Oddziaływania terapeutyczne wobec osób z uzależnieniem w jednostkach penitencjarnych
DOI:
https://doi.org/10.12775/SPI.2023.2.005Słowa kluczowe
nowe substancje psychoaktywne, narkotyki, uzależnienie, jednostki penitencjarne, terapia, interwencjeAbstrakt
Zjawisko uzależnienia od substancji psychoaktywnych, w tym tzw. dopalaczy, występuje wśród osób pozbawionych wolności. Brak oddziaływań terapeutycznych lub nieadekwatne oddziaływania skierowane do osób z uzależnieniem mogą stanowić czynniki ryzyka recydywy penitencjarnej. Dlatego ważne jest, aby działania prowadzone w tym zakresie opierały się na metodach udokumentowanych jako skuteczne. Celem artykułu jest prezentacja wyników badań prowadzonych na podstawie analizy danych zastanych dotyczących programów terapeutycznych wdrażanych na oddziałach w jednostkach penitencjarnych i skierowanych do osób z uzależnieniem od substancji psychoaktywnych innych niż alkohol, w tym od nowych substancji psychoaktywnych. Wyniki badań koncentrują się na identyfikacji poszczególnych elementów programów wynikających z przyjętej ich struktury oraz poziomu uwzględnienia oddziaływań udokumentowanych jako skutecznie w terapii uzależnień. Wnioski i zalecenia wypływające z przeprowadzonych badań źródeł wtórnych pozwalają na wyprowadzenie rekomendacji dla doskonalenia praktyki penitencjarnej.
Bibliografia
Andrews D.A., Bonta J. (2010). The Psychology of Criminal Conduct, New Providence (NJ): Anderson Publishing.
Arkowitz H., Miller W.R., Rollnick S. (2017). Dialog motywujący w terapii problemów psychologicznych, przeł. M. Kapera, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Bandura A. (1977). A Social Learning Theory, Englewood-Cliffs (NJ): Prentice Hall.
Banks J., Waughbs D. (2019). A Taxonomy of Gambling-Related Crime, „International Gambling Studies”, t. 19, nr 2, s. 339–357.
Barczykowska A., Dzierzyńska-Breś S. (2013). Profilaktyka oparta na wynikach badań naukowych (evidence based practice), „Resocjalizacja Polska”, nr 4, s. 131–152.
Beck A.T., Wright F.D., Newman C.F., Liese B.S. (2007). Terapia poznawcza uzależnień, przeł. J. Chodkiewicz, J. Witkowska, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Berg I.K., Miller S.D. (2000). Terapia krótkoterminowa skoncentrowana na rozwiązaniu, przeł. M. Pawlikowska, Łódź: Wydawnictwo Galaktyka.
Bronson J., Stroop J., Zimmer S., Berzofsky M. (2017). Drug Use, Dependence, and Abuse Among State Prisoners and Jail Inmates, 2007–2009. Washington (DC): Office of Juvenile Justice and Delinquency Prevention, U.S. Department of Justice.
De Jong P., Berg I.K. (2007). Rozmowy o rozwiązaniach. Podręcznik, przeł. M. Izdebski, Kraków: Księgarnia Akademicka.
Del Rio Szupszynski K.P., De Ávila A.C. (2021). The Transtheoretical Model of Behavior Change: Prochaska and DiClemente’s Model, [w:] A.L. Andrade i in. (red.), Psychology of Substance Abuse: Psychotherapy, Clinical Management and Social Intervention, Berlin: Springer, s. 205–216.
Fazel S., Yoon I.A., Hayes A.J. (2017). Substance Use Disorders in Prisoners: An Updated Systematic Review and Meta-regression Analysis in Recently Incarcerated Men and Women, „Addiction”, nr 112(10), s. 1725–1739.
Fernandes P.P., Simon C. (2017). Substance Psychoactive Use in Prison: A Retrospective Qualitative Study, „Psychotropes”, nr 23(2), s. 35–56.
Głowik T. (2007). Relacje terapeutyczne w więzieniu – spotkanie personalne, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych”, nr 1, s. 369–379.
Głowik T. (2012). Specyfika terapii w izolacji penitencjarnej, [w:] P. Jabłoński, B. Bukowska, C. Czabała (red.), Uzależnienie od narkotyków. Podręcznik dla terapeutów, Warszawa: Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii, s. 313–330.
Haviv N., Hasisi B. (2019). Prison Addiction Program and the Role of Integrative Treatment and Program Completion on Recidivism, „International Journal of Offender Therapy and Comparative Criminology”, nr 63(15–16), s. 2741–2770.
Hołyst B. (2016). Kryminologia, Warszawa: Wolters Kluwer.
Karteczka-Świętek K., Opozda-Suder S., Piasecka M., Sztuka M., Szwejka Ł. (2017). Określenie na drodze metaanalizy wskaźników skuteczności terapii uzależnienia od narkotyków, Kraków: Uniwersytet Jagielloński, Instytut Pedagogiki, https://www.cinn.gov.pl/portal?id=15&res_id=1155208 [dostęp: 27.02.2023].
Kouyoumdjian F.G., Calzavara L.M., Kiefer L., Main C., Bondy S.J. (2014). Drug Use Prior to Incarceration and Associated Socio-behavioural Factors Among Males in a Provincial Correctional Facility in Ontario, Canada, „Canadian Journal of Public Health”, nr 105(3), s. 198–202.
Lokdam N.T., Stavseth M.R., Bukten A. (2022). Drug Use and Re-imprisonment: A Prospective Study of the Norwegian Offender Mental Health and Addiction (NorMA) Cohort, „Drug and Alcohol Dependence Reports”, nr 5, s. 1–7.
