The Culture of Exclusion and Its Prevention through Education and Upbringing in the Light of the Teaching of Pope Francis
DOI:
https://doi.org/10.12775/SPI.2025.1.007Keywords
pope Francis, exclusion, education, upbringing, cultureAbstract
The text presents Pope Francis’ teaching on the culture of exclusion, which in the modern world is not only becoming increasingly visible, but also covers large areas of human action. In his view, the way to counter attitudes of judging and rejecting human beings is to educate and upbringing for a culture of solidarity and caring. He looks at future educational programmes through the prism, necessary for a dignified life, of a culture of mercy. In this way, a kind of re-education of all humanity, which is needed for the world, should take place.
In the presentation of the social problem of creating a culture of exclusion, preventing it through education and upbringing, a qualitative method of describing these issues in the light of available studies will be used. The teaching of Pope Francis, which constitutes the source material of this presentation, will be analysed. Both a hermeneutical and pragmatic interpretation of the texts will allow for a more precise understanding of the papal call addressed to the world to educate for an attitude of openness towards every human person. Encouraging the fight against a culture of rejection and the implementation of a culture of mercy, Pope convinces how the full development of man and society is achieved, and what threatens this process. Only young people, the Pope explains, who are convinced to build interpersonal solidarity, will be able to change the reality around them in the future. Through their choices and decisions, they will transmit to the world the values they have acquired.
References
Bibliografia
Bartnik C.S. (1989). Z teologii kultury, „Ateneum Kapłańskie”, nr 3, s. 354–365.
Dyczewski L. (2005). Grupy marginalne, [w:] L. Dyczewski (red.), Kultura grup mniejszościowych i marginalnych, Lublin: Wydawnictwo KUL, s. 29–48.
Franciszek (2013a). Adhortacja apostolska „Evangelii gaudium” o głoszeniu Ewangelii we współczesnym świecie, Kraków: Wydawnictwo M.
Franciszek (2013b). Nikogo nie wolno odrzucać, „L’Osservatore Romano”, nr 8–9, s. 6–7.
Franciszek (2013c). Skażeni przez kulturę odrzucenia, „L’Osservatore Romano”, nr 8–9, s. 48–49.
Franciszek (2014a). Już nie niewolnicy, lecz bracia. Orędzie na Światowy Dzień Pokoju 2015 r., „L’Osservatore Romano”, nr 12, s. 4–8.
Franciszek (2014b). Od kultury wykluczenia do kultury spotkania, „L’Osservatore Romano”, nr 3–4, s. 40–41.
Franciszek (2015a). Encyklika „Laudato si’” poświęcona trosce o wspólny dom, Poznań: Pallottinum.
Franciszek (2019a). Kultura nadziei, „L’Osservatore Romano”, nr 11, s. 36–37.
Franciszek (2019b). Migranci są symbolem wszystkich odrzuconych, „L’Osservatore Romano”, nr 9, s. 24–25.
Franciszek (2019c). Ufność nieszczęśliwych nigdy ich nie zawiedzie. Orędzie na III Światowy Dzień Ubogich, „L’Osservatore Romano”, nr 7–8, s. 9–12.
Franciszek (2020a). Bóg przekazuje swoje przesłania za pośrednictwem małych i ubogich, „L’Osservatore Romano”, nr 2–3, s. 14–15.
Franciszek (2020b). Edukacja prowadzi osoby do światła, „L’Osservatore Romano”, nr 4, s. 9–10.
Franciszek (2020c). Encyklika „Fratelli tutti” o braterstwie i przyjaźni społecznej, Poznań: Pallottinum.
Franciszek (2020d). Posynodalna adhortacja apostolska „Querida Amazonia”, Kraków: Wydawnictwo M.
Franciszek (2020e). Sekret szczęśliwego życia, „L’Osservatore Romano”, nr 7–8, s. 21–22.
Franciszek (2020f). Trzeba szukać Jezusa w ubogim, „L’Osservatore Romano”, nr 5, s. 40–41.
