Metafory transakcyjne i edukacja
DOI:
https://doi.org/10.12775/SPI.2020.2.007Słowa kluczowe
metafora, metafory w psychoterapii, język analizy transakcyjnej, metafory w analizie transakcyjnej, metafora edukacyjna a analiza transakcyjnaAbstrakt
Artykuł prezentuje tradycyjne i współczesne rozumienie metafory pojawiającej się w wielu dziedzinach wiedzy i różnych przejawach codzienności. Metafory i ich znaczenie, nie tylko czysto językowe, są przedmiotem nieustannej refleksji i inspirującym tematem dalszych poszukiwań w obszarze wielu dziedzin nauki, takich jak: antropologia, literaturoznawstwo, filozofia, pedagogika czy psychologia wraz z psychoterapią. Metaforyczność obecna jest w psychoterapii niemal od zawsze, począwszy od pierwszych prac Zygmunta Freuda i konstytuującej się psychoanalizy. Szczególne znaczenie metaforom w procesie terapeutycznym przypisywał Milton H. Erickson. W praktyce metafory są stosowane często jako metoda oddziaływania w sytuacjach ujawniającego się oporu pacjenta. W analizie transakcyjnej, jako jednej z koncepcji psychoterapeutycznych, specyficzny język pełen jest odniesień do mowy potocznej, ale też sformułowań wywiedzionych z baśni i mitologii, jest swoistym znakiem firmowym tego kierunku. Pojawiające się tu pojęcia stwarzają wyjątkową możliwość posługiwania się metaforyką terapeutyczną. W artykule wymieniono przykładowo szereg tego rodzaju pojęć. W nie mniejszym niż w psychoterapii stopniu metafory znajdują swoje liczne zastosowania w nauczaniu i wychowaniu jako korzystne właściwości procesu poznawczego człowieka. Wśród autorów zajmujących się zarówno analizą transakcyjną, jak i poszukujących jej zastosowań w edukacji, Giles Barrow sięga do metafory wychowawcy-ogrodnika, jako kogoś, kto w sposób optymalny śledzi rozwój powierzonych jego opiece dzieci i młodzieży oraz reaguje właściwie na niesprzyjające okoliczności. Edukacyjna analiza transakcyjna powinna w przyszłości częściej i w szerszym zakresie sięgać do metaforyczności, jaką stwarza ten kierunek.
Bibliografia
Adamska-Staroń M. (2016). Metaforyczne ujmowanie idei pedagogicznych jako dobra praktyka edukacyjna, „Journal of Modern Science”, t. 4, nr 31, s. 63–92.
Adamska-Staroń M., Piasecka M., Łukasik B. (2007). Inny sposób myślenia o edukacji. Metaforyczne narracje, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Arystoteles (1988), Retoryka. Poetyka, przekład i komentarz H. Podbielski, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Barker Ph. (2000). Metafory w psychoterapii, przeł. J. Węgrodzka, wyd. 2, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Barrow G. (2007). Wonderful World, Beautiful People: Reframing Transactional Analysis as Positive Psychology, „Transactional Analysis Journal”, t. 37, nr 3, s. 206–209.
Barrow G. (2011). Educator as Cultivator, „Transactional Analysis Journal”, t. 41, nr 4, s. 308–314.
Berne E. (1987). W co grają ludzie? Psychologia stosunków międzyludzkich, przeł. P. Izdebski, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Berne E. (1998). Dzień dobry... i co dalej?, przeł. M. Karpiński, Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.
Bettelheim B. (1994). Freud i dusza ludzka, przekład i przedmowa D. Danek, Warszawa: Jacek Santorski & Co Agencja Wydawnicza.
Choy A. (1990). The Winner’s Triangle, „Transactional Analysis Journal”, t. 20, nr 1, s. 40–46.
Christopher C.J. (2004). Nauczyciel – rodzic. Skuteczne porozumiewanie się, przeł. J. Bartosik, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Crews F. (1981). Czy literaturę można poddawać psychoanalizie? „Pamiętnik Literacki: Czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej”, t. 72, nr 4, s. 289–304.
