Periodyzacja obecności Towarzystwa Jezusowego na ziemiach polskich. Struktury organizacyjne oraz edukacyjno-oświatowe i pastoralne formy aktywności
DOI:
https://doi.org/10.12775/SPI.2014.003Słowa kluczowe
jezuici w Polsce, kolegia, konwikty, Komisja Edukacji Narodowej, kasata jezuitów, szkolnictwo jezuickieAbstrakt
Licząca już 450 lat obecność Towarzystwa Jezusowego w granicach państwa polskiego skłania do całościowego spojrzenia i przedstawienia dziejów oraz działalności tej wspólnoty zakonnej, zarówno historii jej instytucjonalnego trwania, jak i rozwijanej aktywności o charakterze duszpasterskim i edukacyjnym. W tak długim okresie funkcjonowania z całą pewnością należy wyodrębnić okresy pozwalające lepiej dostrzec i dokładniej omówić dokonujące się zmiany – rozwój lub regres instytucji i jej zaangażowań. Podstawą zaproponowanej periodyzacji dziejów jezuitów na ziemiach polskich są niezależne od samej wspólnoty zmiany warunków zewnętrznych, głównie politycznych, zmuszające zakonników do adaptacji a zarazem zachowania własnej tożsamości (charyzmatu). Pierwszy okres obejmuje rozwój w granicach Rzeczpospolitej Obojga Narodów (1564–1773), następnie pierwszy rozbiór (1772) i papieską kasatę zakonu (1773), okres ograniczenia działalności do tzw. Ziem Zabranych zaboru rosyjskiego (1773–1820), po czym okres galicyjski (1820–1918) związany z zaborem austriackim i częściowo pruskim, później okres piąty po odzyskaniu niepodległości (1918–1939), II wojnę światową (1939–1945) i jako ostatni etap funkcjonowanie po zakończeniu wojny. W prezentowanej obecnie części I artykułu szczegółowo omówione zostały dwa pierwsze okresy. Ponad dwustuletni okres staropolski charakteryzuje się dynamicznym rozwojem strukturalno-terytorialnym od podległej prowincji austriackiej wiceprowincji do czterech samodzielnych prowincji skupionych w asystencji polskiej. Bezpośrednio z rozwojem strukturalnym łączy się rozbudowa systemu jezuickich szkół humanistycznych oraz związanych z nim innych dzieł edukacyjno- -oświatowych, jak np. seminaria duchowne, alumnaty papieskie, konwikty, kolegia szlacheckie czy bursy muzyczne. Ważnym wsparciem dla jezuickiej pracy dydaktyczno- wychowawczej w tym okresie były sodalicje mariańskie, teatr szkolny oraz możliwość publikowania w 11 własnych drukarniach. Prace pastoralne koncentrowały się przy własnych kościołach i kaplicach. Odprawiano w nich Msze święte, nabożeństwa, głoszono kazania i nauki katechizmowe oraz słuchano spowiedzi. Jezuici ożywili zanikające bractwa kościelne, starając się nadać im formy bardziej praktyczne. Przykładem może być Bractwo Miłosierdzia założone przez Piotra Skargę w Krakowie a następnie rozpowszechnione w innych miastach. Ponadto jezuici pełnili obowiązki kapelanów na dworach monarchów i biskupów, magnackich i szlacheckich, w szpitalach i więzieniach, podczas wypraw wojennych; prowadzili także wędrowne misje ludowe. Poza duszpasterstwem bezpośrednim związanym z administrowaniem sakramentów wielu jezuitów było zaangażowanych w oddziaływanie pastoralne zapośredniczone przez słowo drukowane. Pierwszy rozbiór Rzeczpospolitej (1772) i papieska kasa zakonu (1773) spowodowały dezorganizację rozległych struktur i poważne przeobrażenia w działalności. Pozostała osobowa i materialna baza po wprowadzeniu w życie papieskiej kasaty w granicach Rzeczpospolitej stała się podstawą dla działalności Komisji Edukacji Narodowej. Na terenach pierwszego zboru austriackiego majątek pojezuicki został przejęty przez rząd w Wiedniu a byli zakonnicy- nauczyciele do 1780 roku kontynuowali swoje prace w dawnych szkołach przekształconych w gimnazja państwowe. W zaborze pruskim król Fryderyk II zwlekał z ogłoszeniem kasacyjnego breve do 1780 roku, nakazując jezuitom utrzymanie prowadzonych dotąd instytucji szkolnych, a następnie wraz ze zniesieniem zakonu utworzył z byłych jezuitów stowarzyszenie Institutum Litterarium Regium. Natomiast 18 domów zakonnych z 201 jezuitami znajdującymi się na ziemiach włączonych do Rosji nie doczekało się nigdy formalno- -prawnego zniesienia zakonu, gdyż caryca Katarzyna II nie pozwoliła na promulgowanie papieskiego dokumentu. Utrzymując status quo i kontynuując dotychczasowe formy apostolatu, jezuici w Rosji stali się zaczątkiem odrodzenia zakonu.