Franciszek (2023a). Na sądzie ostatecznym będziemy sądzeni z miłości, „L’Osservatore Romano”, nr 12, s. 39–40.
Franciszek (2023b). Niech Morze Śródziemne znów stanie się laboratorium pokoju, „L’Osservatore Romano”, nr 10, s. 17–23.
Franciszek (2023c). Orędzie na 7. Światowy Dzień Ubogich (19 listopada 2023 r.). W każdym ubogim jest obecny Chrystus, „L’Osservatore Romano”, nr 7, s. 6–10.
Jan Paweł II (1996). Posynodalna adhortacja apostolska „Vita consecrata” o życiu konsekrowanym i jego misji w Kościele i świecie, Poznań: Pallottinum.
Kornas-Biela D. (2017). Miłosierdzie jako wartość wychowawcza. Perspektywa pedagogiki chrześcijańskiej, „Rozprawy Społeczne”, nr 1, s. 5–15.
Kozubek M.T. (2020). Inkluzja w ujęciu papieża Franciszka inspiracją dla edukacji włączającej, „Rozprawy Społeczne”, nr 4, s. 17–33.
Majka J. (1989). Kościół – kultura – kultury, „Ateneum Kapłańskie”, nr 3, s. 341–353.
Marlewski J. (1986). Kultura jest walką o podmiotowość człowieka. Refleksje o nauczaniu społecznym Jana Pawła II w dziedzinie kultury, „Życie Katolickie”, nr 10, s. 41–48.
Nęcek R. (2016). Edukacja medialna w nauczaniu społecznym papieża Franciszka, Kraków: Wydawnictwo Salwator.
Nęcek R. (2021). Kultura spotkania podstawą komunikacji międzyludzkiej. Na kanwie encykliki społecznej „Fratelli tutti” papieża Franciszka, „Społeczeństwo. Studia, prace badawcze i dokumenty z zakresu nauki społecznej Kościoła”, nr 1, s. 47–57.
Rabiej S. (2017). Krytyka „kultury wykluczenia” w nauczaniu papieża Franciszka, [w:] M. Humeniuk, I. Paszenda (red.), Między ekskluzją a inkluzją w edukacji religijnej, Wrocław: Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego, s. 64–76.
Turkson P.K.A. (2021). O orędziu na Światowy Dzień Pokoju. Kompas wskazujący wspólny kurs, „L’Osservatore Romano”, nr 1, s. 14–15.
Witkowski L. (2005). O paradoksach marginalizacji, [w:] K. Marzec-Holka (red.), Marginalizacja w problematyce pedagogiki społecznej i praktyce pracy socjalnej, Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, s. 17–31.
Wojtyła K. (1979). Chrześcijanin a kultura, [w:] K. Wojtyła (red.), Aby Chrystus się nami posługiwał, Kraków: Znak, s. 457–461.
Netografia
Bronk K. (2019). Papież: rodzice chorych dzieci nie potrzebują aborcji, ale pomocy, https://www.vaticannews.va/pl/papiez/news/2019-05/papiez-aborcja-eugeniczna.html [dostęp: 12.09.2024].
Cho Ilo S. (2023). Papież Franciszek jak prorok przebudowuje współczesny katolicyzm, przeł. P. Olivier, https://www.onet.pl/informacje/magazynkontakt/papiez-franciszek-jak-prorok-przebudowuje-wspolczesny-katolicyzm/zlnb27z,30bc1058 [dostęp: 12.09.2024].
Discorso del Santo Padre Francesco al partecipanti al Congresso mondiale promosso dalla Congregazione per l’Educazione Cattolica (degli Istituti di Studi) (2015), https://www.vatican.va/content/francesco/it/speeches/2015/november/documents/papa-francesco_20151121_congresso-educazione-cattolica.html [dostęp: 12.09.2024].
DoRzeczy.pl (2020). Franciszek: Nauka społeczna Kościoła to kultura troskliwości, https://dorzeczy.pl/religia/165466/franciszek-nauka-spoleczna-kosciola-to-kultura-troskliwosci.html [dostęp: 12.09.2024].
