Kategorie otwierające na neuroróżnorodność studentów
Pedagogiczne studium kontekstów edukacyjnych
DOI:
https://doi.org/10.12775/SPI.2021.5.001Słowa kluczowe
neuroróżnorodność, neuroróżnorodność studentów, autorstwo własnego życia, emancypacja, samostanowienie, samorzecznictwoAbstrakt
Celem badań jest próba wydobywania i nadania sensów i znaczeń istotnym kontekstom pracy pedagogicznej prowadzonej przez nauczyciela akademickiego ze studentami neuroróżnorodnymi Niezbywalną okolicznością uprawiania myśli i praktyki edukacyjnej jest rzeczywistość systemowa, instytucjonalna i społeczna oraz usytuowanie w niej człowieka wraz z jego trancendentalnością, specyficznością w każdym wymiarze bytu. Przedmiot badań, jakim jest neuroróżnorodność studentów, został osadzony w ramy (kontekst) trzech kategorii służących opisowi kategorii neuroróżnorodności i edukacji studentów neuroróżnorodnych. Wybrane kategorie to: autorstwo własnego życia, samostanowienie i emancypacja. Nie deklarujemy ich szczegółowej charakterystyki, natomiast wydobywamy wątki służące ukazaniu ich potencjału dla otwarcia dyskusji naukowej o neuroróżnorodności. Motywem docelowym jest jednak wpisanie praktyki dydaktycznej w paradygmat myślenia i działania akademickiego zgodnego z kategorią neuroróżnorodności. Kierunek hermeneutycznej pracy wyznacza problem główny: Jaka jest istota procesu kształcenia w uczelni wyższej studentów neuroróżnorodnych? Hermeneutyczne rozważaniach prowadzone są logice paradygmatu konstruktywistycznego odnoszącego się do dydaktycznych i społecznych wymiarów tworzenia rzeczywistości edukacyjnej. Materiał badawczy stanowią teorie oraz opublikowane teksty źródłowe z przeprowadzonych eksploracji, dotyczące różnych wymiarów obecności w uczelni wyższej studentów ze spektrum autyzmu.
Bibliografia
ASID (2020), Neurodiversity and Workplace Inclusivity (Virtual Conference CEU Program). American Society of Interior Designers, https://learn.asid.org/products/neurodiversity-and-workplace-inclusivity-virtual-conference-ceu-program [dostęp: 2.12.2021].
Attwood T., Evans C.R., Lesko A. (red.) (2020). My daliśmy radę, Tobie też się uda! Przewodnik po życiu na świecie dla osób z zespołem Aspergera, przeł. M. Moskal, Gdańsk: Harmonia Universalis.
Baron-Cohen S. (2021). Poszukiwacze wzorów. Autyzm a ludzka wynalazczość, Sopot: Smak Słowa.
Bottema-Beutel K., Kapp S.K., Lester J.N., Sasson N.J., Hand B.N. (2021). Avoiding Ableist Language: Suggestions for Autism Researchers, „Autism in Adulthood” t. 3, nr 1, s. 18–29, DOI: 10.1089/aut.2020.001418.
Błeszyński J.J. (2018). Między inkluzją a segregacją – badania nad jakością życia uczniów z zaburzeniem spektrum autyzmu, „Edukacja”, nr 3(146), s. 75–84, DOI: 10.24131/3724.180306.
Błeszyński J.J. (2020). Co osoby z autyzmem mówią nam o sobie, Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
Bogdashina O. (2019). Trudności w percepcji sensorycznej w autyzmie i zespole Aspergera. Inne doświadczenia sensoryczne – inne światy percepcyjne, Gdańsk: Harmonia Universalis.
Charbicka M. (2015). Dziecko z zespołem Aspergera, Warszawa: Difin.
Cierzniewska R. (2011). Wokół przemian akademickiego środowiska pedagogów w Polsce, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Cierzniewska R. (2021). Neuroróżnorodnodność studentów w uczelni wyższej w dyskursie kompensacyjno-terapeutycznym i dyskursie otwierania potencjału, „Horyzonty Wychowania” [w druku].
Cierzniewska R., Podgórska-Jachnik D. (2021). Neurodiversity and (Semantic) Space for Academic Inclusion of People on the Autism Spectrum, „Multidisciplinary Journal of School Education” [w druku].
