Wrażliwość jako przedmiot refleksji pedagogicznej
DOI:
https://doi.org/10.12775/SPI.2020.4.007Keywords
wrażliwość, wrażliwość poznawcza, wrażliwość emocjonalna, nadwrażliwość, niewrażliwość, cnota, wychowanieAbstract
Celem artykułu jest namysł nad wrażliwością człowieka i jej rozumieniem, jak również nad znaczeniem kształtowania wrażliwości dla jakości codziennego funkcjonowania. Problemem badawczym jest pytanie: Jakie jest oblicze wrażliwości człowieka? Struktura artykułu składa się z trzech części: teoretycznej i empirycznej charakterystyki wrażliwości oraz praktycznego wymiaru jej kształtowania w procesie wychowania.
Teoria wrażliwości ma charakter interdyscyplinarny. W rozumieniu wrażliwości wyróżniono cztery komponenty: poznawczy, emocjonalny, działaniowy i moralny. Funkcję zintegrowania poszczególnych aspektów rozumienia wrażliwości przypisano teorii pedagogicznej. Badania empiryczne dotyczące wrażliwości ukierunkowane są na jej zdiagnozowanie oraz szukanie związków z innymi zjawiskami. Konstruowane są skale do pomiaru wrażliwości dzieci, młodzieży i człowieka dorosłego. Wskazano przykłady prac badawczych polskich i zagranicznych uczonych. Empiryczna charakterystyka wrażliwości wskazuje ją jako fenomen, który może być traktowany jako zasób służący sprawnemu funkcjonowaniu człowieka w życiu codziennym. Wnioski z teoretycznej i empirycznej charakterystyki wrażliwości potraktowano jako istotną przesłankę kształtowania wrażliwości w procesie edukacji i wychowania. Stanowią one część trzecią artykułu i mogą być wykorzystane do kreowania i korygowania praktyki wychowania.
W tekście potraktowano wrażliwość jako silną stronę człowieka (cnotę), którą można i należy kształtować w procesie wychowania. Jest ona niezbędna do kształtowania pozytywnych relacji intrapersonalnych i interpersonalnych. Dewaluowanie wrażliwości można uznać za wskaźnik swoistego regresu człowieczeństwa.
References
Adorno T.W. (1984). Socjologia i dialektyka, [w:] Kryzys i schizma. Antyscjentystyczne tendencje w socjologii współczesnej, t. 2, wybór i wstęp E. Mokrzycki, Warszawa: PIW, s. 5–46.
Aron E.N. (2018). Wysoko wrażliwi. Jak funkcjonować w świecie, który nas przytłacza, przeł. J. Biecki, D. Rossowski, Łódź: Feeria Wydawnictwo – Wydawnictwo JK.
Baczko B. (1964). Rousseau. Samotność i wspólnota, Warszawa: PWN.
Błaszczyk W. (2010). Wrażliwość jako czynnik wpływu społecznego na zmiany w organizacji, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica”, nr 234, s. 93–100.
Chodkowska M. (2008). W poszukiwaniu perspektyw interdyscyplinarności teorii i praktyki pedagogicznej, „Rocznik Pedagogiczny”, t. 31, s. 45–54.
Chojnacka M. (2018). (Od)czucie – przeczucie – współczucie. Wrażliwość egzystencjalna w filozofii Jean-Paula Sartre’a, „Kultura Współczesna”, nr 4(103), s. 114–125.
Cyrek B. (2018). Wrażliwość wobec psychologizacji życia i kultury ekshibicjonizmu, „Kultura Współczesna”, nr 4(103), s. 102–110.
Davis M.H. (1999). Empatia. O umiejętności współodczuwania, przeł. J. Kubiak, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Dąbrowski K. (1975). Osobowość i jej kształtowanie poprzez dezintegrację pozytywną, Warszawa: Polskie Towarzystwo Higieny Psychicznej.
Drozdowicz Z. (2018). Wrażliwość i drażliwość uczonych, „Nauka”, nr 3, s. 51–65.
Hébert P.C., Meslin E.M., Dunn E.V. (1992). Measuring the Ethical Sensitivity of Medical Students: A Study at the University of Toronto, „Journal of Medical Ethics”, nr 18, s. 142–147.
Heraklit. (1992). Zdania, przeł. A. Czerniawski, Łódź: Wydawnictwo Biblioteka.
Jaspers K. (1993). Autobiografia filozoficzna, przeł. S. Tyrowicz, Toruń: Wydawnictwo Comer.
