Czy jesteśmy gotowi zaakceptować homorodzicielstwo? Refleksje nad zmianami w sferze politycznej, społecznej i edukacyjnej z dwóch krajów Europy Środkowo-Wschodniej

Abstrakt

W badaniach przedstawionych w artykule wykorzystano krytyczny, narracyjny przegląd literatury do analizy społecznych, edukacyjnych i prawnych uwarunkowań homorodzicielstwa w Polsce i Czechach. Choć struktury rodzinne w Europie szybko się różnicują, prawne uznanie i akceptacja społeczna rodzicielstwa osób tej samej płci w Europie Środkowo-Wschodniej pozostają ograniczone, co odzwierciedla utrzymujące się normy heteronormatywne oraz inercję instytucjonalną. W przeciwieństwie do przeglądów systematycznych czy scopingowych podejście narracyjne pozwala na interpretacyjną elastyczność, integrując różnorodne źródła – w tym artykuły recenzowane, dokumenty prawne i polityczne, raporty rządowe oraz relacje medialne – przy jednoczesnym zachowaniu klarowności pojęciowej, wglądu teoretycznego i uwzględnieniu kontekstu społeczno-prawnego. Metoda ta jest szczególnie odpowiednia w regionach, gdzie badania empiryczne nad homorodzicielstwem są nieliczne i fragmentaryczne.

Przeprowadzone badanie miało odpowiedzieć na pytanie: W jaki sposób czynniki społeczno-polityczne, edukacyjne i kulturowe wpływają na uznanie i akceptację rodzin homoparentalnych w Polsce i Czechach? W tym celu przeanalizowano krajowe ramy prawne i polityczne, syntetyzuje wyniki badań empirycznych dotyczących postaw społecznych, ze szczególnym uwzględnieniem edukatorów i studentów, przebadano rolę czynników demograficznych, takich jak wiek, płeć, wykształcenie i religijność oraz zidentyfikowano luki w istniejących badaniach, zwłaszcza w obszarze edukacji i polityki. Do selekcji wykorzystano celową strategię wyszukiwania, obejmującą około 85 źródeł spełniających wcześniej określone kryteria dotyczące trafności, rygoru metodologicznego i wkładu w dyskurs o rodzicielstwie osób LGBTQ+. Dane zostały systematycznie wyodrębnione w zakresie prawnego uznania, praw adopcyjnych, postaw społecznych oraz wpływu mediów i instytucji edukacyjnych. Wyniki zostały syntetyzowane narracyjnie, w oparciu o teorie płci i władzy, koncepcję normatywności w socjalizacji oraz pojęcie pustych signifikantów, ukazując, jak debaty o „płci” w Polsce i Czechach kształtują zarówno percepcję społeczną, jak i politykę. Przeprowadzone badanie podkreśla złożoną interakcję prawa, kultury, edukacji i czynników demograficznych w kształtowaniu akceptacji rodzin homoparentalnych. Choć nie jest wyczerpujące ani w pełni uogólnialne, dostarcza wielowymiarowej perspektywy, która pozwala spojrzeć na realia rodzicielstwa osób tej samej płci w Europie Środkowo-Wschodniej i wskazuje na potrzebę dalszych badań empirycznych, edukacji inkluzywnej oraz reform prawnych wspierających równość i sprawiedliwość społeczną.