Scouting Service to Children’s Aid in 1939–1944 in Lublin
DOI:
https://doi.org/10.12775/SPI.2021.3.009Keywords
Lublin, scouting, childcare, occupation, Girl Scouts’ Emergency ServiceAbstract
The article presents the work of Girl Scouts in aid of children in Lublin in the years 1939–1944. Caring for children was one of the scouting commitments which stemmed from the organization’s mission, understood as helping others, especially in the face of war. Taking up the topic of scouting service in children’s aid helps to draw attention to the aspect of supporting the civilians by the scouting community, which remained mostly in the shadow of more spectacular military service and was important for the protection of the life, health and psyche of the youngest victims of war.
The analysis of the problem was based on the accounts of Lublin Girl Scouts, written down for the purpose of preserving the memory of the war events. The memoirs deposited in the KUL Library become a part-ly-modified elements of the studies on history of Lublin’s female scouts. After verifying the content of the printed messages with the unpublished version, the article recreates in a problem-chronological arrangement the participation of Girl Scouts in childcare in the years 1939–1944 in the form of interim, institutional and commemorative help.
In the obtained image of scouting service for children, both a scheme of planned actions in case of war, as well as a number of unique solutions caused by the needs of the moment were identified. These are testimo-ny to the scouts’ dedication, which can inspire the continuation of the scouting spirit to face the challenges of the present day.
References
I. Źródła
Biblioteka Uniwersytecka KUL. Oddział Zbiorów Specjalnych. Sekcja Rękopisów (BU KUL):
[Materiały osobiste, dokumenty okupacyjne dotyczące Wojskowej Służby Kobiet i informacje o harcerkach całego obszaru Chorągwi Lubelskiej, również z Podlasia i Zamojszczyzny, zebrane i spisane w latach 1939–1972 przez druhnę Danutę Magierską z domu Jankowską., pseud. „Aniela” i „Weronika”], sygn. 3228, k. 102, rkps, mps.
– Relacja D. Magierskiej z przebiegu działalności w Komendzie Chorągwi Lubelskiej w latach 1939–1945, k. 34–37.
– Sprawozdanie wojenne pisane w 1944 roku przez Danutę Magierską dla Komisji Historycznej, k. 38–49 (wersja I).
– Udział harcerek w opiece nad dzieckiem w czasie okupacji 1939–1944 roku w Lublinie. Cztery różniące się treścią egzemplarze sprawozdania Danuty Magierskiej, k. 74–86 (egz. 1).
– Historia harcerskiej służby dziecka w czasie wojny opracowane przez Magierską (w sumie 7 różniących się treścią egzemplarzy), k. 87–100 (egz. 1).
[Notatki osobiste, okupacyjne dotyczące Wojskowej Służby Kobiet oraz informacje o harcerkach zebrane i spisane w latach 1939–1972 przez druhnę Danutę Magierską Jankowską], sygn. 3229, teczka 1, k. 500, mps.
– Notatki uzupełniające różne relacje indywidualne, listy osób działających podczas okupacji, k. 146–198.
[Opracowania późniejsze: Harcerski zastęp Wędrowniczek: pełnione służby w latach okupacji 1939–1944. Relacje i wspomnienia, Lubelska Chorągiew harcerek w Lublinie, ok. 1988 r.], sygn. 3229, teczka 2, k. 500, mps.
– Górska-Galińska Lucyna pseud. „Lucy”, Moja służba harcerska w latach 1939–1944. Relacje i wspomnienia, k. 252–328.
– Kiewel-Witkowska Stanisława pseud. „Kazia”, Wspomnienia Harcerki, k. 329–365.
– Słupczyńska-Orska Zofia pseud. „Stefa”, Mój udział w harcerskiej służbie konspiracyjnej 1939–1944, k. 420–494.
[Materiały do monografii o harcerkach], sygn. 3233, k. 98, rkps, mps.
– Januszajtis-Połeciowa Danuta, Moja praca w ochronce w latach 1940–1945 w Lublinie (trzy egz.), k. 55–77 (egz. 1).
– Jasielska Anna, Wspomnienia wojenne z Lublina, k. 78–98.
[Relacje harcerek, które dokumentowały działalność ochronek lubelskich, powstałych z inicjatywy Polskiego Komitetu Opiekuńczego. Relacje spisane były w latach 1939–1972 i zostały ułożone alfabetycznie według nazwisk sprawozdawczyń], sygn. 3235, k. 195, rkps, mps.
