Wyzwania dla nowej starości – esej gerontologiczny
DOI:
https://doi.org/10.12775/SPI.2023.3.002Słowa kluczowe
starość, przyszłość, zmiany, wyzwania, prognozyAbstrakt
Celem artykułu jest naszkicowanie obrazu osób starszych oraz makroproblemów wynikających ze starzenia się społeczeństwa. W artykule podjęty został namysł nad tym, jacy za 20–30 lat będą starsi dorośli, czyli dzisiejsi czterdziesto-, pięćdziesięciolatkowie? Jakie zawody powstaną w związku ze starzeniem społeczeństwa, jakie zmiany nastąpią na rynku pracy, a jakie w opiece i pomocy społecznej? Co będzie cechować relacje społeczne, dialog z innymi pokoleniami? Czy i jak zmieni się sposób doświadczania i społeczne postrzeganie starości? Planując rozwiązania (z) przyszłości, należy uwzględnić różnorodne potrzeby starszych dorosłych, trendy społeczno-ekonomiczne oraz kulturowe i technologiczne. Stawiam tezę, że w wyniku procesów starzenia się społeczeństw seniorzy z grupy „młodych-starych” będą bardziej niż obecnie aktywni społecznie i zawodowo, a przestrzeń życiowa (life space) kolejnych pokoleń ludzi starzejących się ulegnie poszerzeniu. Natomiast starość właściwa – kohorta „old-old” i „oldest-old”, osób zazwyczaj przewlekle chorujących, częstokroć samotnych, z osłabioną samodzielnością funkcjonalną zostanie objęta instytucjonalną opieką, wykorzystującą cyfrowe technologie.
Bibliografia
Abramowska Kmon A. (2011). O nowych miarach zaawansowania procesu starzenia się ludności, „Studia Demograficzne”, nr 1(159), s. 3–22, https://econjournals.sgh.waw.pl/SD/article/view/2573.
Atchley R.C. (1999). Continuity and Adaptation in Aging: Creating Positive Experience, Baltimore (MD): Johns Hopkins University Press.
Baltes P.B., Baltes M.M. (1990). Psychological Perspectives on Successful Aging: The Model of Selective Optimization With Compensation, [w:] P.B. Baltes, M.M. Baltes (red.), Successful Aging: Perspectives From the Behavioral Sciences, Cambridge: Cambridge University Press, s. 1–34.
Bugajska B., Iwański R. (2018). Zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych niesamodzielnych osób starszych – w poszukiwaniu optymalnych rozwiązań, „Exlibris. Biblioteka Gerontologii Społecznej”, t. 15, nr 1–2, s. 12–25, DOI: 10.24917/24500232.15.1.
Bugajska B. (2023). Educational Dimension of the “The Voice Senior” Programme – an Attempt to Read Meanings, „Dyskursy Młodych Andragogów/Adult Education Discourses”, nr 24, s. 121–141, DOI: 10.34768/dma.vi24.688.
CBOS (2022). Korzystanie z internetu w 2022 roku. Komunikat z badań, Nr 77/2022, Warszawa: Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2022/K_077_22.PDF.
Cieśla A., Cieśla J.P. (2018). Wzorcowe Mieszkanie Seniora, czyli jak Polacy mogą mieszkać na starość – analiza kosztów, „Exlibris. Biblioteka Gerontologii Społecznej”, t. 15, nr 1–2, s. 43–57, DOI: 10.24917/24500232.15.3.
Długołęcka A. (2022). Przypływ. O emocjach i seksualności dojrzałych kobiet, Kraków: Znak.
Dubas, E. (2019). Starzeć się to znaczy dojrzewać. Starość jako kategoria aksjologiczna w geragogice, „Rocznik Andragogiczny” (26), s.139-151, DOI: 10.24917/24500232.15.3.
Gałuszka D. (2020). Społeczno-kulturowy potencjał gier cyfrowych. Ujęcie syntetyczne, „Studia z Teorii Wychowania”, t. 11, nr 4(33), s. 61–89, DOI: 10.5604/01.3001.0014.6559.
Grimme T.M., Buchanan J., Afflerbach S. (2015). Understanding Elderspeak from the Perspective of Certified Nursing Assistants, „Journal of Gerontological Nursing”, t. 41, nr 11, s. 42–49, DOI: 10.3928/00989134-20151015-05.
Gruchoła M. (2020). Osoby starsze w świecie nowych mediów i technologii, „Teologia i Moralność”, t. 15, nr 2(28), s. 47–64, DOI: 10.14746/tim.2020.28.2.03.
GUS (2021). Jakość życia osób starszych w Polsce, Warszawa: Zakład Wydawnictw Statystycznych, https://stat.gov.pl.
GUS (2022). Trwanie życia w 2021 roku, Warszawa: Zakład Wydawnictw Statystycznych, https://stat.gov.pl.
Hellada i Roma: Sentencje i aforyzmy zaczerpnięte z literatury greckiej i rzymskiej (1958). Wybór i opracowanie I. Krońska, Warszawa: Wiedza Powszechna.
Henricks T.S. (2020). Play Studies: A Brief History, „American Journal of Play”, t. 12, nr 2, s. 117–155.