Jazukiewicz I. (2012). Pedeutologiczna teoria cnoty, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Jędraszewski M. (1994). W poszukiwaniu nowego humanizmu. J.-P. Sartre – E. Lévinas, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej.
Kabzińska I. (2017). Nadwrażliwi – kulturowi „odmieńcy”, „Etnografia Polska”, t. 61, z. 1-2, s. 83–103.
Kamińska A. (2006/2007). Wrażliwość jako źródło rozumu filozoficznego, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio I: Philosophia-Sociologia”, t. 31/32, s. 39–48.
Kapała M. (2017). Duchowość jako niedoceniany aspekt psyche. Propozycja nowego ujęcia duchowości w psychologii – kategoria wrażliwości duchowej, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio J. Paedagogia-Psychologia”, t. 30, nr 1, s. 7–37.
Kapuściński R. (2007). Lapidaria, Warszawa: Wydawnictwo „Czytelnik”.
Kaźmierczak M., Plopa M., Retowski S. (2007). Skala Wrażliwości Empatycznej, „Przegląd Psychologiczny”, t. 50, nr 1, s. 9–24.
Kępiński A. (1977). Psychopatie, Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich.
Klimaszewska J. (2008). Człowiek wrażliwy moralnie, czyli jaki?, „Studia Gdańskie. Wizje i Rzeczywistość”, t. 5, s. 67–76.
Kozak S. (2012). Patologia analfabetyzmu emocjonalnego. Przyczyny i skutki braku empatii w rodzinie i w środowisku pracy, Warszawa: Difin.
Krzysztofek K. (2018). Wrażliwość zapisana w algorytmach? Między technomorfizacją człowieka a antropomorfizacją maszyny, „Kultura Współczesna”, nr 4(103), s. 24–40.
Limont W. (2014). „Inny świat? Czy nieznany ich własny?”. Potencjał rozwojowy, wzmożona pobudliwość psychiczna a zdolności, „Psychologia Wychowawcza”, nr 5, s. 9–27.
Magda-Adamowicz M., Szmalec J. (2003). Wrażliwość moralna dzieci w wieku 7–10 lat prawidłowo rozwiniętych i upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim (rekonesans z badań), „Rocznik Lubuski”, t. 29, cz. 2, s. 103–114.
Markowski M.P. (2010).Wrażliwość, interpretacja, literatura, „Teksty Drugie: Teoria Literatury, Krytyka, Interpretacja”, nr 1–2(121–122), s. 103–123.
Markowski M.P. (2013). Polityka wrażliwości, Kraków: Universitas.
Maruszewski T., Ścigała E. (1998). Emocje – aleksytymia – poznanie, Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
Pascal B. (2008). Myśli, przeł. T. Boy-Żeleński, Warszawa: Hachette Livre Polska.
Petitcollin Ch. (2019). Jak mniej myśleć. Dla analizujących bez końca i wysoko wrażliwych, przeł. K. Arustowicz, Łódź: Feeria Wydawnictwo.
Pleszczyński J. (2018). Aksjo- i racjomorfizm a emocjonalna i poznawcza wrażliwość, „Kultura Współczesna”, nr 4(103), s. 91–101.
Przybylski J. (1978). Pojęcie i struktura wrażliwości muzycznej, „Studia z Wychowania Muzycznego”, nr 3, s. 45–71.
Rakoczy M. (2018). „To nie choroba czy zespół”. Dziecko i współczesne dyskursy wrażliwości, „Kultura Współczesna”, nr 4(103), s. 141–156.
Sand I. (2016), Wrażliwość – dar czy przekleństwo?, przeł. E.M. Bilińska, Warszawa: MT Biznes.
Skarga B. (1997). Tożsamość i różnica, Kraków: Znak.
Stoch M. (2016). Ekonomia wrażliwości a duch posthumanistyki, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia de Cultura”, t. 8, nr 2, s. 130–140.
Szpunar M. (2017). Wrażliwość (nie tylko) artystyczna, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 1, s. 123–134.
Szpunar M. (2018). (Nie)potrzebna wrażliwość, Kraków: Instytut Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Thornberg R., Jungert T. (2013). Bystander Behavior in Bullying Situations: Basic Moral Sensitivity, Moral Disengagement and Defender Self-efficacy, „Journal of Adolescence”, t. 36, nr 3, s. 475–483.
Tischner J. (2011). Myślenie według wartości, Kraków: Znak.
Uniwersalny słownik języka polskiego PWN. (2003). red. S. Dubisz, t. 4, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Tomczok P. (2018). Niewrażliwość człowieka ekonomicznego, „Kultura Współczesna”, nr 4(103), s. 186–199.