Dusay J.M. (1971). Big Mama, „Transactional Analysis Journal”, t. 1, nr 3, s. 21–22.
Erickson M., Rossi E.L. (1996). Lutowy człowiek. Rozwój świadomości i poczucia tożsamości w hipnoterapii, przeł. O. Waśkiewicz, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Eysenck H. (2002). Zmierzch i upadek imperium Freuda, przeł. A. Jarczyk, Kraków: WiR Partner.
Falkiewicz A. (1996). Istnienie i metafora, Wrocław: Wydawnictwo A.
Gębuś D. (2014). Zastosowanie map myśli w procesie dydaktycznym. Mindmapping a weryfikacja efektów kształcenia z zakresu edukacyjnej analizy transakcyjnej, „Edukacyjna Analiza Transakcyjna”, nr 3, s. 139–150.
Gębuś D. (2016). Nakazy i zakazy rodzicielskie a kreatywność jednostki. Źródła inhibitorów twórczości w perspektywie analizy transakcyjnej, „Edukacyjna Analiza Transakcyjna”, nr 5, s. 123–132.
Grzesiuk L. (red.) (1994). Psychoterapia. Szkoły, zjawiska, techniki i specyficzne problemy, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Haley J. (1995). Niezwykła terapia. Techniki terapeutyczne Miltona H. Ericksona, przeł. M. Majchrzak, M. Przylipiak, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Hare R.D. (2008). Psychopaci są wśród nas, przeł. A. Skucińska, Kraków: Wydawnictwo Znak.
Harris T.A. (1987). W zgodzie z sobą i z tobą. Praktyczny przewodnik po analizie transakcyjnej, przeł. E. Knoll, Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax.
Hay J. (2010). Analiza transakcyjna dla trenerów, przeł. E. Wójcik, Kraków: Grupa Doradczo-Szkoleniowa Transmisja.
Holloway W. (1972). The Crazy Child in the Parent, „Transactional Analysis Journal”, t. 2, nr 3, s. 32–34.
Hornby G., Hall E., Hall C. (2005). Nauczyciel wychowawca, przeł. J. Bartosik, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Hostie R. (1982). Eric Berne, the Martian, „Transactional Analysis Journal”, t. 12, nr 2, s. 168–170.
Jagieła J. (2002). Kontrapunkt potrójności. Szkic na marginesie refleksji o tolerancji, [w:] A. Rosół, M.S. Szczepański (red.), Tolerancja. Studia i szkice, t. 8–9, Częstochowa: Wydawnictwo WSP, s. 45–51.
Jagieła J. (2012). Słownik analizy transakcyjnej, Częstochowa: Wydawnictwo im. Stanisława Podobińskiego Akademii im. Jana Długosza.
Jagieła J. (2015). Stan wewnętrznego dziecka w analizie transakcyjnej, „Pedagogika. Prace naukowe Akademii im. J. Długosza w Częstochowie”, t. 24, s. 321–330, http://dx.doi.org./10.16926/p.2015.24.26.
Jagieła J. (2017a). Samoświadomość nauczycieli w koncepcji edukacyjnej analizy transakcyjnej, „Pedagogika. Prace naukowe Akademii im. J. Długosza w Częstochowie”, t. 26, nr 1, s. 69–83,
http://dx.doi.org/10.16926/p.2017.26.06.
Jagieła J. (2017b). Wyznaczniki działań edukacyjnych. Perspektywa edukacyjnej analizy transakcyjnej, „Pedagogika. Prace naukowe Akademii im. J. Długosza w Częstochowie”, t. 26, nr 2, s. 107–123, http://dx.doi.org/10.16926/p.2017.26.31.
James J. (1984). Grandparents and the Family Script Parade, „Transactional Analysis Journal”, t. 14, nr 1, s. 18–28.
James M., Jongeward D. (1994). Narodzić się, by wygrać. Analiza transakcyjna na co dzień, przeł. A. Suchańska, Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.
