Wartości młodego pokolenia w postmodernistycznym świecie. Wyzwania dla pedagogiki
DOI:
https://doi.org/10.12775/SPI.2025.4.001Słowa kluczowe
wartości, młode pokolenie, ponowoczesność, pedagogika, pluralizm, edukacjaAbstrakt
Współczesny świat, charakteryzujący się dynamicznym rozwojem technologicznym, globalizacją i pluralizmem wartości, wpływa na system wartości młodego pokolenia. W tekście analizowana jest rola wartości w życiu młodych ludzi, badane są korelaty i predyktory ich wyborów między wartościami tradycyjnymi a ponowoczesnymi. W przeprowadzonych badaniach szczególną uwagę zwrócono na wpływ zmiennych socjodemograficznych, takich jak wiek, płeć i miejsce zamieszkania, na kształtowanie systemu wartości. Podstawą teoretyczną badań były koncepcje aksjologiczne i socjologiczne dotyczące przemian wartości w ponowoczesności (Bauman, Giddens, Inglehart, Welzel), teoria modernizacji oraz podejścia do pluralizmu kulturowego (Kymlicka, Parekh). Podkreślono znaczenie globalizacji, indywidualizacji i relatywizacji norm w kształtowaniu hierarchii wartości młodego pokolenia.
Badania empiryczne przeprowadzono wśród studentów uczelni wyższych w południowej Polsce (N = 272; wiek 18–54; M = 27,63; SD = 8,64) z wykorzystaniem autorskiego kwestionariusza ankiety. Kwestionariusz zawierał pytania o znaczenie systemów wartości (skala 1–7) oraz 12 stwierdzeń dotyczących wartości tradycyjnych i postmodernistycznych (skala Likerta 1–5). Wyniki badań pokazały, że młode pokolenie przywiązuje dużą wagę do wartości, ale ich hierarchia zależy od czynników społecznych i kulturowych. Do kluczowych wniosków należą m.in. silniejsza identyfikacja starszych respondentów z wartościami tradycyjnymi, większa refleksyjność kobiet w kwestiach duchowości oraz zróżnicowanie znaczenia wartości religijnych wśród mieszkańców miast i wsi. W dyskusji wyników badań podkreślono wpływ tendencji postmodernistycznych, takich jak indywidualizm i pragmatyzm, na współczesne postrzeganie wartości, a także trudności w kształtowaniu jednolitego systemu wartości w zróżnicowanym kulturowo społeczeństwie. W kontekście pedagogicznym artykuł identyfikuje wyzwania związane z edukacją młodego pokolenia w epoce ponowoczesnej, w tym potrzebę integracji zróżnicowanych systemów wartości, efektywnego wykorzystania technologii w nauczaniu oraz zachowania równowagi między wartościami tradycyjnymi i nowoczesnymi.
Bibliografia
Ahn J.S., Busque-Carrier M., Cho S., Rivard G. (2022). “Value change across adolescent years: How do adolescents’ intrinsic and extrinsic values develop?” Journal of Research in Personality, vol. 99, no. 2, art. 104263; doi: 10.1016/j.jrp.2022.104263
Bauman Z. (2006). Płynna nowoczesność, trans. T. Kunz, Warszawa: Wydawnictwo Literackie.
Beck U. (2006). Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej nowoczesności, trans. S. Cieśla, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Beyers W., Soenens B., Vansteenkiste M. (2024). “Autonomy in Adolescence: A Conceptual, Developmental and Cross-cultural Perspective,” European Journal of Developmental Psychology, vol. 22, no. 2, pp. 121–141, https://doi.org/10.1080/17405629.2024.2330734
Brink T.L., Bekhuis T. (2024). “Measurement of Religiosity. Research Starters,” EBSCO, https://www.ebsco.com/research-starters/religion-and-philosophy/measurement-religiosity [accessed: 05.03.2025].
Carr N. (2011). The Shallows: What the Internet Is Doing to Our Brains, New York: W.W. Norton & Company.
Castells M. (2009). Communication Power, Oxford: Oxford University Press, https://maestriacomunicacionibero.wordpress.com/wp-content/uploads/2014/03/castells-power-in-the-network-society.pdf [accessed: 05.03.2025].
Giddens A. (2010). Nowoczesność i tożsamość. “Ja” i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności, trans. A. Szulżycka, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Giddens A. (2024). Socjologia trans. O. Siara, A. Szulżycka, P. Tomanek, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Heys E. (2024). “Cultural Evolution: Measuring Differences in Generational Values. Working Paper,” https://youngamericans.berkeley.edu/wp-content/uploads/2024/06/BIFYA_-cultural_evolution_062624.pdf [accessed: 06.03.2025].
Hsu T.W., Niiya Y., Thelwall M., Ko M., Knutson B., Tsai J.L. (2021). “Social Media Users Produce More Affect That Supports Cultural Values, But Are More Influenced by Affect That Violates Cultural Values,” Journal of Personality and Social Psychology, vol. 121, no. 5, pp. 969–983, https://doi.org/10.1037/pspa0000282
Huber S., Huber O.W. (2012). “The Centrality of Religiosity Scale (CRS),” Religions, vol. 3, no. 3, pp. 710–724, https://doi.org/10.3390/rel3030710
Humphrey A., Bliuc A.-M. (2022). “Western Individualism and the Psychological Wellbeing of Young People: A Systematic Review of Their Associations,” Youth, vol. 2, no. 1, pp. 1–11, https://doi.org/10.3390/youth2010001
Inglehart R., Welzel Ch. (2012). Modernization, Cultural Change and Democracy: The Human Development Sequence, Cambridge: Cambridge University Press.
