Tomáš Halík, kapłan „podziemnego Kościoła”, nauczycielem nadziei
DOI:
https://doi.org/10.12775/SPI.2025.1.006Słowa kluczowe
nadzieja, podmiotowe i społeczne znaczenie nadziei, stymulowanie nadziei, Tomáš HalíkAbstrakt
Celem artykułu jest wstępna rekonstrukcja myśli Tomáša Halíka o nadziei z intencją wykorzystania jej przez nauczycieli, katechetów oraz wychowawców (instytucjonalnych i pozainstytucjonalnych), aby wspomagać człowieka w budowaniu nadziei. Analizy koncentrują się na nadziei „dla wszystkich”, niezależnie od religijności czy też jej braku. Jest to związane z pedagogicznym charakterem tekstu, a także z podejściem Halíka, który za szczególnie interesujące uznawał zagadnienie nadziei niewierzących. W tekście wskazano podejścia do rozumienia nadziei oraz – odnosząc się do wyników badań wielu autorów – uargumentowano jej podmiotowe i społeczne znaczenie. Ukazano również jej dynamiczny charakter, co pozwala traktować ją jako „wyuczalną”. Uzasadniono także wybór Tomáša Halíka jako nauczyciela nadziei, pokazując z jednej strony szerokie rozumienie tego, kim jest nauczyciel, uwzględniając trzy perspektywy: interakcyjną, instytucjonalną i kulturową. Z drugiej strony przywołano kilka faktów z życia Tomáša Halíka, które pozwalają traktować go jako świadka, a więc i nauczyciela nadziei. Następnie wskazano myśli Halíka o nadziei, odnosząc je do praktyki pedagogicznej i uczenia nadziei.
Bibliografia
Averill J.R., Catlin G., Chon K.K. (1990). Rules of Hope, New York: Springer Verlag.
Cheavens, J.S., Feldman, D.B., Gum A., Michael S.T., Snyder C.R. (2006). Hope Therapy in a Community Sample: A Pilot Investigation, „Social Indicators Research”, t. 77, s. 61–78, https://doi.org/10.1007/s11205-005-5553-0
Chrobak S. (2009). Pedagogika nadziei. Współczesne konteksty w inspiracji personalistyczno-chrześcijańskiej, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
Clayton J.M., Butow P.N., Arnold R.M., Tattersall M.H.N. (2005). Fostering Coping and Nurturing Hope When Discussing the Future With Terminally Ill Cancer Patients and Their Caregivers, „Cancer”, t. 103, nr 9, s. 1966–1975, https://doi.org/10.1002/cncr.21011
Dixson D.D., Keltner D., Worrell F.C., Mello Z. (2017). The Magic of Hope: Hope Mediates the Relationship Between Socioeconomic Status and Academic Achievement, „The Journal of Educational Research”, t. 111, nr 4, s. 507–515, https://doi.org/10.1080/00220671.2017.1302915
Erikson E. (1964). Insight and Responsibility, New York: W.W. Norton & Company.
Erikson E. (2002). Dopełniony cykl życia, przeł. A. Gomola, Poznań: Rebis.
Filek J. (2023). O nadziei. Historyczne i analityczne wprowadzenie do fenomenologii nadziei, Kraków: Wydawnictwo WAM.
Gallagher M.W., Lopez S.J. (2009). Positive Expectancies and Mental Health: Identifying the Unique Contributions of Hope and Optimism, „The Journal of Positive Psychology”, t. 4, nr 6, s. 548–556, https://doi.org/10.1080/17439760903157166
Geiger K.A., Kwon P. (2010). Rumination and Depressive Symptoms: Evidence for the Moderating Role of Hope, „Personality and Individual Differences”, t. 49, nr 5, s. 391–395, https://doi.org/10.1016/j.paid.2010.04.004
Halík T. (2010). Drzewo ma jeszcze nadzieję. Kryzys jako szansa, przeł. A. Babuchowski, Kraków: Znak.