Hezjod (1904). Teogonja. Przełożył i objaśnił K. Kaszewski, Warszawa: Druk Wacława Maślankiewicza.
Holland J., Kingston L., McCarthy C., Armstrong E., O’Dwyer P., Merz F., McConnell M. (2021). Service Robots in the Healthcare Sector, „Robotics”, t. 10, nr 47, DOI: 10.3390/robotics10010047.
Jurkiewicz J. (2011). Kiedy w starożytności rozpoczynała się starość? „Vox Patrum”, t. 56, s. 185–197.
Kilian M. (2011). Edukacja międzypokoleniowa wobec wyzwań współczesności, „Forum Pedagogiczne UKSW”, t. 1, nr 2, s. 97–118, DOI: 10.21697/fp.2011.2.06.
Klimczuk A. (2015). Modele wielosektorowej polityki społecznej wobec ludzi starych i starości w kontekście zmiany technologicznej, „Zarządzanie Publiczne/Public Governance”, nr 2(32), s. 41–53, DOI: 10.15678/ZP.2015.32.2.04.
Konieczna E. (2016). Seniorzy i film. Aktywizacja i integracja społeczna osób starszych poprzez uczestnictwo w kulturze filmowej, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Konieczna-Woźniak R. (2012). „Odmłodzona” starość – implikacje podmiotowe i społeczne „Studia Edukacyjne”, nr 21, s. 249–262.
Leszczyńska-Rejchert A. (2021). Wyzwania i zadania geragogiki, Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie.
Litawa A. (2021a). Realizowanie harmonijnej pasji jako działanie autokreacyjne, „Rocznik Andragogiczny”, t. 28, s. 115–126, DOI 10.12775/RA.2021.008.
Litawa A. (2021b). The Enthusiast as Learner: A Case Study, [w:] Z. Szarota, Z. Wojciechowska (red.), Learning Never Ends... Spaces of Adult Education: Central and Eastern European Perspectives, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, s. 199–210.
Łukasiewicz J., Kowalski W. (2021). Skala Postaw Wobec Seniorów (SPWS). Prezentacja narzędzia, „Przegląd Psychologiczny”, t. 64, nr 3, s. 81–101, DOI: 10.31648/pp.7332.
Mała encyklopedia kultury antycznej (1990). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Morley J.E. (2004). A Brief History of Geriatrics, „The Journals of Gerontology. Series A”, t. 59, nr 11, s. 1132–1152, https://doi.org/10.1093/gerona/59.11.1132.
Muszyński M. (2016). Starość w perspektywie postmodernistycznej, „Exlibris. Biblioteka Gerontologii Społecznej”, t. 11, nr 1, s. 13–24.
Niezabitowski M. (2018). Kilka uwag o problemach środowiska zamieszkania na tle potrzeb osób starszych dotyczących tej sfery, „Exlibris. Biblioteka Gerontologii Społecznej”, t. 15, nr 1–2, s. 26–42, DOI 10.24917/24500232.15.2.
Papadopoulos I., Koulouglioti C., Ali S. (2018). Views of Nurses and Other Health and Social Care Workers on the Use of Assistive Humanoid and Animal-Like Robots in Health and Social Care: A Scoping Review, „Contemporary Nurse”, t. 54, nr 4–5, s. 425–442, DOI: 10.1080/10376178.2018.1519374.
Parlak D. (2017). Specyfika mowy dyskryminującej używanej wobec osób starszych (elderspeak), Warszawa: Rzecznik Praw Obywatelskich.
PolSenior2 (2021). Badanie poszczególnych obszarów stanu zdrowia osób starszych, w tym jakości życia związanej ze zdrowiem, red. P. Błędowski, T. Grodzicki, M. Mossakowska, T. Zdrojewski, Gdańsk: Gdański Uniwersytet Medyczny.
Sanderson W.C., Scherbov S. (2019). Prospective Longevity: A New Vision of Population Aging, Cambridge (MA): Harvard University Press.
Słownik łacińsko-polski (1965), opr. K. Kumaniecki, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Szarota Z. (2010). Starzenie się i starość w perspektywie instytucjonalnego wsparcia, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
Szarota Z. (2015). Uczenie się przez starość, „Edukacja Dorosłych”, nr 1(72), s. 23–35.
Szarota Z. (2018). Powszednia aktywność wiejskich seniorów (wymiar społeczno-edukacyjny i kulturalny), „Pedagogika Społeczna”, nr 3(69), s. 235–252.
Szarota Z. (2022). Specyfika oferty dla uczących się w starości, „Dyskursy Młodych Andragogów/Adult Education Discourses”, nr 23, s. 287–303, doi.org/10.34768/dma.vi23.658.
Trempała J., Zając-Lamparska L. (2007). Postawy wobec osób starszych: różnice międzypokoleniowe, „Przegląd Psychologiczny”, t. 50, nr 4, s. 447–462.
Tylikowska A., Tucholska K. (2017). Cinematherapy Possibilities: How to Use Films to Solve Psychological or Social Problems and Enhance Quality of Life in the Elderly?, „Exlibris. Biblioteka Gerontologii Społecznej”, t. 13, nr 1, s. 33–48.