Korhonen V., Lindh K. (2010). “Youth Values and Value Changes from Cultural and Transnational Perspective.” [in:] V. Korhonen (ed.), Cross-cultural Lifelong Learning, Tampere: Tampere University Press, pp.135–166.
Kymlicka W. (1996). Multicultural Citizenship: A Liberal Theory of Minority Rights, Oxford: Oxford University Press.
Lewicka M. (2021). “Media – wartości – rodzina: możliwości pedagogicznego wsparcia,” Przegląd Pedagogiczny, no. 1, pp. 73–90.
Marek Z. (2017), “Religia, poznanie, duchowość w wychowaniu,” Studia Paedagogica Ignatiana, vol. 20, no. 2, pp. 19–59, doi: 10.12775/spi.2017.2.001
Mariański J. (2021). “O nowej duchowości – próba opisu zjawiska,” Nauki o Wychowaniu. Studia Interdyscyplinarne, vol. 12, no. 1, pp. 40–68, https://doi.org/10.18778/2450-4491.12.04
Oczlon S., Bardach L. Lüftenegger M. (2021). “Immigrant Adolescents’ Perceptions of Cultural Pluralism Climate: Relations to Self-esteem, Academic Self-concept, Achievement, and Discrimination,” New Directions for Child and Adolescent Development, 04 May 2021, https://doi.org/10.1002/cad.20412
Parekh B. (2000). Rethinking Multiculturalism: Cultural Diversity and Political Theory, London: Macmillan.
Pearce L.D., Hayward M., Pearlman J.A. (2017). “Measuring Five Dimensions of Religiosity across Adolescence,” Review of Religious Research, vol. 59, no. 3, pp. 367-93, https://link.springer.com/article/10.1007/s13644-017-0291-8 [accessed: 15.03.2025].
Peret-Drążewska P. (2014). “Styl życia w czasach indywidualizacji. O wolnym wyborze jako kryterium dyferencjacji społecznej,” Studia Edukacyjne, no. 32, pp. 63–77.
Perry W.G. (1970). Forms of Intellectual and Ethical Development in the College Years: A Scheme, New York: Holt, Rinehart & Winston.
Prensky M. (2001). “Digital Natives, Digital Immigrants. Part 1,” On the Horizon, vol. 9, no. 5, pp. 1–6, https://doi.org/10.1108/10748120110424816
Rawicka I. (2020). “Współczesna młodzież, jej poglądy i wyznawane wartości,” Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego, vol. 40, no. 1, pp. 135–154, https://doi.org/10.25167/sth.1948
Roccas S., Elster A. (2014). “Values and Religiosity,” [in:] V. Saroglou (ed.), Religion, Personality, and Social Behavior, New York: Psychology Press, pp. 193–212.
Saroglou V. (2011). “Believing, Bonding, Behaving, and Belonging: The Big Four Religious Dimensions and Cultural Variation,” Journal of Cross-Cultural Psychology, vol. 42, no. 8, pp. 1320–1340, https://doi.org/10.1177/0022022111412267
Smith L.V., Wang M.-T., Hill D. J. (2020). “Black Youths’ Perceptions of School Cultural Pluralism, School Climate and the Mediating Role of Racial Identity,” Journal of School Psychology, vol. 83, pp. 50–65, https://doi.org/10.1016/j.jsp.2020.09.002
Smyła J. (2024). “Wartości polskiej młodzieży: przegląd badan,” [in:] P. Magier (ed.), Młodzież wobec wartości, Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych, pp. 117–144.
Smyła J., Szempruch J. (2024). “Współczesna młodzież a wyzwania dla edukacji,” [in:] J. Szempruch, A. Kotowska, J. Gałkowski (eds.), Edukacja w procesie przemian: realia, perspektywy rozwoju i potencjał innowacyjny, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls, pp. 14–30
Sroczyński W. (2022). “Pedagogika społeczna wobec wartości,” Pedagogika Społeczna Nova, vol. 2, no. 3, pp. 107–120, https://doi.org/10.14746/psn.2022.3.6
Strosser G.L., Jonason P.K., Lawson R., Reid A.N., Vittum-Jones A.W. (2016). “Religiosity Scale [Database record]”. APA PsycTests, https://doi.org/10.1037/t53197-000
Świtała I. M. (2019). “Wychowanie do wartości w zmieniającym się świecie,” Studia Edukacyjne, vol. 52, pp. 159–172, https://doi.org/10.14746/se.2019.52.11
Weir K. (2023). “Social Media Brings Benefits and Risks to Teens: Psychology Can Help Identify a Path Forward,” Monitor on Psychology, vol. 54, no. 6. American Psychological Association, https://www.apa.org/monitor/2023/09/protecting-teens-on-social-media [accessed: 05.04.2025].
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Małgorzata Przybysz-Zaremba
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że:
jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Polityka prywatności
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 2
Liczba cytowań: 0