Halík T. (2011). Cierpliwość wobec Boga. Spotkanie wiary z niewiarą, przeł. A. Babuchowski, Kraków: Wydawnictwo WAM.
Halík T. (2020). Od „podziemnego Kościoła” do labiryntu wolności. Autobiografia, przeł. J. Illg, Kraków: Znak.
Halík T. (2022). Popołudnie chrześcijaństwa. Odwaga zmiany, przeł. T. Maćkowiak, Kraków: Wydawnictwo WAM.
Hejnicka-Bezwińska T. (2009). Nauczyciel jako podmiot zmian w oświacie, „Debata Edukacyjna”, nr 2, s. 40–44.
Ho S.M.Y., Lo R.S.Y. (2011). Dispositional Hope as a Protective Factor Among Medical Emergency Professionals: A Preliminary Investigation, „Traumatology”, t. 17, nr 4, s. 3–9, https://doi.org/10.1177/1534765611426786
Huber J. (2024). Introduction: The Political Philosophy of Hope, „Critical Review of International Social and Political Philosophy”, t. 27, nr 6, s. 877–886, https://doi.org/10.1080/13698230.2024.2344380
Kashdan T.B., Pelham W.E., Lang A.R., Hoza B., Jacob R.G., Jennings J.R., Blumenthal J.D., Gnagy E.M. (2002). Hope and Optimism as Human Strengths in Parents of Children With Externalizing Disorders: Stress is in the Eye of the Beholder, „Journal of Social and Clinical Psychology”, t. 21, nr 4, s. 441–468, https://doi.org/10.1521/jscp.21.4.441.22597
Kortte K.B., Stevenson J.E., Hosey M.M., Castillo R., Wegener S.T. (2012). Hope Predicts Positive Functional Role Outcomes in Acute Rehabilitation Populations, „Rehabilitation Psychology”, t. 57, nr 3, s. 248–255, https://doi.org/10.1037/a0029004
Kozielecki J. (2006), Psychologia nadziei, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Kutrowska B. (2008). Spojrzenie na rolę nauczyciela z perspektywy rożnych oczekiwań społecznych, [w:] P. Rudnicki, B. Kutrowska, M. Nowak-Dziemianowicz (red.), Nauczyciel. Misja czy zawód? Społeczne i profesjonalne aspekty roli, Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, s. 49–60.
Kwiatkowska H. (2008). Pedeutologia, Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
Kwieciński Z. (1998). Zmienić kształcenie nauczycieli, [w:] A. Siemak-Tylikowska, H. Kwiatkowska, S.M. Kwiatkowski (red.), Edukacja nauczycielska w perspektywie wymagań zmieniającego się świata, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”, s. 15–50.
Kwieciński Z. (2000). Tropy – ślady – próby. Studia i szkice z pedagogii pogranicza, Poznań–Olsztyn: Edytor.
Lundqvist C., Gustafsson H. (2017). Hope and Optimism in Sport, [w:] A. Brady, B. Grenville-Cleave (red.), Positive Psychology in Sport and Physical Activity, London: Routledge, s. 78–91.
Marcel G. (1984). Homo viator. Wstęp do metafizyki nadziei, przeł. P. Lubicz, Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax.
Marek Z. (2017). Pedagogika towarzyszenia. Perspektywa tradycji ignacjańskiej, Kraków: Akademia Ignatianum w Krakowie.
Mullin A. (2019). Nurturing Hope to Support Autonomy: The Role of Early Childhood Educators, [w:] R. Langford (red.), Theorizing Feminist Ethics of Care in Early Childhood Practice: Possibilities and Dangers, London: Bloomsbury Academic, s. 185–202.
Murawska A. (2008). Edukacja w trosce o nadzieję człowieka, [w:] Z. Kwieciński, M. Jaworska-Witkowska (red.), Ku integralności edukacji i humanistyki, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, s. 679–700.
Murawska A. (2011). Edukacja jako troska o nadzieję człowieka, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Murawska A. (2016). Nadzieja jako dominanta pomocy osobom terminalnie chorym, „Świat i Słowo”, nr 1(26), s. 127–139.