Bibliografia
Axer J., Notes on the early Jesuit Theatre in Poland, w: Theatrum Europaeum. Festschrift für Elida Maria Szarota, W. Fink, München 1982, s. 109–113.
Bednarski S., Upadek i odrodzenie szkół jezuickich w Polsce. Studium z dziejów kultury i szkolnictwa polskiego, Wydawnictwo Księży Jezuitów, Kraków 1933, [reprint, Kraków 2003].
Bednarz M., Jezuici a religijność polska (1564–1964), „Nasza Przeszłość” 1964, t. 20, s. 149–224.
Bieńkowski T., Teatr w systemie edukacyjnym szkół jezuickich w Polsce. Wnioski do syntezy, w: Religie, edukacja, kultura. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Stanisławowi Litakowi, red. M. Surdacki, TN KUL, Lublin 2002, s. 407–411.
Bieś A.P., Podstawowa bibliografia jezuickich bibliotek w Polsce, w: Librorum amatori. Księga pamiątkowa ofiarowana ks. Czesławowi Michalunio SJ, red. A.P. Bieś, Wyższa Szkoła Filozoficzno- Pedagogiczna „Ignatianum” – Wydawnictwo WAM, Kraków 2004, s. 193–200.
Bieś A.P., Szkolnictwo jezuickie we Wrocławiu, w: Wrocławskie szkoły. Historia i architektura, red. M. Zwierz, Muzeum Architektury we Wrocławiu, Wrocław 2004, s. 43–56; toż w języku niem.: Jesuitenschulen in Breslau, w: Breslauer Schulen. Geschichte und Architektur, red. M. Zwierz, Muzeum Architektury we Wrocławiu, Wrocław 2005, s. 35–48.
Bieś A.P., Udział języków nowożytnych w kulturotwórczej działalności zakonu jezuitów w Europie
Środkowej i Wschodniej od XVI do XVIII w., w: W kręgu chrześcijańskich tradycji starego kontynentu, red. M. Kosman, Wydawnictwo Naukowe INPiD, Poznań 2005, s. 45–56.
Bober A., Bednarz M., Relatio de caedibus patrum ac fratrum S.I. in prov. Poloniae a P. Joanne Zuchowicz SJ collecta A.D. 1648–1665, „Archivum Historicum Societatis Iesu” 1960, t. 29, s. 329–380.
Brown J., Biblioteka pisarzów Assystencyi Polskiej Tow[arzystwa] Jez[usowego], W komisie i czciońkami Ludwika Merzbacha, Poznań 1862.
Cieślak S., Działalność społeczno-kulturalna jezuitów galicyjskich w stowarzyszeniach katolickich 1856–1914, Akademia Ignatianum – Wydawnictwo WAM, Kraków 2013.
Demkowicz A., Stan badań nad kasatą jezuitów w Polsce, „Prace Humanistyczne” 2004, nr 31, s. 155–174.
Drążek C., Bractwa Serca Jezusowego w dawnej Polsce, „Ruch Biblijny i Liturgiczny” 1981, t. 34, s. 173–182.
Drzymała K., Praca jezuitów polskich nad ludnością wiejską w pierwszym stuleciu osiedlenia się zakonu w Rzeczypospolitej, „Nasza Przeszłość” 1964, t. 20, s. 51–75.
Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564–1995, oprac. L. Grzebień przy współpracy zespołu jezuitów, Wydział Filozoficzny Towarzystwa Jezusowego – Wydawnictwo WAM, Kraków 1996, [wyd. 2, Kraków 2004].
Flaga J., Bractwa i sodalicje jezuickie w Polsce w 2 poł. XVIII w., „Summarium” 1974, t. 3, s. 144–148.
Flaga J., Jezuickie misje ludowe w latach 1754–1773 w świetle liczb, „Roczniki Humanistyczne” 1981, t. 29, nr 2, s. 173–198.