– Krzymowska Anna (kierowniczka Ochronki Nr 1): [Dokumentacja działalności ochronek spisana w latach 1939–1972]: Informacje ogólne o ochronkach w Lublinie: Nr 1 – ul. Narutowicza 8, Nr 2 – ul. Podwale 15, Nr 3 – Dziesiąta, Nr 4 – ul. Drobna, Nr 5 – Krakowskie Przedmieście 30, nr 6 – ul. Sieroca, Nr 7 – ?, k. 25–28.
– Krzymowska Anna (kierowniczka Ochronki Nr 1): [Dokumentacja działalności ochronek spisana w latach 1939–1972]: Praca okupacyjna Ochronki Nr 1 dla dzieci wysiedlonych w Lublinie, założonej na Krakowskim Przedmieściu 55, a następnie przeniesionej na ul. Narutowicza 8 (rękopis relacji spisanej w 1964 roku), k. 30–45.
– Łopatyńska Antonina: [relacje z lat 1939–1944], Praca harcerek lubelskich w dziedzinie opieki nad dzieckiem w czasie wojny i okupacji, k. 66–76.
– Łopatyńska Antonina; [relacje z lat 1939–1944], Akcja dożywiania na Majdanku chorych więźniów, k. 82–85.
– Wilkońska Kazimiera (z domu Majeran), Wspomnienia z pobytu w Ochronce Nr 1 w Lublinie (relacja spisana w 1979 roku), k. 97–99.
II. Opracowania
Budzyńska W. (2007). Ochronka nr 5 Polskiego Komitetu Opiekuńczego w Lublinie, [w:] Lubelska Chorągiew Harcerek 1939–1944. Opracowanie na podstawie materiałów zebranych przez Danutę Magierską w latach 1964–1966, red. D. Magierska, Z. Kitówna, A. Krzymowska, M. Szewczyk, Lublin: Polihymnia, s. 87–90.
Czerwińska-Krawczyk M. (2007). Moja służba harcerska w czasie okupacji, [w:] Lubelska Chorągiew Harcerek 1939–1944. Opracowanie na podstawie materiałów zebranych przez Danutę Magierską w latach 1964–1966, red. D. Magierska, Z. Kitówna, A. Krzymowska, M. Szewczyk, Lublin: Polihymnia, s. 93–97.
Gajderowicz M., Skrzyniarz R. (2020). Dzieci Zamojszczyzny w obozie na Majdanku (w wybranych aktach archiwalnych i relacjach), [w:] Zbrodnia bez kary… Eksterminacja i cierpienie polskich dzieci pod okupacją niemiecką 1939–1945, red. J. Kostkiewicz, Kraków: Uniwersytet Jagielloński; Biblioteka Jagiellońska, s. 132–146.
Hausner W., Wierzbicki M. (2015). Sto lat harcerstwa. Najnowsze Dzieje Polski, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej. Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.
Januszajtis-Połeciowa D. (1985). Moja praca harcerska w czasie wojny w Lublinie, [w:] Harcerki 1939–1945. Relacje – Pamiętniki, oprac. K. Wyczańska, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 438–447.
Januszajtis-Połeciowa D. (2007). Wspomnienia wojenne, [w:] Lubelska Chorągiew Harcerek 1939–1944. Opracowanie na podstawie materiałów zebranych przez Danutę Magierską w latach 1964–1966, red. D. Magierska, Z. Kitówna, A. Krzymowska, M. Szewczyk, Lublin: Polihymnia, s. 123–136.
Kiełboń J. (2006). Wysiedleńcy z Zamojszczyzny w obozie koncentracyjnym na Majdanku 1943, Lublin: Państwowe Muzeum na Majdanku; Wydawnictwo – Drukarnia L-PRINT Zbigniew Lemiech.
Kitówna Z. (2003). Harcerki lubelskie 1939–1989, Lublin 2003: Koło Przyjaciół Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej Okręgu Lubelskiego.
Kłapeć J. (2004). Zarys działalności Lubelskiego Okręgu Polskiego Czerwonego Krzyża w okresie okupacji niemieckiej w latach 1939–1944, „Res Publica”, z. 16, s. 247–259.
