytic Integration,” Journal of Studies on Alcohol, vol. 64, no. 3, pp. 331–341.
Brzezińska A. (2000). Społeczna psychologia rozwoju, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Bukowski W.M., Hoza B., Boivin M. (1993). “Popularity, Friendship, and Emotional Adjustment During Early Adolescence,” [in:] W. Damon, B. Laursen (eds.), New Directions for Child Development: Close Friendships in Adolescence, Jossey-Bass (CA): San Francisco, pp. 23–37.
Bukowski W.M., Newcomb A.F., Hartup W.W. (eds.) (1996 ). The Company They Keep: Friendship in Childhood and Adolescence, Cambridge: Cambridge University Press.
Challier B., Chau N., Predine R., Choquet M., Legras B. (2000). “Associations of Family Environment and Individual Factors With Tobacco, Alcohol, and Illicit Drug Use in Adolescent,” European Journal of. Epidemiology, vol. 16, no. 1, pp. 33–42.
Charrier L., van Dorsselaer S., Canale N., Baska T., Kilibarda B. et al. (2024). A Focus on Adolescent Substance Use in Europe, Central Asia and Canada: Health Behaviour in School-aged Children International Report from the 2021/2022 Survey, vol. 3, Copenhagen: WHO Regional Office for Europe, pp. 33–39. https://iris.who.int/handle/10665/376573 [access: 22.11.2024].
Coie J.D., Dodge K.A. (1998). “Aggression and Antisocial Behaviour,” [in:] N. Eisenberg (ed.), Handbook of Child Psychology, vol. 3: Social, Emotional, and Personality Development, New York: Wiley, pp. 779–862.
Corsano P., Majorano M., Champretavy L. (2006). “Psychological Well-being in Adolescence: The Contribution of Interpersonal Relations and Experience of Being Alone,” Adolescence, vol. 41, no. 162, pp. 341–353.
Cotterell J.L. (1992). “The Relations of Attachments and Supports to Adolescent Well-being and School Adjustment,” Journal od Adolescent Research, vol. 7, no. 1, pp. 28–42.
Dzielska A. (2017). Zachowania ryzykowne, Warszawa: Instytut Matki i Dziecka.
Eisenberg N., Fabes R.A. (1998). “Prosocial Development,” [in]: N. Eisenberg (ed.), Handbook of Child Psychology, vol. 3: Social, Emotional, and Personality Development, New York: Wiley, pp. 701–778.
Fass M.E., Tubman J.G. (2002). “The Influence of Parental and Peer Attachment on College Students’ Academic Achievement,” Psychology in the Schools, vol. 39, no. 5, pp. 561–573.
Garnefski N., Diekstra R.F. (1996). “Perceived Social Support from Family, School, and Peers: Relationship With Emotional and Behavioural Problems Among Adolescents,” Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, vol. 35, no. 12, pp. 1657–1664.
Gibson D.M., Jefferson R.N. (2006). “The Effect of Perceived Parental Involvement and the Use of Growth-fostering Relationships on Self-concept in Adolescents Participating in GEAR UP,” Adolescence, vol. 41, no. 161, pp. 111–125.
Goldstein S.E., Davis-Kean P.E., Eccles J. (2005). “Parents, Peers and Problem Behavior: A Longitudinal Investigation of the Impact of Relationship Perceptions and Characteristics on the Development of Adolescent Problem Behavior,” Developmental Psychology, vol. 41, no. 2, pp. 409–411.
Harris J.R. (1998). Geny czy wychowanie? Co wyrośnie z naszych dzieci i dlaczego, trans. A. Polkowski, Warszawa: Wydawnictwo Jacek Santorski & Co.
Kostowski W. (2001). “Współczesna farmakoterapia uzależnienia od nikotyny,” Alkoholizm i Narkomania, vol. 14, no. 1, pp. 129–136.
Laible D.J., Carlo G., Roesch S.C. (2004). “Pathways to Self-esteem in Late Adolescence: The Role of Parent and Peer Attachment, Empathy, and Social Behaviours,” Journal of Adolescence, vol. 27, no. 6, pp. 703–716.
Malczewski A. (2022). “Młodzież a substancje psychoaktywne,” [in:] Młodzież 2021. Raport z badania CBOS i KCPU, Warszawa: CBOS; Krajowe Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniem, pp. 208–223, https://kcpu.gov.pl/wp-content/uploads/2023/01/Mlodziez-2021-raport_uzupelniony.pdf [access: 20.11.2024].
Malczewski A., Jabłoński P. (2023). Raport 2023. Uzależnienia w Polsce, Warszawa: Krajowe Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom, https://kcpu.gov.pl/wp-content/uploads/2024/03/Raport-2023-wersja-Internetowa.pdf [access: 20.11.2024].
Maryl M., Korolczuk A. (2008). “Relacje z rodzicami i rówieśnikami – ich wpływ na funkcjonowanie adolescentów,” Psychiatria i Psychologia Kliniczna, vol. 8, no. 1, pp. 46–56.
Mellibruda J. (1997). “Profilaktyka problemowa,” Remedium, no. 10(56), pp. 17–20.
Mika S. (1975). Wstęp do psychologii społecznej, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Modrzejewska R., Bomba J. (2010). “Rozpowszechnienie zaburzeń psychicznych i używania substancji psychoaktywnych w populacji 17-letniej młodzieży wielkomiejskiej,” Psychiatria Polska, vol. 44, no. 4, pp. 579–592.
Napora E. (2019). “Skala komunikowania się adolescentów z rówieśnikami (SKAR) – właściwości psychometryczne narzędzia szacującego zadowolenie z relacji z rówieśnikami,” Polskie Forum Psychologiczne, vol. 24, no. 1, pp. 57–78.
