Refleksyjność w wychowaniu. Proces poznawania siebie

Abstrakt

Refleksyjność jest cechą każdego człowieka, kompetencją umysłową, zdolnością człowieka do bycia dla siebie zarówno przedmiotem, jak również podmiotem poznania. Jest to rodzaj wewnętrznego dialogu, który przejawia się w konkretnych działaniach podejmowanych przez osobę. To skłonność do refleksji, zastanawiania się, rozważania, analizowania. Człowiek podejmując wysiłek myślenia nabywa zdolności do refleksyjności. Wydaje się, że współczesna edukacja kładzie punkt ciężkości na kształcenie, pomijając aspekty wychowania i samowychowania. A przecież bezrefleksyjne, schematyczne wychowanie niesie z sobą wiele zagrożeń. W procesie wychowania, trwającym przez całe życie człowieka, refleksyjność jest bardzo istotna i konieczna. W związku z tym przedmiotem badań podjętych w niniejszym tekście jest refleksyjność w kontekście procesu wychowania. Dlatego, w aspekcie teoretycznym, zostanie przedstawiona refleksyjność jako kategoria pedagogiczna. Następnie omówione zostaną podstawowe koncepcje refleksyjności przedstawione przez Johna Deweya, Jürgena Habermasa, Davida Kolba i Donalda Schöna. Ukazana będzie również refleksyjność w perspektywie procesu poznawania samego siebie. Tak ujmowana refleksyjność stanowi dla teorii pedagogicznej oraz edukacji istotny punkt odniesienia, bowiem dotyczy kluczowego problemu podmiotu i zachodzącego w nim procesu stawania się.