Flaga J., Losy jezuitów polskich po kasacie zakonu w 1773 roku, w: Grzegorz Piramowicz i jego epoka, red. K.A. Boreczek, A.A. Witusik, Kurowskie Towarzystwo Regionalne, Kurów 2001, s. 29–61.
Flaga J., Le sort des Jésuites Polonais après la suppression de l’ordre en 1773, „Revue d’Histoire Ecclésiastique” 2002, t. 97, nr 3–4, s. 892–908.
Górska L., Pedagogia i pedagogika jezuicka – w poszukiwaniu inspiracji dla współczesnego wychowania, w: Z dziejów oświaty polskiej. Księga jubileuszowa dedykowana profesor Danucie Koźmian, red. I. Kość, E. Magiera, Wydawnictwo Naukowe USz, Szczecin 2007, s. 317–331.
Grzebień L., The Circumstances of Partition of the Polish Province and the Origin of the Lithuania Province, w: Jėzuitai Lietuvoje (1608–2008), gyvenimas, veikla, paveldas. Jesuits in Lithuania (1608–2008): Life, Work, Heritage, red. N. Markauskaitė, Lietuvos Nacionalinis Muziejus, Vilnius 2012, s. 19–26.
Grzebień L., Historiografia jezuickiego wychowania w środkowej i wschodniej Europie, w: Ratio studiorum 400. The Past, Present, and Future of a Four Hundred Year Tradition of Jesuit Education. The International Conference organized by Centre for Culture and Dialogue, Cracow 22 November 1999, Wydawnictwo WAM – Centrum Kultury i Dialogu, Kraków 2006, s. 107–124.
Grzebień L., Organizacja bibliotek jezuickich w Polsce od XVI do XVIII wieku, wyd. 2 uzup., (Klasycy Jezuickiej Historiografii, 5), Akademia Ignatianum – Wydawnictwo WAM, Kraków 2013.
Grzebień L., Polscy penitencjarze w Loreto, „Studia Theologica Varsaviensia” 1989, t. 27, nr 1, s. 247–256.
Hoffmann H., Friedrich II. von Preußen und die ufhebung der Gesellschaft Jesu, Institutum Historicum S.I., Roma 1969.
Inglot M., La Compagnia di Gesù nell’Impero Russo (1772–1820) e la sua parte nella restaurazione
generale della Compagnia, (Miscellanea Historiae Pontificiae, 63), Pontificia Università Gregoriana, Roma 1997.
Inglot M., Katecheza w misjach ludowych jezuitów białoruskich, w: Docere et educare. Książka dedykowana Księdzu Profesorowi Władysławowi Kubikowi SJ, red. J. Mółka, G. Łuszczak, Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna „Ignatianum” – Wydawnictwo WAM, Kraków 2008, s. 435–459.
Kaczorowski R., Edukacja muzyczna w szkołach jezuickich na Warmii, „Studia Elbląskie” 2003, t. 5, s. 105–119.
Kadulska I., Komedia w polskim teatrze jezuickim XVIII wieku, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1993.
Kadulska I., Pedagogika uśmiechnięta. Szkolne komedie Franciszka Bohomolca SJ wobec zadań epoki oświecenia, w: Pamięć wieków kształtuje potomność. Księga jubileuszowa dedykowana Księdzu Profesorowi Ludwikowi Grzebieniowi z okazji 70. urodzin, red. A.P. Bieś, B. Topij-Stempińska, Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna „Ignatianum” – Wydawnictwo WAM, Kraków 2010, s. 239–246.
Kadulska I., Problemy teatru jezuickiego połowy XVIII wieku, „Zeszyty Naukowe Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Gdańskiego. Prace Historycznoliterackie” 1972, nr 1, s. 25–51.
Kochanowicz J., Jezuickie bursy muzyczne w Polsce i na Liwie w XVII i XVIII wieku, t. 1: Geneza, organizacja
i działalność jezuickich burs muzycznych, (Studia i Materiały do Dziejów Jezuitów Polskich, 7), Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna „Ignatianum” – Wydawnictwo WAM, Kraków 2002.
Kochanowicz J., Jezuickie bursy muzyczne w Polsce i na Litwie w XVII i XVIII wieku, t. 2: Przepisy dotyczące jezuickich burs muzycznych, (Studia i Materiały do Dziejów Jezuitów Polskich, 8), Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna „Ignatianum” – Wydawnictwo WAM, Kraków 2002.
Kochanowicz J., Początki piśmiennictwa jezuickiego w Polsce. Studium z historii kultury, Wydawnictwo Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław 2012.
