Naukowiec z pasją i nauczyciel z powołania – jezuita Józef Sas (1868–1931)
DOI:
https://doi.org/10.12775/SPI.2024.4.002Słowa kluczowe
biografia, edukacja, nauczyciel, naukowiec, jezuita, Józef Sas SJAbstrakt
Ukończone szkoły, odbyte studia często mają wpływ na dalsze wybory życiowe. Niejednokrotnie wpływały one na status materialny oraz pozycję społeczną człowieka. Na przełomie XIX i XX wieku edukacja oraz zdobyte w trakcie jej trwania kwalifikacje dawały szansę na poprawę sytuacji życiowej. Biografie osób pozwalają poznać nie tylko życie danej jednostki, ale także epokę, w której ona żyła, oraz zrozumieć losy ówczesnych ludzi.
Celem artykułu jest poznanie biografii jezuity Józefa Sasa, który był naukowcem i nauczycielem. Dzieje jego życia mogą być przykładem życia jemu podobnych; mogą jednocześnie stanowić podstawę do stworzenia biografii zbiorowej, np. grupy zawodowej danego okresu historycznego. W kreśleniu postaci Sasa oraz jego drogi życiowej i zawodowej wykorzystane zostały badania biograficzne oraz metoda analizy dokumentów, m.in. tzw. egodokumentów. Podstawowym materiałem źródłowym były: dokumenty przechowywane w Archiwum Towarzystwa Jezusowego w Krakowie, opracowania oraz powstałe wcześniej biogramy ze specjalistycznych słowników. Przybliżenie drogi życiowej i wyborów edukacyjnych Józefa Sasa pozwala na zrozumienie jego osobistej historii. Poprzez pryzmat tej postaci możliwe jest także poznanie jednostkowych losów osób jemu podobnych.
Bibliografia
Źródła w Archiwum Towarzystwa Jezusowego w Krakowie (ATJKr)
ATJKr rkp. 1263 – Józef Sas TJ. Osobiste, s. 1–120.
ATJKr rkp. 1144 – Józef Sas TJ. Notatki historyczne, s. 1–359.
Źródła drukowane
Catalogus Provinciae Galicianae Societatis Jesu Ineunte Anno 1900. (1900), Cracoviae: Typographia Czas.
Catalogus Provinciae Galicianae Societatis Jesu Ineunte Anno 1909. (1909), Cracoviae: Typographia Czas.
Grudzień T. (1936). Krótka refleksja, [w:] Księga pamiątkowa 50-lecia Konwiktu i Gimnazjum oo. Jezuitów w Chyrowie, Kraków: Konwikt w Chyrowie, s. 51–53.
Grzebień L. (1990). Chyrowiacy, Przemyśl: Biblioteczka Przemyska.
Grzebień L. (2012). Sas Józef SJ, [w:] Encyklopedia katolicka, t. 17, red. E. Gigilewicz, Lublin: Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, kol. 1133.
Radożycki J. (2007). Aby o nich nie zapomniano. Wspomnienia, Szczecin: Wydawnictwo My Book.
Sas J. (1893). Aleksander Lorencowicz. Studium z epoki panegirycznej, „Przegląd Powszechny”, t. 39, s. 81–102; 185–209; 368–387.
Sas J. (1896). Ks. Tomasz Młodzianowski i jego kazania, „Przegląd Powszechny”, t. 51, s. 307–326; t. 52, s. 78–94; 212–234.
Sas J. (1897a). Stosunki polsko-tureckie w pierwszych latach Zygmunta III, „Przegląd Powszechny”, t. 55, s. 99–123; 219–236.
Sas J. (1897b). Wyprawa Zamojskiego na Mołdawię, „Przegląd Powszechny”, t. 56, s. 74–98.
Sas J. (1898). Jeszcze o kazaniach sejmowych Skargi, „Przegląd Powszechny”, t. 57, s. 319–324.
Sas J. (1909a). Czy Wielki Książę Konstanty umarł katolikiem? „Przegląd Powszechny”, t. 101, s. 218–230.
Sas J. (1909b). Medale i krzyże orderowe Konwiktu oo. Jezuitów w Tarnopolu i Chyrowie, „Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne”, nr 1, s. 5–9.
Sas J. (1909c). Z historii misji polskiej na Krymie. Misja ks. Piotra Borowskiego, „Przegląd Powszechny”, t. 103, s. 174–191; 369–388.
Sas J. (1911). W sprawie jezuitów na Białej Rusi. Z okazji książki M. Loreta „Kościół katolicki a Katarzyna II”, „Przegląd Powszechny”, nr 110, s. 189–208, 369–381; nr 111, s. 69–80.
Sas J. (1912). W odpowiedzi p. Loretowi w kwestii jezuitów białoruskich, „Przegląd Powszechny”, nr 116, s. 33–51.
Sas J. (1913–1915). Z odwiedzin cesarza Józefa II w Mohylewie, „Nasze Wiadomości”, nr 4, s. 429–433.
