Categorial Approach in Special Pedagogy and Clinical Psychology
DOI:
https://doi.org/10.12775/SPI.2025.1.008Keywords
subject in special pedagogy and clinical psychology research, categorical perspective, J.S. Rolland’s concept, diagnostic systemsAbstract
.
The aim of the article is to analyze the possibilities and limitations of using the categorical approach in diagnosis and research in the field of special pedagogy and clinical psychology. Based on a literature review, the essence of the categorical approach was analyzed. John S. Rolland’s concept was cited as an example of the above-mentioned approach in psychology, assuming that specific biological health dysfunction, especially chronic diseases, create specific psychosocial requirements for the individual who experiences them and for members of him or her family. The historical context of the emergence of this paradigm in the study of people with health disorders and current trends in this area based on modified diagnostic systems are presented. Paradigmatic changes were defining the subject of special education and the duality in development of the above-mentioned discipline, expressed in the coexistence of the adopted theoretical perspectives: medical and social were pointed out. Attention was drawn to both the limitations (including the difficulties in use in research of people with rare diseases or the risk of stigmatization of the subjects) and the advantages (including precision of the selection of the study group or higher objectivity of the measurement carried out in the course of clinical trials) of the categorical approach in special pedagogy and clinical psychology.
References
Arim R.G., Kohen D.E., Brehaut J.C. […] Rosenbaum P.L. (2015). Developing a Non-categorical Measure of Child Health Using Administrative Data, „Health Reports”, t. 26, nr 2, s. 9–16, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25692939/ [dostęp: 15.11.2023].
Bauman T. (2008). Komplikacje i dylematy przy określaniu przedmiotu badań pedagogicznych, [w:] K. Rubacha (red.), Konceptualizacja przedmiotu badań pedagogicznych, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”, s. 57–72.
Brzeziński J., Kowalik S. (1995). Diagnoza kliniczna w kontekście praktyki społecznej, [w:] H. Sęk (red.), Społeczna psychologia kliniczna, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 187–212.
Cierpiałkowska L. (2020). Psychopatologia, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Cierpiałowska L., Sęk H. (2016). Psychologia kliniczna, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Chrzanowska J. (2015). Pedagogika specjalna. Od tradycji do współczesności, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Falana-Jafra A. (2019). Zarys problematyki kategoryzacji prawnej na przykładzie wybranych przepisów polskiej ustawy karnej, „Konteksty Społeczne”, t. 7, nr 1(13), s. 99–108, https://journals.umcs.pl/ks/article/view/11135 [dostęp: 15.11.2023].
Frances A. (2010). Dokąd zmierza DSM-V?, „Psychiatria po Dyplomie”, t. 7, nr 4, s. 68–70, https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/010/282/original/68-70.pdf?1472726176 [dostęp: 15.11.2023].
Gajdzica Z. (2018). Perspektywa rozwoju pedagogiki specjalnej w tyglu jej dualnego i dwoistego charakteru”, „Nauki o Wychowaniu. Studia Interdyscyplinarne”, t. 6, nr 1, s. 51–63, https://doi.org/10.18778/2450-4491.06.06
Goldberg D. (2010). The Classification of Mental Disorder: A Simpler System for DSM-V and ICD-11, „Advances in Psychiatric Treatment”, t. 16, nr 1, s. 14–19, https://doi.org/10.1192/apt.bp.109.007120
Gonigroszek D., Pietraszko M. (2012). Proces kategoryzacji a nauczanie języków obcych, [w:] O. Majchrzak (red.), PLEJ czyli Psycholingwistyczne Eksploracje Językowe, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 73–84.
Grabski B., Gierowski J.K. (2012). Zaburzenia osobowości – różne spojrzenia i próby ich integracji, „Psychiatria Polska”, t. 46, nr 5, s. 829–844.
Hulek A. (1988). Wspólne i swoiste zagadnienia w rewalidacji różnych grup osób z odchyleniami od normy, [w:] A. Hulek (red.), Pedagogika rewalidacyjna, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 462–477.
ICD-10 International Classification of Diseases Version 2019, https://icd.who.int/browse10/2019/en#/I
ICD-11 International Classification of Diseases 11 th Revision. Global standards for diagnostic health information, https://icd.who.int/en
Jastrzębowska G. (2019). Zaburzenia neurorozwojowe. Zmiany w podejściu teoretycznym i diagnostycznym, „Logopedia”, t. 48, nr 1, s. 27–46, https://www.logopedia-ptl.pl/index.php/logopedia/article/view/14 [dostęp: 15.11.2023].
