Szczęście człowieka jako problem filozoficzno-psychologiczny na przestrzeni dziejów

Abstrakt

Problematyka szczęścia jednostki jako temat mało popularny w psychologii i socjologii częściej staje się obecnie motywem rozważań i badań empirycznych w obrębie nauk humanistycznych. Sięgając do filozofii i historii myśli filozoficznej, tematyka szczęścia człowieka przewija się w wielu rozważaniach, chociaż należy zauważyć, że owe zapatrywania bywają bardzo zróżnicowane, wielowątkowe, rozbieżne, często skrajne. Sytuacja ta sprawia, że stworzenie kryteriów oraz zabieg uporządkowania teorii filozoficznych na temat szczęścia jest zadaniem bardzo trudnym. W artykule przedstawiono wybrane z historii myśli filozoficznej teorie na temat szczęścia. Odniesiono się do najstarszych myśli filozoficznych m.in. Sokratesa, Platona, Arystotelesa. Zwrócono uwagę na motyw hedonistycznej przyjemności według Arystypa, Epikura, a także skrajnie odmienne stanowisko św. Augustyna, św. Tomasza z Akwinu czy Spinozy oparte na założeniu, że źródłem szczęścia jest sam Bóg. Przedstawiono również problematykę zabiegania o dobro własne według Hobbesa oraz znaczenie wartości utylitarnych. Możliwość zgłębiania wiedzy jako największe szczęście człowieka była owocem dynamicznego rozwoju nauki doby oświecenia. Wagę rozumu podkreślał Kartezjusz, z kolei Locke zwracał uwagę na znaczenie doświadczenia empirycznego. W odniesieniu do nurtu pesymistycznego w filozofii Schopenhauera i Sartre’a rozważano zagadnienia poczucia nieszczęścia wpisanego w ludzką egzystencję. Aspekty myśli filozoficznej wzbogacono o zagadnienia nurtu psychologii szczęścia. Odwołano się do modelu strukturalnego Czapińskiego oraz wyników badań empirycznych nad czynnikami warunkującymi
szczęście jednostki.