Wrażliwość jako przedmiot refleksji pedagogicznej
DOI:
https://doi.org/10.12775/SPI.2020.4.007Słowa kluczowe
wrażliwość, wrażliwość poznawcza, wrażliwość emocjonalna, nadwrażliwość, niewrażliwość, cnota, wychowanieAbstrakt
Celem artykułu jest namysł nad wrażliwością człowieka i jej rozumieniem, jak również nad znaczeniem kształtowania wrażliwości dla jakości codziennego funkcjonowania. Problemem badawczym jest pytanie: Jakie jest oblicze wrażliwości człowieka? Struktura artykułu składa się z trzech części: teoretycznej i empirycznej charakterystyki wrażliwości oraz praktycznego wymiaru jej kształtowania w procesie wychowania.
Teoria wrażliwości ma charakter interdyscyplinarny. W rozumieniu wrażliwości wyróżniono cztery komponenty: poznawczy, emocjonalny, działaniowy i moralny. Funkcję zintegrowania poszczególnych aspektów rozumienia wrażliwości przypisano teorii pedagogicznej. Badania empiryczne dotyczące wrażliwości ukierunkowane są na jej zdiagnozowanie oraz szukanie związków z innymi zjawiskami. Konstruowane są skale do pomiaru wrażliwości dzieci, młodzieży i człowieka dorosłego. Wskazano przykłady prac badawczych polskich i zagranicznych uczonych. Empiryczna charakterystyka wrażliwości wskazuje ją jako fenomen, który może być traktowany jako zasób służący sprawnemu funkcjonowaniu człowieka w życiu codziennym. Wnioski z teoretycznej i empirycznej charakterystyki wrażliwości potraktowano jako istotną przesłankę kształtowania wrażliwości w procesie edukacji i wychowania. Stanowią one część trzecią artykułu i mogą być wykorzystane do kreowania i korygowania praktyki wychowania.
W tekście potraktowano wrażliwość jako silną stronę człowieka (cnotę), którą można i należy kształtować w procesie wychowania. Jest ona niezbędna do kształtowania pozytywnych relacji intrapersonalnych i interpersonalnych. Dewaluowanie wrażliwości można uznać za wskaźnik swoistego regresu człowieczeństwa.
Bibliografia
Adorno T.W. (1984). Socjologia i dialektyka, [w:] Kryzys i schizma. Antyscjentystyczne tendencje w socjologii współczesnej, t. 2, wybór i wstęp E. Mokrzycki, Warszawa: PIW, s. 5–46.
Aron E.N. (2018). Wysoko wrażliwi. Jak funkcjonować w świecie, który nas przytłacza, przeł. J. Biecki, D. Rossowski, Łódź: Feeria Wydawnictwo – Wydawnictwo JK.
Baczko B. (1964). Rousseau. Samotność i wspólnota, Warszawa: PWN.
Błaszczyk W. (2010). Wrażliwość jako czynnik wpływu społecznego na zmiany w organizacji, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica”, nr 234, s. 93–100.
Chodkowska M. (2008). W poszukiwaniu perspektyw interdyscyplinarności teorii i praktyki pedagogicznej, „Rocznik Pedagogiczny”, t. 31, s. 45–54.
Chojnacka M. (2018). (Od)czucie – przeczucie – współczucie. Wrażliwość egzystencjalna w filozofii Jean-Paula Sartre’a, „Kultura Współczesna”, nr 4(103), s. 114–125.
Cyrek B. (2018). Wrażliwość wobec psychologizacji życia i kultury ekshibicjonizmu, „Kultura Współczesna”, nr 4(103), s. 102–110.
Davis M.H. (1999). Empatia. O umiejętności współodczuwania, przeł. J. Kubiak, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Dąbrowski K. (1975). Osobowość i jej kształtowanie poprzez dezintegrację pozytywną, Warszawa: Polskie Towarzystwo Higieny Psychicznej.
Drozdowicz Z. (2018). Wrażliwość i drażliwość uczonych, „Nauka”, nr 3, s. 51–65.
Hébert P.C., Meslin E.M., Dunn E.V. (1992). Measuring the Ethical Sensitivity of Medical Students: A Study at the University of Toronto, „Journal of Medical Ethics”, nr 18, s. 142–147.