Malczewski A., Jabłoński P. (2020). Raport o stanie narkomanii w Polsce, 2020, Warszawa: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, https://www.cinn.gov.pl/portal?id=15&res_id=1837081 [dostęp: 27.02.2023].
Marlatt G.A., Gordon J.R. (1985). Relapse Prevention: Maintenance Strategies in the Treatment of Addictive Behaviors, New York: Guilford Press.
Mellibruda J., Sobolewska-Mellibruda Z. (2006). Integracyjna psychoterapia uzależnień, Warszawa: Instytut Psychologii Zdrowia.
Miller P.M. (2013). Terapia uzależnień. Metody oparte na dowodach naukowych, przeł. E. Józefowicz, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Miller W., Rollnick S. (2014). Dialog motywujący. Jak pomóc ludziom w zmianie, przeł. R. Andruszko, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Muskała M. (2016). „Odstąpienie od przestępczości” w teorii i praktyce resocjalizacyjnej, Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
Naar S., Safren S.A. (2020). Dialog motywujący i terapia poznawczo-behawioralna, przeł. J. Okuniewski, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Pape H., Lobmaier P., Bukten A. (2022). An Evaluation of Eight Short Versions of the Drug Use Disorder Identification Test (DUDIT): A Prison Population Study, „In Drug and Alcohol Dependence Reports”, nr 3, s. 1–6.
Piasecka M., Kusztal J., Piątek K. (2022). Ewaluacja w profilaktyce i terapii zaburzeń behawioralnych, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Piasecka M., Piątek K. (2023). Wzmacnianie zasobów osób pozbawionych wolności z zaburzeniami uprawiania hazardu w perspektywie podejścia skoncentrowanego na rozwiązaniach, [w:]. B. Majerek, A. Domagała-Kręcioch, M. Lubińska-Bogacka (red.), Kategorie (nie)obecne w edukacji resocjalizacyjnej, penitencjarnej i postpenitencjarnej, Kraków: Wydawnictwo «scriptum», s. 168–177.
Prochaska J.O., DiClemente C.C. (1983). Stages and Processes of Self-change of Smoking: Toward an Integrative Model of Change, „Journal of Consulting and Clinical Psychology”, nr 51(3), s. 390–395.
Prochaska J.O., Norcross J.C. (2006). Systemy psychoterapeutyczne: analiza transteoretyczna, przeł. D. Golec, A. Tanalska-Dulęba, M. Zakrzewski, Warszawa: Instytut Psychologii Zdrowia, Polskie Towarzystwo Psychologiczne.
Rachowska E. (2016). Model Minnesota, [w:] P. Jabłoński, B. Bukowska, C. Czabała (red.), Uzależnienie od narkotyków. Podręcznik dla terapeutów, Warszawa: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, s. 199–206.
Ratner H., George E., Iveson Ch. (2017). Terapia krótkoterminowa skoncentrowana na rozwiązaniu 100 najważniejszych tez, założeń i technik, przeł. K. Pawłusiów, Łódź: Wydawnictwo Poligraf.
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 sierpnia 2003 roku w sprawie sposobów prowadzenia oddziaływań penitencjarnych w zakładach karnych i aresztach śledczych (Dz.U. 2012, poz. 1409; 2022 r. poz. 2529).
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 21 grudnia 2006 roku w sprawie szczegółowych warunków i trybu postępowania leczniczego, rehabilitacyjnego i reintegracyjnego w stosunku do osób uzależnionych, umieszczonych w jednostkach organizacyjnych Służby Więziennej (Dz.U. 2007, nr 5, poz. 40).
Szczepkowski J. (2009). Praca na wyjątkach na podstawie modelu terapii skoncentrowanej na rozwiązaniach, [w:] A. Rejzner, P. Szczepaniak (red.), Terapia w resocjalizacji. Ujęcie praktyczne, cz. 2, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak, s. 53−76.
Szczepkowski J. (2016). Resocjalizacja młodzieży uzależnionej oparta na potencjałach. W poszukiwaniu rozwiązań instytucjonalnych, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 roku – Kodeks karny (Dz.U. 2022, poz. 1138, 1726, 1855, 2339 oraz 2600, z 2023 r., poz. 289).
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 roku – Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. 2023, poz. 127).
Ustawa z dnia 9 kwietnia 2010 roku o Służbie Więziennej (Dz.U. 2022, poz. 2470, z 2023 r., poz. 240 oraz 347).
Van de Baan F.C., Montanari L., Royuela L., Lemmens P.H. (2021). Prevalence of Illicit Drug Use Before Imprisonment in Europe: Results From a Comprehensive Literature Review, „Drugs: Education, Prevention and Policy”, nr 29, s. 1–12.
Wójcik D. (2013). Stosowanie w postępowaniu karnym narzędzi diagnostyczno-prognostycznych służących oszacowaniu ryzyka powrotności do przestępstwa, „Prawo w Działaniu”, t. 16, s. 59–102.
Zarządzenie Nr 19/16 Dyrektora Generalnego Służby Więziennej z dnia 14 kwietnia 2016 roku w sprawie szczegółowych zasad prowadzenia i organizacji pracy penitencjarnej oraz zakresów czynności funkcjonariuszy i pracowników działów penitencjarnych i terapeutycznych oraz oddziałów penitencjarnych, https://edu.cossw.pl/file/redir.php?id=5752 [dostęp: 23.02.2023].
Zarządzenie Nr 85/2020 Dyrektora Generalnego Służby Więziennej z dnia 5 listopada 2020 roku w sprawie wymagań kwalifikacyjnych do zajmowania stanowisk w działach penitencjarnych i terapeutycznych oraz w Domach Matki i Dziecka (akt prawny wewnętrzny SW).
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Małgorzata Piasecka, Emil Podolak
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że:
jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Polityka prywatności
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 2990
Liczba cytowań: 0