Cytowska B. (2012). Trudne drogi adaptacji. Wątki emancypacyjne w analizie sytuacji dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną we współczesnym społeczeństwie polskim, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Czerepaniak-Walczak M. (2006). Pedagogika emancypacyjna. Rozwój świadomości krytycznej człowieka, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Duffy K. (2013). Słowo wstępne do I wydania, [w:] T. Grandin, K. Duffy, Rozwijanie talentów. Ścieżki kariery dla osób z zespołem Aspergera i autyzmem wysokofunkcjonującym, przeł. T. Korybski, Warszawa: Polskie Forum Osób Niepełnosprawnych, s. 9.
EY (b.r.w.), Różnorodność w EY, https://www.ey.com/pl_pl/careers/diversity-inclusiveness [dostep: 8.12.2021].
Głodkowska J. (2015), Autorstwo własnego życia osoby z niepełnosprawnością – konceptualizacja w perspektywie dobrostanu, podmiotowości, optymalnego funkcjonowania i wsparcia, [w:] J. Głodkowska (red.), Personalistyczne ujęcie fenomenu niepełnosprawności, Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, s. 110–134.
Guba E.G., Lincoln Y.S. (2009). Kontrowersje wokół paradygmatów, sprzeczności i wyłaniające się sprzeczności, [w:] N.K. Denzin, Y.S. Lincoln (red.), Metody badań jakościowych, t. 1, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 281–313.
Grandin T. (2017). Autyzm i problemy natury sensorycznej, przeł. J. Okuniewski, Gdańsk: Harmonia Universalis.
Grandin T. (2020). Ja widzę to tak. Osobiste spojrzenie na autyzm i zespół Aspergera, przeł. A. Pałynyczko-Ćwiklińska, Gdańsk: Harmonia Universalis.
Grandin T., Duffy K. (2013). Rozwijanie talentów. Ścieżki kariery dla osób z zespołem Aspergera i autyzmem wysokofunkcjonującym, przeł. T. Korybski, Warszawa: Polskie Forum Osób Niepełnosprawnych.
Grandin T., Panek R. (2018). Mózg autystyczny. Podróż w głąb niezwykłych umysłów, przeł. K. Mazurek, Kraków: Copernicus Center Press.
Gerc K., Jurek M. (2017). Rozwój zaburzony czy odmienny – próba analizy pojęciowej w odniesieniu do stanów ze spektrum autyzmu, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Psychologica”, t. 10, s. 189–207.
Hendrickx S. (2015). Kobiety i dziewczyny ze spektrum autyzmu, przeł. M. Moskal, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Hiari T. (2018), Neuroróżnorodność umarła. Co teraz?, https://pubmedinfo.org/2018/08/10/neuroroznorodnosc-umarla-co-teraz-twilah-hiari/ [dostęp: 2.12.2020]
Hofman N. (2020), Jakie są korzyści z neurozróżnicowania zespołu?, 23.11.2020, https://www.ey.com/pl_pl/forensic-integrity-services/how-to-get-the-benefits-of-a-neurodiverse-workforce [dostęp: 20.11.2021].
Honneth A. (2012). Walka o uznanie. Moralna gramatyka konfliktów społecznych, przeł. J. Duraj, Kraków, Zakład Wydawniczy Nomos.
Kijak R., Podgórska-Jachnik D., Stec J. (2020). Niepełnosprawność, wyzwania, praca socjalna, Warszawa: Difin.
Lei J., Russell A. (2021). Understanding the Role of Self-Determination in Shaping University Experiences for Autistic and Typically Developing Students in the United Kingdom, „Autism”, t. 25, nr 5, s. 1262–1278, https://doi.org/10.1177/1362361320984897.
Leśniewska Z., Kaczmarek P. (2017). Raport CSR: Z korzyścią dla pracowników i firm. „Polityka”, 23 maja, https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/rynek/listkicsr/1705700,1,raport-csr-z-korzyscia-dla-pracownikow-i-firm.read [dostęp: 20.11.2021].