Nowak M. (2000). Podstawy pedagogiki otwartej, Lublin: Wydawnictwo KUL.
Nowak M. (2013). Tożsamość pedagogiki chrześcijańskiej, „Paedagogia Christiana”, t. 31, nr 1, s. 25–44.
Ong A.D., Standiford T., Deshpande S. (2018). Hope and Stress Resilience, [w:] M.W. Gallagher, S.J. Lopez (red.), The Oxford Handbook of Hope, New York: Oxford University Press, s. 255–284.
Paweł VI (1975). Adhortacja apostolska „Evangelii nuntiandi”. O ewangelizacji w świecie współczesnym, https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/pawel_vi/adhortacje/evangelii_nuntiandi.html [dostęp: 1.09.2024].
Pedrotti J.T. (2018). The Will and the Ways in School: Hope as a Factor in Academic Success, [w:] M.W. Gallagher, S.J. Lopez (red.), The Oxford Handbook of Hope, New York: Oxford University Press, s. 107–115.
Příhoda P. (2010). Czesi i Polacy, ich wiara, pobożność i wzajemne relacje, cz. II, przeł. T. Dostatni, „Tanew”, nr 7(265), s. 10–12.
Rasmussen H.N., O’Byrne K.K., Vandament M., Cole B.P. (2018). Hope and Physical Health, [w:] M.W. Gallagher, S.J. Lopez (red.), The Oxford Handbook of Hope, New York: Oxford University Press, s. 159–168.
Ricoeur P. (1991). Podług nadziei, przeł. S. Cichowicz, Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax.
Ritschel L.A., Sheppard C.S. (2018). Hope and Depression, [w:] M.W. Gallagher, S.J. Lopez (red.), The Oxford Handbook of Hope, New York: Oxford University Press, s. 209–219.
Różańska A. (2019). (A)religijność po czesku – ateizm, analfabetyzm religijny czy coś więcej? „Edukacja Międzykulturowa”, nr 1(10), s. 38–54, doi: 10.15804/em.2019.01.02
Skarga B. (1998). Jak pytać o nadzieję?, „Kontrapunkt. Magazyn Kulturalny Tygodnika Powszechnego”, nr 3.
Snyder Ch.R. (1994). The Psychology of Hope: You Can Get There From Here, New York: Free Press.
Stefańska-Klar R. (2012). Nadzieja i jej znaczenie u dzieci i młodzieży. Między psychicznym dobrostanem a rezyliencją, [w:] M. Fula, M. Martinek, I. Bieńkowska (red.), Sociálně-výchovné kontexty práce s ohroženou mládeží, Praha: Jabok – Vyšší odborná škola sociálně pedagogická a teologická, s. 69–78.
Stoddard S.A., McMorris B.J., Sieving R.E. (2011). Do Social Connections and Hope Matter in Predicting Early Adolescent Violence?, „American Journal of Community Psychology”, t. 48, nr 3–4, s. 247–256, https://doi.org/10.1007/s10464-010-9387-9
Tischner J. (2014). Świat ludzkiej nadziei, Kraków: Znak.
Tomasz z Akwinu (1967). Suma teologiczna, t. 10: Uczucia, przeł. F. Bednarski, Londyn: Veritas.
Trzebiński J., Zięba M. (2004). Basic Hope as a World-view: An Outline of Concept, „Polish Psychological Bulletin”, t. 35, nr 33, s. 173–182.
Uusiautti S., Määttä K. (2016). Success at Work is about Engagement and Hope, [w:] S. Uusiautti, K. Määttä (red.), The Basics of Caring Research: Bold Visions in Educational Research, Rotterdam: SensePublishers, s. 33–44.
Zalewski W. (2023). W poszukiwaniu nadziei. Szkice filozoficzne, Kraków: Instytut Myśli Józefa Tischnera.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Anna Murawska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że:
jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Polityka prywatności
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 161
Liczba cytowań: 0