Judd L.L., Schettler P.J., Brown E.S. […] & Singh G. (2014). Adverse Consequences of Glucocorticoid Medication: Psychological, Cognitive, and Behavioral Effects, „American Journal of Psychiatry”, t. 171, nr 10, s. 1045–1051, https://doi.org/10.1176/appi.ajp.2014.13091264
Krause A. (2010). Współczesne paradygmaty pedagogiki specjalnej, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Maciarz A. (2001). Pedagogika lecznicza i jej przemiany. Wybrane problemy, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Miller A.R., Rosenbaum P. (2016). Perspectives on “Disease” and “Disability” in Child Health: The Case of Childhood Neurodisability, „Frontiers in Public Health”, t. 4, art. 226. https://doi.org/10.3389/fpubh.2016.00226
Möller H.J. (2018). Możliwości i ograniczenia DSM-5 w polepszeniu klasyfikacji i diagnozy zaburzeń psychicznych, „Psychiatria Polska”, t. 52, nr 4, s. 611–628, https://doi.org/10.12740/PP/91040
Oleniacz M. (2009). Kierunki metodologiczne w pedagogice specjalnej, „Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej”, nr 1, s. 157–165.
Poczobut R. (2012). Interdyscyplinarność i pojęcia pokrewne, [w:] A. Chmielewski, M. Dudzikowa, A. Grobler (red.), Interdyscyplinarnie o interdyscyplinarności. Między ideą a praktyką, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”, s. 39–62.
Rolland J.S. (1984). Toward a Psychosocial Typology of Chronic and Life-Threatening Illness, „Family Systems Medicine”, t. 2, nr 3, s. 245–262, https://doi.org/10.1037/h0091663
Rolland J.S. (1987). Chronic Illness and the Life Cycle: A Conceptual Framework, „Family Process”, t. 26, nr 2, s. 203–221, doi.org/10.1111/j.1545-5300.1987.00203.x
Rolland J.S. (2012), Mastering Family Challenges in Serious Illness and Disability, [w:] N. Walsh (red.), Normal Family Processes, 4th edition, New York: Guilford Press, s. 452–482.
Sęk H. (2005). Psychologia kliniczna, t. 1–2, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Skrzypek M. (2013). W stronę socjologii diagnozy. Społeczne funkcje diagnozy medycznej w kontekście doświadczenia choroby, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica”, t. 45, s. 51–64.
Stein R.E.K., Jessop D.J. (1982). A Noncategorical Approach to Chronic Childhood Illness, „Public Health Report”, t. 97, nr 4, s. 354–362.
Tomasik E. (1997). Wybrane zagadnienia z pedagogiki specjalnej, Warszawa: Wyższa Szkoła Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej.
Torres C., Farley C.A., Cook B.G. (2012). A Special Educator’s Guide to Successfully Implementing Evidence-Based Practices, „Teaching Exceptional Children”, t. 45, nr 1, s. 64–73, https://doi.org/10.1177/0040059914553209
Wlazło M. (2016). Interdyscyplinarne studia nad niepełnosprawnością – sprzymierzeniec czy wróg pedagogiki specjalnej?, „Problemy Edukacji, Rehabilitacji i Socjalizacji Osób Niepełnosprawnych”, t. 2, nr 23, s. 65–74.
Zielińska J. (2014). Maria Grzegorzewska i jej interdyscyplinarna wizja pedagogiki specjalnej a czasy współczesne, [w:] E. Dyduch, A. Mikrut, J. Zielińska (red.), Idee Marii Grzegorzewskiej jako inspiracje rozwoju współczesnej pedagogiki specjalnej, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, s. 193–201.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 Renata Zubrzycka, Anna Wojnarska
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
By submitting an article, the author declares that:
they are the author of the article (hereinafter referred to as the Work) and:
- is entitled to exclusive and unlimited copyright to the Work,
- is entitled to dispose of the copyrights to the Work.
The Author grants the Jesuit University Ignatianum in Cracow a free, non-exclusive, territorially unlimited license to use the Work in the following fields of exploitation:
- publishing the Work in paper, digital or magnetic form;
- multiplying the work by any method, without limiting the number of editions or copies;
- distribution of the work and its copies in any form, including marketing, sales, lending, and lease;
- placing the work in a computer memory;
- distribution of the work in information networks, including the Internet;
- public performance, exhibition, display, reproduction, broadcasting and re-broadcasting, as well as making the Work available to the public in such a manner that everyone could have access to it at a time and place chosen by themselves;
- within the scope of dependent rights to the Work, covering, in particular, the right to make necessary changes to the Work, resulting from editorial and methodical preparation, as well as to make translations of the Work into other languages.
The license right shall be transferred the moment of transfer of the Work to the Jesuit University Ignatianum in Cracow. The Jesuit University Ignatianum in Cracow is entitled to grant sub-licenses to the Work in terms of the right granted. The license shall be limited in time for a period of 15 years from the date it is granted.
Stats
Number of views and downloads: 410
Number of citations: 0