Berger P.L., Luckmann T. (2010). Społeczne tworzenie rzeczywistości, przekład i wstęp J. Niżnik, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Łockiewicz M., Karasiewicz K., Bogdanowicz M., Bogdanowicz K.M. (2013). Modele zasobów psychologicznych osób dorosłych z dysleksją i bez tego zaburzenia. „Psychologia Rozwojowa”, t. 18, nr 2, s. 65–78, DOI: 10.4467/20843879PR.13.011.1184.
Masataca N. (2017). Autism, Its Cultural Modulation and Niche Construction in Societies.
Reply to Comments on: “Implications of the Idea of Neurodiversity for Understanding the Origins of Developmental Disorders”, „Physics of Life Reviews”, t. 20, s. 122–125, DOI: 10.1016/j.plrev.2017.01.027.
Mellifont D. (2021). A Qualitative Study Exploring Neurodiversity Conference Themes, Representations, and Evidence-Based Justifications for the Explicit Inclusion, „The International Journal of Information, Diversity & Inclusion”, t. 5, nr 2, s. 111–138, DOI: https://doi.org/10.33137/ijidi.v5i2.35067.
Mokrzycki E. (1980). Filozofia nauki a socjologia. Od doktryny metodologicznej do praktyki badawczej, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Molloy H., Vasil L. (2002). The Social Construction of Asperger Syndrome: The Pathologising of Diference?, „Disability & Society”, t. 17, nr 6, s. 659–669, DOI:10.1080/0968759022000010434.
Piłat R. (2007). O istocie pojęć. Prace z filozofii i kognitywistyki, Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN.
Płatos M. (2018). Autyzm odcieleśniony. Historia społecznego konstruowania autyzmu jako choroby, zaburzenia i niepełnosprawności, „Annales Universitatis Paedagogicea Cracoviensis, Studia de Cultura”, t. 10, nr 1, s. 100–112, DOI: 10.24917/20837275.10.1.8.
Płatos M. i in. (2016). Ogólnopolski spis autyzmu. Sytuacja młodzieży i dorosłych z autyzmem w Polsce, Warszawa: Stowarzyszenie Innowacji Społecznych „Mary i Max”.Podgórska-Jachnik D. (2013). Głusi. Emancypacje, Łódź: Wydawnictwo Naukowe WSP.
Podgórska-Jachnik D. (2018). Osoba i podmiot w emancypacyjnej pedagogice specjalnej, [w:] J. Głodkowska, K. Sipowicz, I. Patejuk-Mazurek (red.), Tradycja i współczesność pedagogiki specjalnej w tworzeniu społeczeństwa dla wszystkich. W 95-lecie Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej, Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, s. 94–111.
Podgórska-Jachnik D. (2021). Autyzm w perspektywie prawa oświatowego, [w:] T. Pietras, D. Podgórska-Jachnik, K. Sipowicz, A. Witusik A. (red.), Spektrum autyzmu – od diagnozy i terapii do integracji i inkluzji, Wrocław: Wydawnictwo Continuo, s. 396–432.
Podlecka M., Sipowicz K., Pietras T. (2020). Znaczenie koncepcji neuroróżnorodności dla autorstwa własnego życia osób ze spektrum autyzmu, „Forum Pedagogiczne”, t. 10, nr 2, s. 107–120.
Prokopiak A. (2020). Autonomia osób ze spektrum autyzmu. Predyktory społeczne, Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Wsparcie osób z autyzmem i zespołem Aspergera w przygotowaniu do samodzielnego funkcjonowania. Raport NIK. LKI.430.006.2019, Nr ewid. 75/2019/P/19/073/LKI, Warszawa 2.04.2020, https://synapsis.org.pl/wp-content/uploads/2020/07/Raport-NIK.pdf [dostęp 20.09.2021].
Ricoeur P. (1985). Egzystencja i hermeneutyka. Rozprawy o metodzie, przeł. E. Bieńskowska i in., Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax.
Rutkowiak J. (2005). Ogólność myślenia o edukacji a „pulsowanie” kategorii pedagogiki, [w:] T. Hejnicka-Bezwińska, R. Leppert (red.), Ewolucja „ogólności” w dyskursach pedagogicznych, Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, s. 53–66.