Tongsuebsai K., Sujiva S., Lawthong N. (2015). Development and Construct Validity of the Moral Sensitivity Scale in Thai Version, „Procedia – Social and Behavioral Sciences”, t. 191, s. 718–722.
Welsch W. (1998). Estetyka i anestetyka, [w]: Postmodernizm. Antologia przekładów, red. R. Nycz, Kraków: Wydawnictwo Baran i Suszczyński, s. 520–546.
Wojtyła K. (1957). W poszukiwaniu podstaw perfekcjoryzmu w etyce, „Roczniki Filozoficzne”, t. 5, z. 4, s. 303–317.
Yuguero O., Esquerda M., Viñas J., Soler-Gonzalez J., Pifarré J. (2019). Ethics and Empathy: The Relationship between Moral Reasoning, Ethical Sensitivity and Empathy in Medical Students, „Revista Clínica Española”, t. 219, nr 2, s. 73–78.
Zeff T. (2008). Być nadwrażliwym i przetrwać, przeł. E. Abłamowicz, Warszawa: Jacek Santorski & Co Agencja Wydawnicza.
Netografia
Akabayashi A., Slingsby B.T., Kai I., Nishimura T., Yamagishi A. (2004). The Development of a Brief and Objective Method for Evaluating Moral Sensitivity and Reasoning in Medical Students, „BMC Medical Ethics”, t. 5, https://doi.org/10.1186/1472-6939-5-1 [dostęp: 4.05.2020].
Ineichen C., Christen M., Tanner C. (2017). Measuring Value Sensitivity in Medicine, „BMC Medical Ethics”, t. 18, https://doi.org/10.1186/s12910-016-0164-7 [dostęp: 4.05.2020].
Kim W.-J., Park J.-H. (2019). The Effects of Debate-based Ethics Education on the Moral Sensitivity and Judgment of Nursing Students: A Quasi-experimental Study, „Nurse Education Today”, t. 83, https://doi.org/10.1016/j.nedt.2019.08.018 [dostęp: 4.05.2020].
Koberda P. (2005). Zabójcza wrażliwość, http://www.racjonalista.pl/kk.php/s,4482 [dostęp: 4.05.2020].
Kroneisen M., Heck D.W. (2020). Interindividual Differences in the Sensitivity for Consequences, Moral Norms, and Preferences for Inaction: Relating Basic Personality Traits to the CNI Model, „Personality and Social Psychology Bulletin”, t. 46, nr 7, https://doi.org/10.1177%2F0146167219893994 [dostęp: 4.05.2020].
Xiang Y., Cao Y., Dong X. (2020). Childhood Maltreatment and Moral Sensitivity: An Interpretation Based on Schema Theory, „Personality and Individual Differences”, t. 160, https://doi.org/10.1016/j.paid.2020.109924 [dostęp: 4.05.2020].
https://pieknoumyslu.com/analfabetyzm-emocjonalny/ [dostęp: 8.06.2020]
https://pieknoumyslu.com/cytaty-dla-osob-wrazliwych/ [dostęp: 4.06.2020]
https://pieknoumyslu.com/depresja-smutek-drazliwosc/ [dostęp: 4.06.2020]
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
By submitting an article, the author declares that:
they are the author of the article (hereinafter referred to as the Work) and:
- is entitled to exclusive and unlimited copyright to the Work,
- is entitled to dispose of the copyrights to the Work.
The Author grants the Jesuit University Ignatianum in Cracow a free, non-exclusive, territorially unlimited license to use the Work in the following fields of exploitation:
- publishing the Work in paper, digital or magnetic form;
- multiplying the work by any method, without limiting the number of editions or copies;
- distribution of the work and its copies in any form, including marketing, sales, lending, and lease;
- placing the work in a computer memory;
- distribution of the work in information networks, including the Internet;
- public performance, exhibition, display, reproduction, broadcasting and re-broadcasting, as well as making the Work available to the public in such a manner that everyone could have access to it at a time and place chosen by themselves;
- within the scope of dependent rights to the Work, covering, in particular, the right to make necessary changes to the Work, resulting from editorial and methodical preparation, as well as to make translations of the Work into other languages.
The license right shall be transferred the moment of transfer of the Work to the Jesuit University Ignatianum in Cracow. The Jesuit University Ignatianum in Cracow is entitled to grant sub-licenses to the Work in terms of the right granted. The license shall be limited in time for a period of 15 years from the date it is granted.
Stats
Number of views and downloads: 3058
Number of citations: 0