Karpman S. (1968). Fairy Tales and Script Drama Analysis. „Transactional Analysis Bulletin”, t. 7, nr 26, s. 39–43; https://karpmandramatriangle.com/pdf/DramaTriangle.pdf (dostęp: 10.01.2018).
King G. (2003). Umiejętności terapeutyczne nauczyciela, przeł. J. Bartosik, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Knapp H. (2009). Komunikacja w terapii, przeł. M. Trzcińska, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kopaliński W. (2007). Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych z almanachem, t. 4, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm.
Krzeszowski T.P. (1988). Wstęp do wydania polskiego, [w:] G. Lakoff, M. Johnson, Metafory w naszym życiu, przekład i wstęp T.P. Krzeszowski, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, s. 5–18.
Lakoff G. (1990). The Invariance Hypothesis: Is Abstract Reason Based on Image-schemas? „Cognitive Linguistics”, t. 1, nr 1, s. 39–74.
Lakoff G., Johnson M. (1988). Metafory w naszym życiu, przekład i wstęp T.P. Krzeszowski, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Lihotinskaâ О. (2018). Skazki i TA, „EATA Newsletter”, lipiec, nr 122, s. 26–27, https://eatanews.org/wp-content/uploads/2019/04/122-russian.pdf (dostęp: 10.08.2018).
Limont W., Didkowska B. (red.) (2008). Edukacja artystyczna a metafora, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Novellino M. (2000). The Pinocchio Syndrome, „Transactional Analysis Journal”, t. 30, nr 4, s. 292–298.
Novellino M. (2006). The Don Juan Syndrome: The Script of the Great Losing Lover, „Transactional Analysis Journal”, t. 36, nr 1, s. 33–43.
O’Reilly-Knapp M. (1989). The Myth of the Cave, „Transactional Analysis Journal”, t. 19, nr 1, s. 32–34.
Osnes R.E. (1972). Santa Claus Scores Again, „Transactional Analysis Journal”, t. 2, nr 1, s. 29.
Pawelec A. (2006). Metafora pojęciowa a tradycja, Kraków: Universitas.
Persi J. (1992). Top Gun Games: When Therapists Compete, „Transactional Analysis Journal”, t. 22, nr 3, s. 144–152.
Rousseau J.J. (1955). Emil, czyli o wychowaniu, cz. 1, przeł. W. Husarski, Wrocław: Zakład Narodowy im Ossolińskich.
Schachner S. (2016). Models of Transactional Analysis in Educational Management, „Edukacyjna Analiza Transakcyjna”, nr 5, s. 39–37.
Steiner C.M. (1971). Games Alcoholics Play: The Analysis of Life Scripts, New York: Grove Press.
Steiner C.M. (2003). The Development of Transactional Analysis Theory and Practice; A Brief History, „EATA Newsletter”, nr 76, s. 9–14.
Stewart I., Joines V. (1987). TA Today: A New Introduction to Transactional Analysis, Nottingham–Capel Hill, NC: Lifespace Publishing.
Stewart I., Joines V. (2016). Analiza transakcyjna dzisiaj, przeł. K. Balcerkiewicz i in., Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.
Temple S. (1999). Functional Fluency for Educational Transactional Analysts, „Transactional Analysis Journal”, t. 29, nr 3, s. 164–174.
Ware P. (1983). Personality Adaptations (Doors to Therapy), „Transactional Analysis Journal”, t. 13, nr 1, s. 11–19.
White J.D., White T. (1974). TA Psychohistory: Adapting, Scripting, and Cultural Scripting „Transactional Analysis Journal”, t. 4, nr 3, s. 5–17.
Yapko M. (1996). Kiedy życie boli. Dyrektywy w leczeniu depresji. Strategiczna terapia krótkoterminowa, przeł. A. i M. Kacmajor, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Zeig J.K. (1997). Spotkania z Ericksonem. Niezwykły człowiek, niezwykła terapia, przeł. O. Waśkiewicz, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że:
jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Polityka prywatności
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 1191
Liczba cytowań: 0