Wartościowanie – tożsamość – wychowanie. Aksjologiczne aspekty przekonań w pluralistycznym społeczeństwie w ujęciu Paula Ricoeura

Abstrakt

Artykuł podejmuje problem aksjologicznego uwikłania przekonań w kontekście społeczeństw pluralistycznych. W tym celu zagadnienie przekonań zostaje usytuowane w ramach dynamicznej koncepcji tożsamości jednostek i wspólnot, zwanej tożsamością narracyjną. Opiera się ona na tożsamości postaci, skorelowanej z fabularyzacją jej działań. Na płaszczyźnie społecznej współistnienie silnych identyfikacji wyrosłych z przekonań wymaga przyjęcia właściwego modelu. Niniejsze studium stanowi próbę odpowiedzi na pytanie, czy czysto formalny charakter reguły uniwersalizacji oraz procedur argumentacyjnych okazuje się wystarczający w tym względzie. Zachodzi bowiem ryzyko unicestwienia w tej optyce aksjologicznego tła, decydującego o stopniu ludzkiego zaangażowania w budowanie odpowiedzialności za kształt życia społecznego. Aby ustrzec prowadzone dociekania od nadmiernej abstrakcyjności, zostają one przeniesione w obszar fenomenologii motywacji ludzkiej woli, której wybrane aspekty poddaje się analizie. Ma ona wszakże do czynienia z konkretnymi pobudkami działania, a w szczególności z kwestiami dotyczącymi konfliktów aksjologicznych. Tytułem uzupełnienia poczynionych na tym polu obserwacji materialne czynniki motywacyjne (wartości) konfrontuje się z formalną zasadą uniwersalizacji o Kantowskiej proweniencji. W rezultacie uzasadnione okazuje się mówienie o komplementarności obydwu perspektyw. Podane jako podsumowanie całości refleksji przykłady mądrościowej deliberacji oraz uprawiania polityki historycznej z jednej strony obrazuje operatywność reguł, uwydatnionych w toku wywodu. Z drugiej strony stanowią one modele poddające się ekstrapolacji na inne dziedziny, w których koegzystencja silnych przekonań przedstawia wyzwanie.