Poglądy Klementyny z Tańskich Hoffmanowej 1798–1845 w refleksji uczennic. Zarys zagadnienia
DOI:
https://doi.org/10.12775/SPI.2016.3.005Słowa kluczowe
Klementyna z Tańskich Hoffmanowa, Narcyza Żmichowska, kobiety, edukacja, program wychowania kobiet polskich, wiek XIXAbstrakt
Klementyna Hoffmanowa z domu Tańska (1798–1845) przez pięć lat (1826–1831 r.) pracowała jako nauczycielka „nauki moralnej” w Instytucie Rządowym Wychowania Płci Żeńskiej (Instytucie Guwernantek) oraz na związanej z nim Pensji Wzorowej. Do grona jej uczennic należała m.in. Seweryna Duchińska z domu Żochowska, 1°v. Pruszakowa (1816–1905). Pruszakowa – poetka, publicystka, tłumaczka – wydawała pismo „Rozrywki dla Młodocianego Wieku”, gdzie zamieściła kilkudziesięciostronicowy życiorys Hoffmanowej (1856, t. 1–2). Wśród uczennic Tańskiej znalazła się również Teodozja Papi z domu Gałęzowska (1810–1887). Kilkanaście lat po jej śmierci na bazie wspomnień Teodozji jej córka, pisarka Jadwiga Papi (1843–1906) poświęciła Tańskiej jeden z rozdziałów powieści Klementyna. Powieść dla dorastających panien osnuta na tle życia Klementyny z Tańskich Hoffmanowej (1905). Jednak szczególna rola przypadła najbardziej znanej z uczennic Klementyny z Tańskich Hoffmanowej, wspomnianej Narcyzie Żmichowskiej (1819–1876), autorce kontrowersyjnego eseju Słowo przedwstępne do dzieł dydaktycznych Pani Hoffmanowej (1876). Pozostawione przez uczennice Klementyny z Tańskich Hoffmanowej opinie i refleksje mają rozmaity charakter. Są wśród nich tzw. „ego-dokumenty”, m.in. życiorysy/biografie (Pruszakowa), ale także artykuły, opracowania krytyczno-literackie (Żmichowska) oraz formy powieściowe (Papi).
Bibliografia
Bogucka M., Gorsza płeć. Kobieta w dziejach Europy od antyku po wiek XXI, Wydawnictwo Trio, Warszawa 2005.
Borkowska G., Cudzoziemki. Studia o polskiej prozie kobiecej, Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 1996.
Chmielowski P., Klementyna z Tańskich Hofmanowa. Zarys biograficzno-pedagogiczny przez Piotra Chmielowskiego, K. Grendyszyński, Petersburg 1898.
Ciechanowska Z., Hoffmanowa z Tańskich Klementyna (1798–1845), w: Polski Słownik Biograficzny, t. 9, Polska Akademia Nauk i Polska Akademia Umiejętności, 1961.
Dąbrowska J. E., Klementyna. Rzecz o Klementynie z Tańskich Hoffmanowej, Trans Humana, Białystok 2008.
Dąbrowska J.E., Początki szkolnictwa żeńskiego – Instytut Guwernantek, w: Z dziejów polskiej kultury i oświaty od średniowiecza do początków XX wieku, red. K. Jakubiak, T. Maliszewski, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2010.
Hoffmanowa z Tańskich K., O powinnościach kobiet, w: Dzieła, red. N. Żmichowska, t. 9, Nakład: Spółka Wydawnicza Księgarzy, Warszawa 1876.
Hoffmanowa z Tańskich K., Pamiątka po dobrej matce czyli ostatnie jej rady dla córki, Drukiem i nakładem Wilhelma Bogumiła Korna, Wrocław 1833.
Hoffmanowa z Tańskich K., Pamiętniki Klementyny z Tańskich Hoffmanowey, w: Pisma pośmiertne Klementyny z Tańskich Hoffmanowey, Berlin 1849, t. 1.
Hulewicz J., Sprawa wyższego wykształcenia kobiet w Polsce w wieku XIX, nakładem Polskiej Akademii Umiejętności, Kraków1939.
Ilnicka M., M. Narcyza Żmichowska, „Bluszcz” 1877, nr 4-16.
Kotowa I., Pierwsze dzieło Klementyny Tańskiej, „Pamiętnik Literacki” 1925/1926, R. 22/23.
Nitowski J., Klementyna z Tańskich Hoffmanowa, „Przegląd Pedagogiczny” 1898, nr 23.
Papi J., Klementyna. Powieść dla dorastających panien osnuta na tle życia Klementyny z Tańskich Hoffmanowej, Warszawa-Kraków 1905.
Pług A., Z powodu setnej rocznicy urodzin Hoffmanowej, „Kurier Warszawski” 1898, nr 324.
[Pruszakowa S. Duchińska], Rozrywki dla młodocianego wieku: dzieło zbiorowe w tomach 5 obejmujące powieści, podróże, literaturę i rozmaitości, Warszawa 1956, t. 1-2.
Regulament pensyj i szkół płci żeńskiej z dn. 9 III 1810, w: Źródła do dziejów wychowania i szkolnictwa w Polsce z doby Izby Edukacji Publicznej 1807–1812, zebr. Z. Kukulski, Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Lublinie, Lublin 1931.
Romankówna M., Sprawa Entuzjastek, „Pamiętnik Literacki” (48) 1957, z. 27.
Romankówna, Narcyza Żmichowska (Gabriella), Polska Akademia Nauk. Oddział w Krakowie, Kraków 1970.
Szczegółowa instrukcja względem sposobu dawania nauk po pensjach i szkołach wyższych płci żeńskiej, Warszawa 1826.
Szulakiewicz W., Ego-dokumenty i ich znaczenie w badaniach naukowych, „Przegląd Badań Edukacyjnych” 2013, nr 16.
Urządzenie Instytutu Rządowego Wychowania Płci Żeńskiej (22 listopada 1826), w: Zbiór przepisów administracyjnych Królestwa Polskiego. Wydział Oświecenia, Warszawa 1868, t. V.
Winiarz A., Szkolnictwo Księstwa Warszawskiego o Królestwa Polskiego (1807–1831), Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2002.
Kobieta i edukacja na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, red. A. Żarnowska i A. Szwarc, cz. 2, Instytut Historyczny UW, Warszawa 1995.
Woźniakiewicz-Dziadosz M., Dzieje przyjaźni entuzjastek w świetle listów Narcyzy Żmichowskiej do Bibianny Moraczewskiej, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Lublin – Polonia, vol. XX/XXI, sectio FF, 2002/2003 (UMCS LUBLIN).
Żmichowska N., Słowo przedwstępne do dzieł dydaktycznych pani Hofmanowej, w: Dzieła Klementyny z Tańskich Hofmanowej, t. 8, Spółka Wydawnicza Księgarzy, Warszawa 1876.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że:
jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Polityka prywatności
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 815
Liczba cytowań: 0