Ryan R.M., Deci E.L. (2000). Self-Determination Theory and the Facilitation of Intrinsic Motivation, Social Development, and Well-Being, „American Psychologist”, t. 55, nr 1, s. 68–78, DOI: 10.1037110003-066X.55.1.68.
Ryan R.M., Deci E.L. (2008). The Theory of Self-Determination and the Role of Further Personality Needed to Shape Behavior, [w:] J.P. Oliver, R.W. Robins, L.A. Pervin (red.), Handbook of Personality: Theory and Research, 3rd edition, New York–London: The Guilford Press, s. 654–678.
Ryan R.M., Deci E.L., Vansteenkiste M. (2016). Autonomy and Autonomy Disturbances in Self-Development and Psychopathology: Research on Motivation, Attachment, and Clinical Process, [w:] D. Cicchetti (red.), Developmental Psychopathology, vol. 1: Theory and Method, Hoboken (NJ): John Wiley & Sons, s. 385–438, https://doi.org/10.1002/9781119125556.devpsy109.
Rybakowski F., Białek A., Chojnicka I., Dziechciarz P., Horvath A., Janas-Kozik M., Jeziorek A., Pisula E., Piwowarczyk A., Słopień A., Sykut-Cegielska J., Szajewska H., Szczałuba K., Szymańska K., Urbanek K., Waligórska A., Wojciechowska A., Wroniszewski M., Dunajska A. (2014). Zaburzenia ze spektrum autyzmu – epidemiologia, objawy, współzachorowalność i rozpoznawanie, „Psychiatria Polska”, t. 48, nr 4, s. 653–665.
Rzeźnicka-Krupa J. (2019). Społeczne ontologie niepełnosprawności. Ciało, tożsamość, performatywność, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Silberman S. (2013). Neurodiversity Rewires Conventional Thinking About Brains, 4.11.2013, https://www.wired.com/2013/04/neurodiversity/ [dostęp: 5.12.2021].
Sipowicz K., Pietras T. (2017). Wprowadzenie do pedagogiki inkluzyjnej (włączającej), Wrocław: Wydawnictwo Continuo.
Singer J. (2020). In Conversation with Judie Singer… „Autism Awareness. Australia”, 20.03.2020, https://www.autismawareness.com.au/aupdate/in-conversation-with-judy-singer [dostęp: 10.12.2021].
Szkudlarek T. (2008). Dyskursywna konstrukcja podmiotowości („uste znaczące” a pedagogika kultury), „Forum Oświatowe”. Numer specjalny, s. 125–139, https://forumoswiatowe.pl/index.php/czasopismo/article/view/255 [dostęp: 5.12.2021].
Szumski G. (2019). Koncepcja edukacji włączającej, [w:] I. Chrzanowska, G. Szumski (red.), Edukacja włączająca w przedszkolu i szkole, Warszawa: Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, s. 14–24.
Święcicka M. (2019). Wprowadzenie struktury w życie dziecka w ujęciu teorii samostanowienia, „Psychologia Wychowawcza”, t. 58, nr 16, s. 73–84, DOI: 10.5604/01.3001.0013.6362.
UNESCO (2020). Inclusion and Education: All Means All. Global Education Monitoring Report, https://en.unesco.org/gem-report/report/2020/inclusion [dostęp: 5.12.2021].
Wilczenski F.L., D’Avignon A.C., (2018). Inclusion of Students with Intellectual Disability in Higher Education, [w:] J. Głodkowska, K. Sipowicz, I. Patejuk-Mazurek (red.), Tradycja i współczesność pedagogiki specjalnej w tworzeniu społeczeństwa dla wszystkich. W 95-lecie Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej, Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, s. 82–93.
Wlazło M. (2016). Inkluzja wobec idei emancypacyjnych – sfery przymusu i wolności w edukacji specjalnej, „Problemy Edukacji, Rehabilitacji i Socjalizacji Osób Niepełnosprawnych”, t. 22, nr 1, s. 45–55.
Żyta A. (2018). Wspieranie samostanowienia osób z niepełnosprawnościami jako istotny element rehabilitacji, „Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej”, nr 30, s. 36–49, DOI: 10.4467/25439561.NP.18.014.9852.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Ryszarda Cierzniewska, Dorota Podgórska-Jachnik
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że:
jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Polityka prywatności
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 1428
Liczba cytowań: 0