Dzieci i papież Franciszek: spotkanie, dialog, święto pokoju i troski o stworzenie (2023), https://www.santegidio.org/pageID/30284/langID/pl/itemID/55341/Dzieci-i-papie%C5%BC-Franciszek-spotkanie-dialog-%C5%9Bwi%C4%99to-pokoju-i-troski-o-stworzenie.html [dostęp: 12.04.2024].
Franciszek (2015b), Współczesne formy niewolnictwa. Przemówienie do uczestników sesji plenarnej Papieskiej Akademii Nauk Społecznych, https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/franciszek_i/przemowienia/pans_18042015.html [dostęp: 12.09.2024].
Franciszek (2018a), Nauczanie Jezusa na temat kobiety zmienia historię, https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/franciszek_i/homilie/swmarta_15062018 [dostęp: 12.09.2024]
Franciszek (2018b). Nie można pozbawić życia, żeby rozwiązać problem. Audiencja generalna 10 października 2018 r., https://www.vatican.va/content/francesco/pl/audiences/2018/documents/papa-francesco_20181010_udienza-generale.html [dostęp: 12.09.2024].
Franciszek (2018c). Solidarność jest jedyną odpowiedzią, https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/franciszek_i/homilie/migranci_06072018 [dostęp: 12.04.2024].
Franciszek (2020g). Starość nie jest chorobą. Przemówienie do uczestników międzynarodowego kongresu poświęconego duszpasterstwu osób w podeszłym wieku, 31.01.2020, https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/franciszek_i/przemowienia/starsi_31012020.html [dostęp: 12.09.2024].
Franciszek (2021a). List do małżonków na Rok „Rodzina Amoris Laetitia”, https://www.vaticannews.va/pl/papiez/news/2021-12/list-papieza-franciszka-do-malzonkow-tekst.html [dostęp: 12.09.2024].
Franciszek (2021b). Papież opowiada dziennikarzom o podróży do Iraku, https://www.vaticannews.va/pl/papiez/news/2021-03/papiez-opowiada-dziennikarzom-o-podrozy-do-iraku.html [dostęp: 12.09.2024]
IAR (2013). Papież Franciszek przeciwko aborcji i eutanazji, https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/artykuly/733695,papiez-franciszek-przeciwko-aborcji-i-eutanazji.html [dostęp: 5.04.2024].
KAI/JH (2020). Troska o ziemię jest prawem człowieka. Franciszek w TED, https://wiez.pl/2020/10/13/troska-o-ziemie-jest-prawem-czlowieka-franciszek-w-ted/ [dostęp:19.04.2024].
KAI/pk (2024). Papież Franciszek apeluje o docenienie roli kobiet: są współpracowniczkami Stwórcy w służbie życiu, https://deon.pl/kosciol/papiez-franciszek-apeluje-o-docenienie-roli-kobiet-sa-wspolpracowniczkami-stworcy-w-sluzbie-zyciu,2760845 [dostęp: 12.04.2024].
KAI/Radio Watykańskie (2015). Starsi to ofiary kultury odrzucenia, https://www.gosc.pl/doc/2555377.Starsi-to-ofiary-kultury-odrzucenia [dostęp: 12.09.2024].
kg (KAI/ACIPrensa) / Watykan, sg (2017). Franciszek: mógłbym być wśród „odrzuconych”, http://idziemy.pl/kosciol/franciszek-moglbym-byc-wsrod-odrzuconych- [dostęp: 12.09.2024].
Olczyk S. (2023). Wychowanie młodzieży w nauczaniu Jorge Mario Bergoglio – papieża Franciszka, https://repozytorium.kul.pl/server/api/core/bitstreams/1af5da7d-4566-4840-870d-5406a97a6f3d/content [dostęp: 12.09.2024].
Ołdakowski K. (2020). Papież: potrzebna jest różnorodność i solidarność w harmonii, https://www.vaticannews.va/pl/papiez/news/2020-09/papiez-audiencja-2-wrzesnia.html [dostęp: 12.09.2024].