Kochanowicz J., Wychowanie w szkołach jezuickich okresu staropolskiego, w: Pedagogika ignacjańska. Historia, teoria, praktyka, red. A. Królikowska, Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna „Ignatianum” – Wydawnictwo WAM, Kraków 2010, s. 205–237.
Korewa J., Sprowadzenie jezuitów do Polski, „Nasza Przeszłość” 1964, t. 20, s. 13–49.
Kot S., Historia wychowania, wyd. 2 zm., Państwowe Wydawnictwo Książek Szkolnych, Lwów 1934.
Królikowska A., Nauczyciele eksjezuici w pracach i szkołach KEN, w: Komisja Edukacji Narodowej. Kontekst historyczno-pedagogiczny, red. K. Dormus, B. Popiołek, A. Chłosta-Sikorska, R. Ślęczka, (Biblioteka Współczesnej Myśli Pedagogicznej, 3), Wydawnictwo Wydziału Pedagogicznego UP, Kraków 2014, s. 146–156.
Krzepkowska A., Jezuici na tle przemian politycznych, społecznych, religijnych i kulturalnych na Litwie i Żmudzi w końcu XVI-go i w pierwszej połowie XVII wieku, „Saeculum Christianum” 2005, t. 12, nr 2, s. 63–81.
Kuźmina D., Wazowie wobec Towarzystwa Jezusowego, „Przegląd Humanistyczny” 2007, nr 2 (401), s. 115–122.
Lewański J., Rola teatru Kolegium i Akademii SJ na Ziemi Wileńskiej, w: Wilno – Wileńszczyzna jako krajobraz i środowisko wielu kultur, t. 3, red. E. Feliksiak, (Biblioteka Pamięci i Myśli, 3), Towarzystwo Literackie im. Adama Mickiewicza, Białystok 1992, s. 9–44.
Loret M., Kasata zakonu OO. Jezuitów w pierwszym zaborze pruskim, „Biblioteka Warszawska” 1909, t. 276, s. 145–155.
Łuszczak G., Naukowe i duszpasterskie drogi polskich jezuitów w Rzymie, (Biblioteka Pedagogiki Religijnej, 15), Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna „Ignatianum” – Wydawnictwo WAM, Kraków 2009.
Mokrzecki L., Uwagi o działalności gimnazjów akademickich i kolegiów jezuickich w Prusach Królewskich XVI–XVIII w. (Głos w dyskusji), w: Jezuici a kultura polska, red. L. Grzebień, S. Obirek, Wydawnictwo WAM, Kraków 1993, s. 260–268.
Morawski K.M., 350 lat pracy duchowej sodalicji w świecie, a w szczególności w Polsce, „Przegląd Powszechny” 1935, t. 205, s. 331–340.
Natoński B., Humanizm jezuicki i teologia pozytywno-kontrowersyjna w XVII i XVIII wieku. Nauczanie i piśmiennictwo w: Dzieje teologii katolickiej w Polsce, t. 2, cz. 1, red. M. Rechowicz, TN KUL, Lublin 1975, s. 87–219; toż w osob. odb. (Klasycy Jezuickiej Historiografii, 2), Wydawnictwo WAM, Kraków 2003.
Natoński B., Jezuici a Komisja Edukacji Narodowej, „Roczniki Humanistyczne” 1977, t. 25, z. 2, s. 65–98; toż w: Z dziejów szkolnictwa jezuickiego w Polsce. Wybór artykułów, oprac. J. Paszenda, Wydawnictwo WAM, Kraków 1994, s. 210–240.
Natoński B., Początki i rozwój Towarzystwa Jezusowego w Polsce, 1564–1580, w: J. Brodrick, Powstanie i rozwój Towarzystwa Jezusowego, t. 1: Początki Towarzystwa Jezusowego, Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy, Kraków 1969, s. 414–476.
Natoński B., Szkolnictwo jezuickie w Polsce w dobie kontrreformacji, w: Wiek XVII – Kontrreformacja– Barok. Prace z historii kultury, red. J. Pelc, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1970, s. 309–337; toż w: Z dziejów szkolnictwa jezuickiego w Polsce. Wybór artykułów, oprac. J. Paszenda, Wydawnictwo WAM, Kraków 1994, s. 34–62.
Nowak E., Rys dziejów duszpasterstwa wojskowego w Polsce, 968–1931, Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, Warszawa 1932.
Obirek S., Jezuici na dworach Batorego i Wazów, Wydział Filozoficzny Towarzystwa Jezusowego, Kraków 1996.
