Nauczyciele domowi w guberni lubelskiej w latach 1832-1864. Próba charakterystyki

Abstrakt

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie działalności nauczycieli i nauczycielek domowych na terenie guberni lubelskiej w latach 1832–1864. Przedmiotem badań jest grupa osób prowadzących nauczanie szkolne w domach prywatnych. Podjęto się próby charakterystyki tej grupy zawodowej, w tym określenia jej liczby, wieku, płci, narodowości. Ponadto poddano analizie zarządzenia władz szkolnych dotyczące jej kontroli, egzaminów i świadectw uprawniających do pracy w zawodzie oraz obowiązków. Władze Królestwa Polskiego podejmowały działania zmierzające do kontroli tej grupy zawodowej już od 1833 roku. Wraz z wprowadzeniem w 1841 roku tzw. Najwyżej zatwierdzonej ustawy dla instytutów naukowych prywatnych, guwernerów i nauczycieli domowych w Królestwie Polskim ta kontrola stała się bardziej nasilona. Zgodnie z jej zapisem, dyrektorzy gimnazjów gubernialnych byli zobowiązani do przesyłania Kuratorowi Okręgu Naukowego Warszawskiego rocznych raportów o osobach trudniących się nauczaniem domowym. W praktyce napotykano wiele trudności w ich przygotowaniu. Nauczyciele domowi nie zgłaszali władzom szkolnym informacji o podjęciu obowiązków w domach prywatnych z obawy przed kontrolą oraz ze strachu przed karą grzywny. Wiele osób nie posiadało potrzebnych świadectw, upoważnień lub pozwoleń. Nie respektowano ani zarządzenia wymagającego informowania właściwych władz szkolnych o każdej zmianie miejsca pracy oraz przedstawiania zaświadczenia z domu, w którym pełnione były obowiązki, jak i świadectw upoważniających do wykonywania zawodu. Nie tylko nauczyciele nie podporządkowywali się zaleceniom władz szkolnych. Apele kierowane do pracodawców o zgłaszanie informacji o zatrudnieniu pedagoga w domu prywatnym także nie zawsze były skuteczne.