PAP (2021). Papież: Przemoc wobec kobiet to nikczemność i upadek całej ludzkości, https://www.gosc.pl/doc/6714324.Papiez-Przemoc-wobec-kobiet-to-nikczemnosc-i-upadek-calej [dostęp: 12.09.2024].
pch24.pl/KAI (2017). Papież Franciszek o handlu w niedzielę: to niewolnictwo!, https://medianarodowe.com/2017/12/17/papiez-franciszek-o-handlu-niedziele-niewolnictwo/ [dostęp: 12.09.2024].
Radio Watykańskie (2016). Papież w szpitalu: kulturę odrzucenia zastąpmy kulturą przyjęcia, https://zakony-zenskie.pl/papiez-w-szpitalu-kulture-odrzucenia-zastapmy-kultura-przyjecia/ [dostęp: 12.09.2024].
Rajewski B. (2022). Kultura troskliwości 2022, https://deon.pl/wiara/kultura-troskliwosci-2022-,1777766 [dostęp: 12.09.2024].
Sosnowski J. (2013). Efekt Franciszka, https://deon.pl/wiara/wiara-i-spoleczenstwo/efekt-franciszka,253752 [dostęp: 12.09.2024].
sw/jo/je (2013). Papież: najsłabsi padają ofiarami dominującej „kultury odrzucenia”, https://www.money.pl/archiwum/wiadomosci_agencyjne/pap/artykul/papiez;najslabsi;padaja;ofiarami;dominujacej;kultury;odrzucenia,224,0,1437664.html [dostęp: 12.09.2024].
Vatican News (2022). Papież: to życie jest prawem, a nie śmierć, https://www.vaticannews.va/pl/papiez/news/2022-03/papiez-to-zycie-jest-prawem-a-nie-smierc.html [dostęp: 12.09.2024].
Wysocka S. (2023). Papież: odmawianie ludziom starszym lekarstw, by zaoszczędzić, to ukryta eutanazja, https://m.przemysl.niedziela.pl/artykul/90684/Papiez-odmawianie-ludziom-starszym [dostęp: 5.04.2024].
Zajączkowska B. (2019). Franciszek: dyskryminacja niepełnosprawnych grzechem społecznym, https://www.vaticannews.va/pl/papiez/news/2019-12/list-niepelnosprawni-franciszek.html [dostęp: 12.09.2024].
Zajączkowska B. (2020). Franciszek inicjuje Globalny Pakt Edukacyjny, https://www.vaticannews.va/pl/papiez/news/2020-10/globalny-pakt-edukacyjny.html [dostęp: 12.09.2024].
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 Paweł Maciaszek

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
By submitting an article, the author declares that:
they are the author of the article (hereinafter referred to as the Work) and:
- is entitled to exclusive and unlimited copyright to the Work,
- is entitled to dispose of the copyrights to the Work.
The Author grants the Jesuit University Ignatianum in Cracow a free, non-exclusive, territorially unlimited license to use the Work in the following fields of exploitation:
- publishing the Work in paper, digital or magnetic form;
- multiplying the work by any method, without limiting the number of editions or copies;
- distribution of the work and its copies in any form, including marketing, sales, lending, and lease;
- placing the work in a computer memory;
- distribution of the work in information networks, including the Internet;
- public performance, exhibition, display, reproduction, broadcasting and re-broadcasting, as well as making the Work available to the public in such a manner that everyone could have access to it at a time and place chosen by themselves;
- within the scope of dependent rights to the Work, covering, in particular, the right to make necessary changes to the Work, resulting from editorial and methodical preparation, as well as to make translations of the Work into other languages.
The license right shall be transferred the moment of transfer of the Work to the Jesuit University Ignatianum in Cracow. The Jesuit University Ignatianum in Cracow is entitled to grant sub-licenses to the Work in terms of the right granted. The license shall be limited in time for a period of 15 years from the date it is granted.
Stats
Number of views and downloads: 174
Number of citations: 0