Heraklit. (1992). Zdania, przeł. A. Czerniawski, Łódź: Wydawnictwo Biblioteka.
Jaspers K. (1993). Autobiografia filozoficzna, przeł. S. Tyrowicz, Toruń: Wydawnictwo Comer.
Jazukiewicz I. (2012). Pedeutologiczna teoria cnoty, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Jędraszewski M. (1994). W poszukiwaniu nowego humanizmu. J.-P. Sartre – E. Lévinas, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej.
Kabzińska I. (2017). Nadwrażliwi – kulturowi „odmieńcy”, „Etnografia Polska”, t. 61, z. 1-2, s. 83–103.
Kamińska A. (2006/2007). Wrażliwość jako źródło rozumu filozoficznego, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio I: Philosophia-Sociologia”, t. 31/32, s. 39–48.
Kapała M. (2017). Duchowość jako niedoceniany aspekt psyche. Propozycja nowego ujęcia duchowości w psychologii – kategoria wrażliwości duchowej, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio J. Paedagogia-Psychologia”, t. 30, nr 1, s. 7–37.
Kapuściński R. (2007). Lapidaria, Warszawa: Wydawnictwo „Czytelnik”.
Kaźmierczak M., Plopa M., Retowski S. (2007). Skala Wrażliwości Empatycznej, „Przegląd Psychologiczny”, t. 50, nr 1, s. 9–24.
Kępiński A. (1977). Psychopatie, Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich.
Klimaszewska J. (2008). Człowiek wrażliwy moralnie, czyli jaki?, „Studia Gdańskie. Wizje i Rzeczywistość”, t. 5, s. 67–76.
Kozak S. (2012). Patologia analfabetyzmu emocjonalnego. Przyczyny i skutki braku empatii w rodzinie i w środowisku pracy, Warszawa: Difin.
Krzysztofek K. (2018). Wrażliwość zapisana w algorytmach? Między technomorfizacją człowieka a antropomorfizacją maszyny, „Kultura Współczesna”, nr 4(103), s. 24–40.
Limont W. (2014). „Inny świat? Czy nieznany ich własny?”. Potencjał rozwojowy, wzmożona pobudliwość psychiczna a zdolności, „Psychologia Wychowawcza”, nr 5, s. 9–27.
Magda-Adamowicz M., Szmalec J. (2003). Wrażliwość moralna dzieci w wieku 7–10 lat prawidłowo rozwiniętych i upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim (rekonesans z badań), „Rocznik Lubuski”, t. 29, cz. 2, s. 103–114.
Markowski M.P. (2010).Wrażliwość, interpretacja, literatura, „Teksty Drugie: Teoria Literatury, Krytyka, Interpretacja”, nr 1–2(121–122), s. 103–123.
Markowski M.P. (2013). Polityka wrażliwości, Kraków: Universitas.
Maruszewski T., Ścigała E. (1998). Emocje – aleksytymia – poznanie, Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
Pascal B. (2008). Myśli, przeł. T. Boy-Żeleński, Warszawa: Hachette Livre Polska.
Petitcollin Ch. (2019). Jak mniej myśleć. Dla analizujących bez końca i wysoko wrażliwych, przeł. K. Arustowicz, Łódź: Feeria Wydawnictwo.
Pleszczyński J. (2018). Aksjo- i racjomorfizm a emocjonalna i poznawcza wrażliwość, „Kultura Współczesna”, nr 4(103), s. 91–101.
Przybylski J. (1978). Pojęcie i struktura wrażliwości muzycznej, „Studia z Wychowania Muzycznego”, nr 3, s. 45–71.
Rakoczy M. (2018). „To nie choroba czy zespół”. Dziecko i współczesne dyskursy wrażliwości, „Kultura Współczesna”, nr 4(103), s. 141–156.
Sand I. (2016), Wrażliwość – dar czy przekleństwo?, przeł. E.M. Bilińska, Warszawa: MT Biznes.
Skarga B. (1997). Tożsamość i różnica, Kraków: Znak.