Kłapeć J. (2005). Warunki życia wysiedlonych dystrykcie lubelskim w latach 1939–1944, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska”, Sect. F, vol. 50, s. 209–220.
Kłapeć J. (2011). Rada Główna Opiekuńcza w dystrykcie lubelskim w latach 1940–1944, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Kłapeć J. (2017). W okresie okupacji niemieckiej w latach 1939–1944, [w:] Lublin. 700 lat dziejów miasta, red. G. Figiel, R. Szczygieł, W. Śladkowski, Lublin: Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie, s. 255–280.
Kostkiewicz J. (2020). Niemiecka polityka eksterminacji i germanizacji polskich dzieci w czasie II wojny światowej, [w:] Zbrodnia bez kary… Eksterminacja i cierpienie polskich dzieci pod okupacją niemiecką 1939–1945, red. J. Kostkiewicz, Kraków: Uniwersytet Jagielloński; Biblioteka Jagiellońska, s. 51–65.
Kowalik K. (1986). Opieka nad dzieckiem w Generalnym Gubernatorstwie, Lublin: Wydawnictwo Lubelskie.
Kozaczyńska B. (2020). Gdy zabrakło łez… Tragizm losu polskich dzieci wysiedlonych z Zamojszczyzny (1942–1943), [w:] Zbrodnia bez kary… Eksterminacja i cierpienie polskich dzieci pod okupacją niemiecką 1939–1945, red. J. Kostkiewicz, Kraków: Uniwersytet Jagielloński; Biblioteka Jagiellońska, s. 116–131.
Łotocka-Gajdowska J. (2007). Relacja (spisana przez D. Magierską), [w:] Lubelska Chorągiew Harcerek 1939–1944. Opracowanie na podstawie materiałów zebranych przez Danutę Magierską w latach 1964–1966, red. D. Magierska, Z. Kitówna, A. Krzymowska, M. Szewczyk, Lublin: Polihymnia, s. 166–167.
Łopatyńska A. (2007). Praca harcerek lubelskich w dziedzinie opieki nad dzieckiem w czasie wojny i okupacji, [w:] Lubelska Chorągiew Harcerek 1939–1944. Opracowanie na podstawie materiałów zebranych przez Danutę Magierską w latach 1964–1966, red. D. Magierska, Z. Kitówna, A. Krzymowska, M. Szewczyk, Lublin: Polihymnia, s. 157–165.
Madajczyk C. (1969). Wojna i okupacja w Polsce jako instrument zniszczenia narodu, „Dzieje Najnowsze”, nr 1, s. 15–25.
Magierska D., Kitówna Z., Krzymowska A., Szewczyk M. (red.). Lubelska Chorągiew Harcerek 1939–1944. Opracowanie na podstawie materiałów zebranych przez Danutę Magierską w latach 1964–1966, Lublin: Polihymnia.
Miszczuk M. (2019). Ewa Konstancja Grodecka – jej życie i książki, [w:] Pierwsze ćwierćwiecze harcerstwa żeńskiego. Materiały do historii. Cz. 4: Służba wojenna III (reprint 1938), oprac. E. Grodecka, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”, s. 105–141.
Miśkowiec E. (2008). Proces samowychowania w harcerstwie, [w:] Dorobek pedagogiki harcerskiej. Materiały z Konferencji naukowej zorganizowanej w 50. rocznicę powstania „Nieprzetartego Szlaku”, red. J. Wojtycza, Kraków: inGraphic Mateusz Indyka, s. 132–136.
Piątkowski S. (2010). Harcerstwo polskie w okresie okupacji 1939–1945, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej”, nr 5–6(114–115), s. 29–35.
Rynkowska-Strzelecka D. (2007). Mój pobyt w ochronce, [w:] Lubelska Chorągiew Harcerek 1939–1944. Opracowanie na podstawie materiałów zebranych przez Danutę Magierską w latach 1964–1966, red. D. Magierska, Z. Kitówna, A. Krzymowska, M. Szewczyk, Lublin: Polihymnia, s. 187–188.
Szewczykówna M. (1985), Dla pokrzepienia serc, [w:] Harcerki 1939–1945. Relacje – Pamiętniki, oprac. K. Wyczańska, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 454–456.
