Tomáš Halík, Priest of the “Underground Church,” Teacher of Hope
DOI:
https://doi.org/10.12775/SPI.2025.1.006Keywords
hope, subjective and social meaning of hope, stimulating hope, Tomáš HalíkAbstract
The aim of this article is to provide a preliminary reconstruction of Tomáš Halík’s thoughts on hope with the intention of using them in pedagogical work to assist human beings in building and developing hope. The analyses focus on hope “for all”, regardless of religiosity or lack of it. This is related to the pedagogical nature of the text, as well as to Halík’s approach, who considered the issue of the hope of non-believers to be of particular interest. The text identifies approaches to understanding hope and, by referring to the research findings of a number of authors, argues for its subjective and social significance. Its dynamic character is also shown, which allows it to be treated as “learned”. The choice of Tomáš Halík as a teacher of hope was also justified, showing on the one hand a broad understanding of who a teacher is taking into account three perspectives: interactional, institutional and cultural. On the other hand, several facts from Tomáš Halík’s life are recalled that allow us to consider him as a witness and therefore also as a teacher of hope. Halík’s thoughts on hope were then indicated, relating them to pedagogical practice and the teaching of hope.
References
Averill J.R., Catlin G., Chon K.K. (1990). Rules of Hope, New York: Springer Verlag.
Cheavens, J.S., Feldman, D.B., Gum A., Michael S.T., Snyder C.R. (2006). Hope Therapy in a Community Sample: A Pilot Investigation, „Social Indicators Research”, t. 77, s. 61–78, https://doi.org/10.1007/s11205-005-5553-0
Chrobak S. (2009). Pedagogika nadziei. Współczesne konteksty w inspiracji personalistyczno-chrześcijańskiej, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
Clayton J.M., Butow P.N., Arnold R.M., Tattersall M.H.N. (2005). Fostering Coping and Nurturing Hope When Discussing the Future With Terminally Ill Cancer Patients and Their Caregivers, „Cancer”, t. 103, nr 9, s. 1966–1975, https://doi.org/10.1002/cncr.21011
Dixson D.D., Keltner D., Worrell F.C., Mello Z. (2017). The Magic of Hope: Hope Mediates the Relationship Between Socioeconomic Status and Academic Achievement, „The Journal of Educational Research”, t. 111, nr 4, s. 507–515, https://doi.org/10.1080/00220671.2017.1302915
Erikson E. (1964). Insight and Responsibility, New York: W.W. Norton & Company.
Erikson E. (2002). Dopełniony cykl życia, przeł. A. Gomola, Poznań: Rebis.
Filek J. (2023). O nadziei. Historyczne i analityczne wprowadzenie do fenomenologii nadziei, Kraków: Wydawnictwo WAM.
Gallagher M.W., Lopez S.J. (2009). Positive Expectancies and Mental Health: Identifying the Unique Contributions of Hope and Optimism, „The Journal of Positive Psychology”, t. 4, nr 6, s. 548–556, https://doi.org/10.1080/17439760903157166
Geiger K.A., Kwon P. (2010). Rumination and Depressive Symptoms: Evidence for the Moderating Role of Hope, „Personality and Individual Differences”, t. 49, nr 5, s. 391–395, https://doi.org/10.1016/j.paid.2010.04.004
Halík T. (2010). Drzewo ma jeszcze nadzieję. Kryzys jako szansa, przeł. A. Babuchowski, Kraków: Znak.
Halík T. (2011). Cierpliwość wobec Boga. Spotkanie wiary z niewiarą, przeł. A. Babuchowski, Kraków: Wydawnictwo WAM.
Halík T. (2020). Od „podziemnego Kościoła” do labiryntu wolności. Autobiografia, przeł. J. Illg, Kraków: Znak.
Halík T. (2022). Popołudnie chrześcijaństwa. Odwaga zmiany, przeł. T. Maćkowiak, Kraków: Wydawnictwo WAM.
Hejnicka-Bezwińska T. (2009). Nauczyciel jako podmiot zmian w oświacie, „Debata Edukacyjna”, nr 2, s. 40–44.