Obirek S., Jezuici w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w latach 1564–1668. Działalność religijna, społeczno-kulturalna i polityczna, Wydział Filozoficzny Towarzystwa Jezusowego, Kraków 1996.
Obirek S., Jesuits in Poland and Eastern Europe, w: The Cambridge Companion to the Jesuits, red. Th. Worcester, Cambridge 2008, s. 136–150.
Obłąk J., O początkach kolegium jezuickiego i Seminarium Duchownego w Braniewie, „Studia Warmińskie” 1968, t. 5, s. 5–41.
Okoń J., Dramat i teatr szkolny. Sceny jezuickie XVII wieku, (Studia Staropolskie, 26), Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1970.
Okoń J., Na scenach jezuickich w dawnej Polsce (rodzimość i europejskość), Wydawnictwo DiG, Warszawa 2006.
Paszenda J., Budowle jezuickie w Polsce XVI–XVIII w., t. 1, Wydział Filozoficzny Towarzystwa Jezusowego – Wydawnictwo WAM, Kraków 1999; t. 2, Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna „Ignatianum” – Wydawnictwo WAM, Kraków 2000; t. 3, Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna „Ignatianum” – Wydawnictwo WAM, Kraków 2006; t. 4, Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna „Ignatianum” – Wydawnictwo WAM, Kraków 2010; t. 5, red. A. Betlej, L. Grzebień, Akademia Ignatianum – Wydawnictwo WAM, Kraków 2013.
Piechnik L., Akademie i uczelnie jezuickie, w: Dzieje teologii katolickiej w Polsce, red. M. Rechowicz, t. 2, cz. 2, TN KUL, Lublin 1975, s. 51–101.
Piechnik L., Działalność jezuitów polskich na polu szkolnictwa (1565–1773), w: Jezuici a kultura polska, red. L. Grzebień, S. Obirek, Wydawnictwo WAM, Kraków 1993, s. 243–259.
Piechnik L., Gimnazjum w Braniewie w XVI w. Studium o początkach szkolnictwa jezuickiego w Polsce, „Nasza Przeszłość” 1958, t. 7, s. 5–72.
Piechnik L., Jezuickie Collegium Nobilium w Warszawie (1752–1777), „Nasza Przeszłość” 1971, t. 35, s. 115–152; toż w: Z dziejów szkolnictwa jezuickiego w Polsce. Wybór artykułów, oprac. J. Paszenda, Wydawnictwo WAM, Kraków 1994, s. 151–182.
Piechnik L., Konwikt szlachecki w Braniewie (1565–1600), „Studia Warmińskie” 1968, t. 5, s. 89–110.
Piechnik L., Les séminaires diocésains à direction jésuite en Pologne, 1564–1773, „Collectanea Theologica” 1976, t. 46, nr specjalny, s. 205–229.
Piechnik L., Model średniej szkoły jezuickiej w Polsce i na Litwie przed wydaniem „Ratio studiorum”, „Nasza Przeszłość” 2000, t. 94, s. 299–332.
Piechnik L., Nowe elementy wniesione przez jezuitów do szkolnictwa polskiego w XVI wieku, „Collectanea Theologica” 1976, t. 46, z. 1, s. 67–77; toż w: Z dziejów szkolnictwa jezuickiego w Polsce. Wybór artykułów, oprac. J. Paszenda, Wydawnictwo WAM, Kraków 1994, s. 25–33.
Piechnik L., Początki seminariów nauczycielskich w Polsce w wieku XVI, „Nasza Przeszłość” 1959, t. 10, s. 159–175; toż w: Z dziejów szkolnictwa jezuickiego w Polsce. Wybór artykułów, oprac. J. Paszenda, Wydawnictwo WAM, Kraków 1994, s. 63–74.
Piechnik L., Powstanie i rozwój jezuickiej „Ratio studiorum” (1548-1599), (Studia i Materiały do Dziejów Jezuitów Polskich, 11), Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna „Ignatianum” – Wydawnictwo WAM, Kraków 2003.
Piechnik L., Przemiany w szkolnictwie jezuickim w Polsce XVIII wieku, „Roczniki Humanistyczne” 1977, t. 25, z. 2, s. 31–63; toż, w: Z dziejów szkolnictwa jezuickiego w Polsce. Wybór artykułów, oprac. J. Paszenda, Wydawnictwo WAM, Kraków 1994, s. 183–209.