Stoch M. (2016). Ekonomia wrażliwości a duch posthumanistyki, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia de Cultura”, t. 8, nr 2, s. 130–140.
Szpunar M. (2017). Wrażliwość (nie tylko) artystyczna, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 1, s. 123–134.
Szpunar M. (2018). (Nie)potrzebna wrażliwość, Kraków: Instytut Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Thornberg R., Jungert T. (2013). Bystander Behavior in Bullying Situations: Basic Moral Sensitivity, Moral Disengagement and Defender Self-efficacy, „Journal of Adolescence”, t. 36, nr 3, s. 475–483.
Tischner J. (2011). Myślenie według wartości, Kraków: Znak.
Uniwersalny słownik języka polskiego PWN. (2003). red. S. Dubisz, t. 4, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Tomczok P. (2018). Niewrażliwość człowieka ekonomicznego, „Kultura Współczesna”, nr 4(103), s. 186–199.
Tongsuebsai K., Sujiva S., Lawthong N. (2015). Development and Construct Validity of the Moral Sensitivity Scale in Thai Version, „Procedia – Social and Behavioral Sciences”, t. 191, s. 718–722.
Welsch W. (1998). Estetyka i anestetyka, [w]: Postmodernizm. Antologia przekładów, red. R. Nycz, Kraków: Wydawnictwo Baran i Suszczyński, s. 520–546.
Wojtyła K. (1957). W poszukiwaniu podstaw perfekcjoryzmu w etyce, „Roczniki Filozoficzne”, t. 5, z. 4, s. 303–317.
Yuguero O., Esquerda M., Viñas J., Soler-Gonzalez J., Pifarré J. (2019). Ethics and Empathy: The Relationship between Moral Reasoning, Ethical Sensitivity and Empathy in Medical Students, „Revista Clínica Española”, t. 219, nr 2, s. 73–78.
Zeff T. (2008). Być nadwrażliwym i przetrwać, przeł. E. Abłamowicz, Warszawa: Jacek Santorski & Co Agencja Wydawnicza.
Netografia
Akabayashi A., Slingsby B.T., Kai I., Nishimura T., Yamagishi A. (2004). The Development of a Brief and Objective Method for Evaluating Moral Sensitivity and Reasoning in Medical Students, „BMC Medical Ethics”, t. 5, https://doi.org/10.1186/1472-6939-5-1 [dostęp: 4.05.2020].
Ineichen C., Christen M., Tanner C. (2017). Measuring Value Sensitivity in Medicine, „BMC Medical Ethics”, t. 18, https://doi.org/10.1186/s12910-016-0164-7 [dostęp: 4.05.2020].
Kim W.-J., Park J.-H. (2019). The Effects of Debate-based Ethics Education on the Moral Sensitivity and Judgment of Nursing Students: A Quasi-experimental Study, „Nurse Education Today”, t. 83, https://doi.org/10.1016/j.nedt.2019.08.018 [dostęp: 4.05.2020].
Koberda P. (2005). Zabójcza wrażliwość, http://www.racjonalista.pl/kk.php/s,4482 [dostęp: 4.05.2020].
Kroneisen M., Heck D.W. (2020). Interindividual Differences in the Sensitivity for Consequences, Moral Norms, and Preferences for Inaction: Relating Basic Personality Traits to the CNI Model, „Personality and Social Psychology Bulletin”, t. 46, nr 7, https://doi.org/10.1177%2F0146167219893994 [dostęp: 4.05.2020].
Xiang Y., Cao Y., Dong X. (2020). Childhood Maltreatment and Moral Sensitivity: An Interpretation Based on Schema Theory, „Personality and Individual Differences”, t. 160, https://doi.org/10.1016/j.paid.2020.109924 [dostęp: 4.05.2020].
https://pieknoumyslu.com/analfabetyzm-emocjonalny/ [dostęp: 8.06.2020]
https://pieknoumyslu.com/cytaty-dla-osob-wrazliwych/ [dostęp: 4.06.2020]
https://pieknoumyslu.com/depresja-smutek-drazliwosc/ [dostęp: 4.06.2020]
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że:
jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Polityka prywatności
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 4009
Liczba cytowań: 0