Ho S.M.Y., Lo R.S.Y. (2011). Dispositional Hope as a Protective Factor Among Medical Emergency Professionals: A Preliminary Investigation, „Traumatology”, t. 17, nr 4, s. 3–9, https://doi.org/10.1177/1534765611426786
Huber J. (2024). Introduction: The Political Philosophy of Hope, „Critical Review of International Social and Political Philosophy”, t. 27, nr 6, s. 877–886, https://doi.org/10.1080/13698230.2024.2344380
Kashdan T.B., Pelham W.E., Lang A.R., Hoza B., Jacob R.G., Jennings J.R., Blumenthal J.D., Gnagy E.M. (2002). Hope and Optimism as Human Strengths in Parents of Children With Externalizing Disorders: Stress is in the Eye of the Beholder, „Journal of Social and Clinical Psychology”, t. 21, nr 4, s. 441–468, https://doi.org/10.1521/jscp.21.4.441.22597
Kortte K.B., Stevenson J.E., Hosey M.M., Castillo R., Wegener S.T. (2012). Hope Predicts Positive Functional Role Outcomes in Acute Rehabilitation Populations, „Rehabilitation Psychology”, t. 57, nr 3, s. 248–255, https://doi.org/10.1037/a0029004
Kozielecki J. (2006), Psychologia nadziei, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Kutrowska B. (2008). Spojrzenie na rolę nauczyciela z perspektywy rożnych oczekiwań społecznych, [w:] P. Rudnicki, B. Kutrowska, M. Nowak-Dziemianowicz (red.), Nauczyciel. Misja czy zawód? Społeczne i profesjonalne aspekty roli, Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, s. 49–60.
Kwiatkowska H. (2008). Pedeutologia, Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
Kwieciński Z. (1998). Zmienić kształcenie nauczycieli, [w:] A. Siemak-Tylikowska, H. Kwiatkowska, S.M. Kwiatkowski (red.), Edukacja nauczycielska w perspektywie wymagań zmieniającego się świata, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”, s. 15–50.
Kwieciński Z. (2000). Tropy – ślady – próby. Studia i szkice z pedagogii pogranicza, Poznań–Olsztyn: Edytor.
Lundqvist C., Gustafsson H. (2017). Hope and Optimism in Sport, [w:] A. Brady, B. Grenville-Cleave (red.), Positive Psychology in Sport and Physical Activity, London: Routledge, s. 78–91.
Marcel G. (1984). Homo viator. Wstęp do metafizyki nadziei, przeł. P. Lubicz, Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax.
Marek Z. (2017). Pedagogika towarzyszenia. Perspektywa tradycji ignacjańskiej, Kraków: Akademia Ignatianum w Krakowie.
Mullin A. (2019). Nurturing Hope to Support Autonomy: The Role of Early Childhood Educators, [w:] R. Langford (red.), Theorizing Feminist Ethics of Care in Early Childhood Practice: Possibilities and Dangers, London: Bloomsbury Academic, s. 185–202.
Murawska A. (2008). Edukacja w trosce o nadzieję człowieka, [w:] Z. Kwieciński, M. Jaworska-Witkowska (red.), Ku integralności edukacji i humanistyki, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, s. 679–700.
Murawska A. (2011). Edukacja jako troska o nadzieję człowieka, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Murawska A. (2016). Nadzieja jako dominanta pomocy osobom terminalnie chorym, „Świat i Słowo”, nr 1(26), s. 127–139.
Nowak M. (2000). Podstawy pedagogiki otwartej, Lublin: Wydawnictwo KUL.
Nowak M. (2013). Tożsamość pedagogiki chrześcijańskiej, „Paedagogia Christiana”, t. 31, nr 1, s. 25–44.
Ong A.D., Standiford T., Deshpande S. (2018). Hope and Stress Resilience, [w:] M.W. Gallagher, S.J. Lopez (red.), The Oxford Handbook of Hope, New York: Oxford University Press, s. 255–284.
Paweł VI (1975). Adhortacja apostolska „Evangelii nuntiandi”. O ewangelizacji w świecie współczesnym, https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/pawel_vi/adhortacje/evangelii_nuntiandi.html [dostęp: 1.09.2024].
Pedrotti J.T. (2018). The Will and the Ways in School: Hope as a Factor in Academic Success, [w:] M.W. Gallagher, S.J. Lopez (red.), The Oxford Handbook of Hope, New York: Oxford University Press, s. 107–115.