Vidovićová L., Menšíková T. (2023). Materiality, Corporeality, and Relationality in Older Human-Robot Interaction (OHRI), „Societies”, t. 13, nr 1, art. 15, doi.org/10.3390/soc13010015.
Williams M.E. (2016). The Art and Science of Aging Well: A Physician’s Guide to a Healthy Body, Mind and Spirit, Chapel Hill (NC): The University of North Carolina Press.
Withnall A. (2023), New Perspectives on Later Life Learning in the Age of Longevity, „Dyskursy Młodych Andragogów/Adult Education Discourses”, nr 24, s. 89–101, doi.org/10.34768/dma.vi24.687.
Zander V., Gustafsson Ch., Landerdahl Stridsberg S., Borg J. (2021). Implementation of Welfare Technology: A Systematic Review of Barriers and Facilitators, „Disability and Rehabilitation: Assistive Technology”, t. 18, nr 6, s. 913–928, DOI: 10.1080/17483107.2021.1938707.
Zych A.A. (1999). Człowiek wobec starości. Szkice z gerontologii społecznej, Katowice: Śląsk.
Zych A.A. (2004). Moderacja rozwoju – wyzwaniem dla gerontologii edukacyjnej, „Gerontologia Polska”, t. 12, nr 3, s. 119–124.
Netografia
CARESSES (2020). A Robot for the Elderly That Knows about Different Cultures (Featuring Pepper), https://www.youtube.com/watch?v=0at2oZt_rag [dostęp: 26.04.2023].
Digital Around the World (2023), datareportal.com/global-digital-overview [dostęp: 2.05.2023].
Eurostat (2023a). Demographic Balances and Indicators by Type of Projection, ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/proj_23ndbi/default/table?lang=en [dostęp: 25.05.2023].
Eurostat (2023b). Population Projections in the EU, ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?oldid=497115#Population_projections [dostęp: 25.05.2023].
Hesiod (1914). The Homeric Hymns and Homerica. With an English Translation by Hugh G. Evelyn-White. Theogony. Cambridge (MA)–London: Harvard University Press; William Heinemann Ltd. www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0130%3Acard%3D207 [dostęp: 20.04.2023].
Internetowe gry dla Dziadków, edziadkowie.pl/internetowe-gry-dla-dziadkow/ [dostęp: 26.04.2023].
Konkurs na polski odpowiednik słowa „elderspeak” – rozstrzygnięcie (2020), https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/konkurs-na-odpowiednik-slowa-elderspeak-rozstrzygniecie [dostęp: 23.04.2023].
Kotowska I. (2021). Zmiany demograficzne w Polsce – jakie wyzwania rozwojowe przyniosą? Warszawa: Fundacja im. Stefana Batorego, https://www.batory.org.pl/publikacja/zmiany-demograficzne-w-polsce-jakie-wyzwania-rozwojowe-przyniosa/ [dostęp: 12.07.2022].
Małopolski Tele-Anioł (2022), https://www.malopolska.pl/teleaniol [dostęp: 20.04.2023].
mapakarier.org [dostęp: 20.06.2023].
mitologia-grecka.fandom.com/pl/wiki/Nyks [dostęp: 20.04.2023].
mythworld.fandom.com/wiki/Geras [dostęp: 20.04.2023].
NSP 2011, https://stat.gov.pl/spisy-powszechne/nsp-2011/ [dostęp: 15.03.2023].
Petelczyc J. (2020). Systemy emerytalne na świecie. Z którego kraju brać przykład? „Gazeta SGH”, https://gazeta.sgh.waw.pl/po-prostu-ekonomia/systemy-emerytalne-na-swiecie-z-ktorego-kraju-brac-przykład, 24.06.2020 [dostęp: 22.05.2023].
Pracownik przyszłości (2019). Gdańsk: Infuture Institute, https://infuture.institute/ [dostęp: 20.04.2023].
Raleigh V. (2019). Trends in Life Expectancy in EU and Other OECD Countries: Why Are Improvements Slowing? OECD Health Working Papers, no. 108, Paris: OECD Publishing, https://doi.org/10.1787/223159ab-en [dostęp: 20.04.2023].
ROPS (2019). Przewodnik po innowacjach społecznych, https://rops.krakow.pl/pliki-do-pobrania/wpis,innmalopolska-przewodnik-po-innowacjach,324 [dostęp: 20.04.2023].
rpo.malopolska.pl, 21.03.2022, https://www.rpo.malopolska.pl/wiadomosci/malopolski-tele-aniol-ponad-30-5-mln-zl-na-pomoc-osobom-niesamodzielnym [dostęp: 20.04.2023].
silvergames.com/en/t/games-for-elderly [dostęp: 15.05.2023].
UNDESA World Social Report 2023 (2023). Leaving No One Behind in an Ageing World, https://www.un.org/development/desa/dspd/world-social-report/2023-2.html [dostęp: 10.06.2023].
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Zofia Szarota
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że:
jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Polityka prywatności
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 283
Liczba cytowań: 0