Piechnik L., Seminaria diecezjalne w Polsce prowadzone przez jezuitów od XVI do XVIII wieku, (Studia i Materiały do Dziejów Jezuitów Polskich, 6), Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna „Ignatianum” – Wydawnictwo WAM, Kraków 2001.
Piśmiennictwo zakonne w dobie staropolskiej, red. M. Kuran, K. Kaczor-Scheitler, M. Kuran, (Analecta Literackie i Językowe, 3), Wydawnictwo UŁ, Łódź 2013.
Poplatek J., Alumnat Papieski w Wilnie, „Źródła Mocy” 1928, nr 4, s. 44–60; toż w osob. odb. Wilno 1928; toż w: Z dziejów szkolnictwa jezuickiego w Polsce. Wybór artykułów, oprac. J. Paszenda, Wydawnictwo WAM, Kraków 1994, s. 97–114.
Poplatek J., Komisja Edukacji Narodowej. Udział byłych jezuitów w pracach Komisji Edukacji Narodowej, uzupełnił L. Grzebień, przygotował do druku J. Paszenda, Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy, Kraków 1973.
Poplatek J., Studia z dziejów jezuickiego teatru szkolnego w Polsce, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1957.
Poplatek J., Zarys dziejów Seminarium Papieskiego w Wilnie 1585–1773, „Ateneum Wileńskie” 1930, nr 7, s. 170–228; toż w osob. odb., Wilno 1930.
Puchowski K., Collegia Nobilium Societatis Jesu: Education of the political élite in Poland 1746– 1773, w: Educational Reform in National and International Perspectives: Past, Present and Future, red. Cz. Majorek, E.V. Johanningmeier, (Prace Komisji Nauk Pedagogicznych, 21), Wydawnictwo Oddziału PAN w Krakowie, Kraków 2000, s. 261–272.
Puchowski K., Jezuickie kolegia szlacheckie Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Studium z dziejów edukacji elit, Wydawnictwo UG, Gdańsk 2007.
Puchowski K., Kształcenie nauczycieli dla szkolnictwa jezuickiego w Polsce do 1773 r., „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Paedagogica et Psychologica” 1989, t. 22, s. 17–30.
Puchowski K., Z dziejów jezuickiego Collegium Nobilium we Lwowie, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Gdańskiego. Pedagogika, Historia Wychowania” 1992, nr 21, s. 97–102.
Sauvé J., G. Codina, J. Escalera, Educación, w: Diccionario histórico de la Compañía de Jesús. Biográfico-temático, red. Ch.E. O’Neill, J.M. Domínguez, Institutum Historicum S.I., Universidad Pontificia Comillas, Roma – Madrid 2001, s. 1202–1214.
Schmitt L., Synopsis historiae Societatis Iesu, F. Pustet, Ratisbonae 1914.
Tazbir J., Propaganda kontrreformacji wśród chłopów inflanckich (1582–1621), „Kwartalnik Historyczny” 1958, t. 65, s. 720–741.
Tołłoczko W., Krótki zarys dziejów Towarzystwa Jezusowego na Litwie w w. XVI, „Dwutygodnik Diecezjalny Wileński” 1912, t. 3, s. 217–220, 232–235, 263–265, 291–294.
Topij-Stempińska B., Jezuici i Komisja Edukacji Narodowej w polskiej historiografii XX wieku i początkach XXI wieku, w: Komisja Edukacji Narodowej. Kontekst historyczno-pedagogiczny, red. K. Dormus, B. Popiołek, A. Chłosta-Sikorska, R. Ślęczka, (Biblioteka Współczesnej Myśli Pedagogicznej, 3), Wydawnictwo Wydziału Pedagogicznego UP, Kraków 2014, s. 409–418.
Wolska B., Polityczne aspekty kasaty zakonu jezuitów w poezji czasów sejmu delegacyjnego. Wyniki kasaty w świetle tej poezji, „Prace Polonistyczne” 1982, t. 38, s. 5–32.
Z dziejów szkolnictwa jezuickiego w Polsce. Wybór artykułów, oprac. J. Paszenda, Wydawnictwo WAM, Kraków 1994.
Załęski S., Historya zniesienia zakonu jezuitów i jego zachowanie na Białej Rusi, t. 1–2, Nakł. Autora, Lwów 1874–1875.
Załęski S., Jezuici w Polsce, t. 1–5, Lwów – Kraków 1900–1906.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że:
jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Udziela Akademii Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Akademii Ignatianum w Krakowie. Akademia Ignatianum w Krakowie jest uprawniona do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Polityka prywatności
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 366
Liczba cytowań: 0