Příhoda P. (2010). Czesi i Polacy, ich wiara, pobożność i wzajemne relacje, cz. II, przeł. T. Dostatni, „Tanew”, nr 7(265), s. 10–12.
Rasmussen H.N., O’Byrne K.K., Vandament M., Cole B.P. (2018). Hope and Physical Health, [w:] M.W. Gallagher, S.J. Lopez (red.), The Oxford Handbook of Hope, New York: Oxford University Press, s. 159–168.
Ricoeur P. (1991). Podług nadziei, przeł. S. Cichowicz, Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax.
Ritschel L.A., Sheppard C.S. (2018). Hope and Depression, [w:] M.W. Gallagher, S.J. Lopez (red.), The Oxford Handbook of Hope, New York: Oxford University Press, s. 209–219.
Różańska A. (2019). (A)religijność po czesku – ateizm, analfabetyzm religijny czy coś więcej? „Edukacja Międzykulturowa”, nr 1(10), s. 38–54, doi: 10.15804/em.2019.01.02
Skarga B. (1998). Jak pytać o nadzieję?, „Kontrapunkt. Magazyn Kulturalny Tygodnika Powszechnego”, nr 3.
Snyder Ch.R. (1994). The Psychology of Hope: You Can Get There From Here, New York: Free Press.
Stefańska-Klar R. (2012). Nadzieja i jej znaczenie u dzieci i młodzieży. Między psychicznym dobrostanem a rezyliencją, [w:] M. Fula, M. Martinek, I. Bieńkowska (red.), Sociálně-výchovné kontexty práce s ohroženou mládeží, Praha: Jabok – Vyšší odborná škola sociálně pedagogická a teologická, s. 69–78.
Stoddard S.A., McMorris B.J., Sieving R.E. (2011). Do Social Connections and Hope Matter in Predicting Early Adolescent Violence?, „American Journal of Community Psychology”, t. 48, nr 3–4, s. 247–256, https://doi.org/10.1007/s10464-010-9387-9
Tischner J. (2014). Świat ludzkiej nadziei, Kraków: Znak.
Tomasz z Akwinu (1967). Suma teologiczna, t. 10: Uczucia, przeł. F. Bednarski, Londyn: Veritas.
Trzebiński J., Zięba M. (2004). Basic Hope as a World-view: An Outline of Concept, „Polish Psychological Bulletin”, t. 35, nr 33, s. 173–182.
Uusiautti S., Määttä K. (2016). Success at Work is about Engagement and Hope, [w:] S. Uusiautti, K. Määttä (red.), The Basics of Caring Research: Bold Visions in Educational Research, Rotterdam: SensePublishers, s. 33–44.
Zalewski W. (2023). W poszukiwaniu nadziei. Szkice filozoficzne, Kraków: Instytut Myśli Józefa Tischnera.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 Anna Murawska
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
By submitting an article, the author declares that:
they are the author of the article (hereinafter referred to as the Work) and:
- is entitled to exclusive and unlimited copyright to the Work,
- is entitled to dispose of the copyrights to the Work.
The Author grants the Jesuit University Ignatianum in Cracow a free, non-exclusive, territorially unlimited license to use the Work in the following fields of exploitation:
- publishing the Work in paper, digital or magnetic form;
- multiplying the work by any method, without limiting the number of editions or copies;
- distribution of the work and its copies in any form, including marketing, sales, lending, and lease;
- placing the work in a computer memory;
- distribution of the work in information networks, including the Internet;
- public performance, exhibition, display, reproduction, broadcasting and re-broadcasting, as well as making the Work available to the public in such a manner that everyone could have access to it at a time and place chosen by themselves;
- within the scope of dependent rights to the Work, covering, in particular, the right to make necessary changes to the Work, resulting from editorial and methodical preparation, as well as to make translations of the Work into other languages.
The license right shall be transferred the moment of transfer of the Work to the Jesuit University Ignatianum in Cracow. The Jesuit University Ignatianum in Cracow is entitled to grant sub-licenses to the Work in terms of the right granted. The license shall be limited in time for a period of 15 years from the date it is granted.
Stats
Number of views and downloads: 161
Number of citations: 0