Szewczykówna M. (2007). Relacja z pracy harcerskiej w czasie wojny i okupacji, [w:] Lubelska Chorągiew Harcerek 1939–1944. Opracowanie na podstawie materiałów zebranych przez Danutę Magierską w latach 1964–1966, red. D. Magierska, Z. Kitówna, A. Krzymowska, M. Szewczyk, Lublin: Polihymnia, s. 192–199.
Śliwerski B. (2008). Harcerstwo jako awangardowy w dziejach pedagogiki system samowychowawczy, [w:] Dorobek pedagogiki harcerskiej. Materiały z Konferencji naukowej zorganizowanej w 50. rocznicę powstania „Nieprzetartego Szlaku”, red. J. Wojtycza, Kraków: inGraphic Mateusz Indyka, s. 110–131.
Śliwerski B. (2018). Pedagogia harcerskiego wychowania, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Wiśniewska A. (1980). Pomoc RGO dzieciom w dystrykcie lubelskim, „Zeszyty Majdanka”, t. 10, s. 23–39.
Witkowska S. (2014a). Był taki zastęp…, [w:] Harcerki z tamtych lat… 1939–1945, red. S.J. Dąbrowski, Lublin: Fundacja Niepodległości, s. 172–200.
Witkowska S. (2014b). Hm. Anna Krzymowska w harcerskiej służbie Bogu i Polsce, [w:] Harcerki z tamtych lat… 1939–1945, red. S.J. Dąbrowski, Lublin: Fundacja Niepodległości, s. 209–222.
Witkowska S. (2014c). Hm. Antonina Łopatyńska. Druhna Antoszka, [w:] Harcerki z tamtych lat… 1939–1945, red. S.J. Dąbrowski, Lublin: Fundacja Niepodległości, s. 223–236.
Witkowska S. (2014d). Lubelska harcerka w Powstaniu Warszawskim. Wspomnienia o kpt. phm. Janinie Łotockiej w 60-tą rocznicę Powstania, [w:] Harcerki z tamtych lat… 1939–1945, red. S.J. Dąbrowski, Lublin: Fundacja Niepodległości, s. 252–261.
Witkowska S. (2014e). Z działalności lubelskich harcerek w latach okupacji, [w:] Harcerki z tamtych lat… 1939–1945, red. S.J. Dąbrowski, Lublin: Fundacja Niepodległości, s. 48–63.
Wyczańska K. (red.). (1983). Harcerki 1939–1945, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Zimmer B. (1987). Harcerstwo Lubelszczyzny. Zarys historyczny 1911–1950, Lublin: ZHP Lubelska Komenda Chorągwi im. PKWN.
Zawadzka A. (2004). Dzieje harcerstwa żeńskiego w Polsce w latach 1911–1948/49, Warszawa: Harcerskie Biuro Wydawnicze „Horyzonty”.
Zürn-Zahorski Z. (1999). Pogotowie Harcerek i Pogotowie Harcerzy we wrześniu 1939 roku, Kraków: Anna Szeliga Zahorska.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2021 Studia Paedagogica Ignatiana
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
By submitting an article, the author declares that:
they are the author of the article (hereinafter referred to as the Work) and:
- is entitled to exclusive and unlimited copyright to the Work,
- is entitled to dispose of the copyrights to the Work.
The Author grants the Jesuit University Ignatianum in Cracow a free, non-exclusive, territorially unlimited license to use the Work in the following fields of exploitation:
- publishing the Work in paper, digital or magnetic form;
- multiplying the work by any method, without limiting the number of editions or copies;
- distribution of the work and its copies in any form, including marketing, sales, lending, and lease;
- placing the work in a computer memory;
- distribution of the work in information networks, including the Internet;
- public performance, exhibition, display, reproduction, broadcasting and re-broadcasting, as well as making the Work available to the public in such a manner that everyone could have access to it at a time and place chosen by themselves;
- within the scope of dependent rights to the Work, covering, in particular, the right to make necessary changes to the Work, resulting from editorial and methodical preparation, as well as to make translations of the Work into other languages.
The license right shall be transferred the moment of transfer of the Work to the Jesuit University Ignatianum in Cracow. The Jesuit University Ignatianum in Cracow is entitled to grant sub-licenses to the Work in terms of the right granted. The license shall be limited in time for a period of 15 years from the date it is granted.
Stats
Number of views and downloads: 283
Number of citations: 0