Oleszkowicz A., Senejko A. (2013). Psychologia dorastania. Zmiany rozwojowe w dobie globalizacji, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Ostaszewski K. (2008). “Problemy nastolatków związane z używaniem substancji psychoaktywnych,” Alkoholizm i Narkomania, vol. 21, no. 4, pp. 363–389.
Ostaszewski K., Bobrowski K., Borucka A., Okulicz-Kozaryn K., Pisarska A., Raduj J., Biechowska D. (2013). Monitorowanie zachowań ryzykownych i problemów zdrowia psychicznego młodzieży. Badania mokotowskie 2012, Warszawa: Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie; Pracownia Profilaktyki Młodzieżowej “Pro-M”.
Pisarska A. (2023). “Przyjmowanie leków przeciwbólowych przez podopiecznych młodzieżowych ośrodków socjoterapii i młodzieżowych ośrodków wychowawczych,” Pediatria i Medycyna Rodzinna, vol. 19, no. 2, s. 87–91.
Pisarska A., Bobrowski K., Borucka A., Okulicz-Kozaryn, Ostaszewski K., Raduj J. (2012). “Używanie substancji psychoaktywnych oraz agresja i przemoc wśród uczniów szkół gimnazjalnych z perspektywy badań ilościowych i jakościowych,” Alkoholizm i Narkomania, vol. 25, no. 4, s. 357–382.
Pisarska A., Eisman A., Ostaszewski K., Zimmerman M.A. (2016). “Alcohol and Cigarette Use Among Warsaw Adolescents: Factors Associated With Risk and Resilience,” Substance Use & Misuse, vol. 51, no. 10, pp. 83–96.
Plesa S. (2022). “Disposable E-cigarettes: Global Market Overview,” ECigIntelligence, 13 May, https://ecigintelligence.com/disposable-e-cigarettes-global-market-overview-may-2022/ [access: 22.11.2024].
Poleszak W. (2004). “Diagnoza relacji rówieśniczych w środowisku szkolnym,” [in:] Z. Gaś (ed.), Badanie zapotrzebowania na profilaktykę w szkole. Poradnik dla szkolnych liderów profilaktyki, Lublin: Wydawnictwo Fundacji Masz Szansę, pp. 155–170.
Resnick M.D., Bearman P.S., Blum R.W., Bauman K.E., Harris K.M., Jones J., Tabor J., Beuhring T., Sieving R.E., Shew M., Ireland M., Bearinger L.H., Udry J.R. (1997). “Protecting Adolescents from Harm: Findings from the National Longitudinal Study on Adolescent Health,” Journal of the American Medical Association, vol. 278, no. 10, pp. 823–832.
Schneider B.H., Younger A.J. (1996). “Adolescent-Parent Attachment and Adolescent’s Relations With Their Peers: A Closer Look,” Youth and Society, vol. 28, no. 1, pp. 95–108.
Sierosławski J. (2020). Używanie alkoholu i narkotyków przez młodzież szkolną. Raport, prezentacja oraz informacja prasowa z ogólnopolskich badań ankietowych zrealizowanych w 2019 r. Europejski program badań ankietowych w szkołach ESPAD, Warszawa: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii; Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych; Instytut Psychiatrii i Neurologii, https://www.cinn.gov.pl/portal?id=166545 [access: 20.11.2024).
Stach-Hejosz M. (2011). “Postawa religijna a relacje interpersonalne katechizowanej młodzieży gimnazjalnej,” Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne, vol. 44, no. 1, pp. 166–176.
Ścibisz A. (2009). “Spostrzegane wsparcie i sympatia rówieśników, a style radzenia sobie ze stresem przez młodzież licealną,” Sztuka Leczenia, vol. 3–4, pp. 73–91.
Thompson B. (2000). “Canonical Correlation Analysis,” [in:] L.G. Grimm, P.R. Yarnold (eds.), Reading and Understanding More Multivariate Statistics, Washington: American Psychological Association, pp. 285–316.
Wojtyła A., Bojar I., Biliński P. (2010). “Problem spożywania alkoholu wśród młodzieży w Polsce,” Medycyna Ogólna, vol. 16, no. 4, pp. 570–580.
Wolniewicz-Grzelak B., Okulicz-Kozaryn K., Pisarska A. (1996). Substancje uzależniające. Czym są i jak działają (Pakiet prewencyjny: Program Zapobiegania Narkomanii „Odlot”, Zeszyt 7), Warszawa: Instytut Psychiatrii i Neurologii.
Woronowicz B. (2003). Bez tajemnic o uzależnieniach i ich leczeniu, Warszawa: Instytut Psychiatrii i Neurologii.
Woynarowska-Sołdan M., Woynarowska B., Kokoszka I., Mazur J. (2000). Zdrowie młodzieży szkolnej w Polsce. Młodzież o szkole, Warszawa: Katedra Biomedycznych Podstaw Rozwoju i Wychowania; Wydział Pedagogiczny UW.
“Wypaleni nastolatkowie... Jakie mogą być konsekwencje stosowania e-papierosów?” 4.01.2023, https://planujedlugiezycie.pl/aktualnosci/wypaleni-nastolatkowie-jakie-moga-byc-konsekwencje-stosowania-e-papierosow/ [access: 20.11.2024].
Zuckerman M. (1994). Behavioral Expressions and Biosocial Bases of Sensation Seeking, Cambridge: Cambridge University Press.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Monika Zięciak
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że:
jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Polityka prywatności
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 629
Liczba cytowań: 0