Sas J. (1918). Z historii zbiorów naukowych Konwiktu Chyrowskiego, „Kwartalnik Chyrowski” t. 26, nr 2, s. 121–123.
Sas J. (1920). Z czasów walk ruskich na chyrowskim odcinku, [w:] XXVI Sprawozdanie Zakładu Naukowo-Wychowawczego oo. Jezuitów w Bąkowicach pod Chyrowem na rok szkolny 1919–1920, Chyrów: Nakładem Zakładu, s. 3–29.
Sas J. (1925). Bony konwiktu oo. Jezuitów w Chyrowie, „Zapiski Numizmatyczne”, nr 1, s. 46–47.
Opracowania
Grzebień L. (1983). Sas Józef, [w:] Słownik polskich teologów katolickich 1918–1981, t. 7: R–Z, red. L. Grzebień, Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej, s. 77–78.
Grzebień L. (1994). Sas Józef, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 35, Wrocław: Zakład Narodowy im Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, s. 242–243.
Kochanowicz J. (2018). Wawrzyniec Bojer – szwedzki nauczyciel w polskich szkołach doby kontrreformacji, „Studia Paedagogica Ignatiana”, t. 21, nr 2, s. 19–36.
Kramarz H. (1987). Nauczyciele gimnazjalni Galicji 1867–1914: studium historyczno-socjologiczne, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie.
Królikowska A. (2017). Teofil Bzowski as the Guardian of the Memory of the Ideals of the Chyrow Boarding School and Its Graduates, „Horyzonty Wychowania”, t. 16, nr 37, s. 119–128.
Krzysztofik M. (2010). Biblia w „Kazaniach pogrzebnych” Aleksandra Lorencowicza (1670). Płaszczyzny obecności, funkcje nawiązań, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego. Seria Filologiczna”, z. 65, s. 62–78.
Krzysztofik M. (2016). Siedemnastowieczna refleksja o rolach kobiety i mężczyzny w małżeństwie (na podstawie kazań pogrzebowych), „Res Gestae. Czasopismo Historyczne”, nr 3, s. 5–18.
Łukaszewska-Haberkowa J. (2018). Nauczanie teologii kontrowersyjnej i działalność literacka Adriana Jungi SJ (1550/1551–1607), [w:] Retoryka, polityka, religia w Pierwszej Rzeczypospolitej. Wybrane zagadnienia, red. Ł. Cybulski, K. Koehler, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe UKSW, s. 65–80.
Łuszczak G. (2010). Nauczyciele i wychowawcy szkół jezuickich we Lwowie 1608–1773, Kraków: Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna Ignatianum, Wydawnictwo WAM.
Majorek C. (1997). Rola badań biograficznych w rekonstrukcji dziejów oświaty i pedagogiki w Galicji, [w:] Biografie pedagogiczne. Szkice do portretu galicyjskiej pedagogii, red. C. Majorek, J. Potoczny, K. Sowa, Rzeszów: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej, s. 11–24.
Natoński B. (1957). Ks. Jan Poplatek T.J. (1903–1955), „Nasza Przeszłość”, t. 5, s. 238–270.
Niemiec J. (1998). Zakład Naukowo-Wychowawczy Ojców Jezuitów w Chyrowie 1886–1939, Rzeszów: Instytut Europejskich Studiów Społecznych.
Ostatnie chwile O. J. Sasa T.J. (1931). „Nasze Wiadomości”, nr 10, s. 94–96.
Pisulińska J. (2021). Wincenty Zakrzewski o roli Kościała w dziejach Polski, „Klio Polska. Studia i Materiały z Dziejów Historiografii Polskiej”, nr 13, s. 103–122.
Poplatek J. (1931). Praca pisarska ks. Józefa S. T.J., „Przegląd Chyrowski”, nr 39, s. 206–215.
Poplatek J. (1974). Komisja Edukacji Narodowej: udział byłych jezuitów w pracach Komisji Edukacji Narodowej, Kraków: Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy.
Puchowska M. (2018). Aleksandra Piątkiewicza SJ (1869–1920) wizja sceny szkolnej, [w:] Nauczyciele. Szkice portretów uczonych i nauczycieli, red. A. Królikowska, J. Falkowska, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum w Krakowie, s. 231–248.
Stopka K. (red.) (2014). Corpus studiosorum Universitatis Iagellonicae 1850/51 – 1817/18. S-Ś, Kraków: Księgarnia Akademicka.
Skrzyniarz R. (2016). Wprowadzenie, „Biografistyka Pedagogiczna”, t. 1, nr 1, s. 9–19.
Szulakiewicz W. (2013). Ego-dokumenty i ich znaczenie w badaniach naukowych, „Przegląd Badań Edukacyjnych”, t. 1, nr 16, s. 65–84.
Topij-Stempińska B. (2016). W trosce o młodzież. Stanisław Podoleński SJ, pedagog (nie)znany, „Lubelski Rocznik Pedagogiczny”, t. 35, nr 4, s. 109–120.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Beata Topij-Stempińska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że:
jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Polityka prywatności
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 175
Liczba cytowań: 0
