Nowatorski program nauczania i wychowania w Gimnazjum Wołyńskim, późniejszym Liceum w Krzemieńcu (1805–1831)
DOI:
https://doi.org/10.12775/SPI.2016.3.004Słowa kluczowe
Gimnazjum Wołyńskie w Krzemieńcu, Liceum Krzemienieckie, nauczanie, wychowanie, tradycjaAbstrakt
Gimnazjum Wołyńskie w Krzemieńcu założył Tadeusz Czacki przy wydatnej pomocy i współpracy Hugona Kołłątaja. Rangę liceum szkoła ta uzyskała w 1819 roku. Przez niespełna 26 lat istnienia wpisała się w historię wschodnich ziem Rzeczypospolitej pod rosyjskim zaborem oraz dzieje polskiej oświaty. Tadeusz Czacki miał być orędownikiem spraw i organizacji szkolnictwa na powierzonym mu terenie, podnosząc poziom szkolnictwa i nauczania. Czacki zajmował się sprawami formalnymi i organizacyjnymi szkoły, a program opracował Kołłątaj, uwzględniając jego koncepcje. Program nauczania przewidziany był na 10 lat – cztery jednoroczne klasy oraz trzy dwuletnie kursy. Nacisk kładziono na naukę języków obcych. Uczniowie otoczeni byli opieką wychowawczą w trosce o wysoki poziom moralny, nie tylko naukowy, przyszłych absolwentów. Podlegali oni szczegółowemu regulaminowi, nacisk kładziono na równość wszystkich uczniów niezależnie od ich statusu społecznego. Szkoła oferowała bogaty program nauczania, a także możliwość korzystania z nadobowiązkowych zajęć. Absolwentów łączyło poczucie wspólnoty związane z tą placówką, kultywowane przez długie lata.
Bibliografia
Bibliografia polska. XIX stólecie, oprac. K. Estreicher, Akademia Umiejętności, Kraków 1876, t. 3.
Bobrowski T., Pamiętnik mego życia, oprac., wstęp i przypisy S. Kieniewicz, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1979, t. 1.
Cieszkowski H., Notatki z mojego życia, „Tygodnik Wielkopolski”, Poznań 1873.
Czacki T., Mowa […] o pożytkach z wychowania publicznego i domowego przy kończeniu roku szkolnego w Gimnazyum Wołyńskiem miana 1806 roku, b. d. i m. w.
Kaczkowski K., Odpowiedź na list pana Kwestarza Somnambula, „Athenaeum” 1845, t. 4, wyd. Józef Ignacy Kraszewski.
Materye z nauk w Gymnazium Wołyńskiem przez przeciąg roku szkolnego wyłożonych na popisy publiczne uczniów tegoż Gymnazium w miesiącu lipcu 1810 porządkiem klass i kursów wystawione, b.d. i m. w.
Morawski S., Kilka lat młodości mojej w Wilnie (1818–1825), oprac. i wstęp A. Czartkowski i H. Mościcki, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1959.
Olizar G., Pamiętniki 1798–1865, Księgarnia Gubrynowicza i Schmidta, Lwów 1892.
Słowikowski A., Wspomnienia szkoły krzemienieckiej, za: Krzemieniec. Ateny Juliusza Słowackiego, pod red. S. Makowskiego, Biblioteka Narodowa. Towarzystwo Literackie im. Adama Mickiewicza, Warszawa 2004.
Wzór i porządek nauk które na lekcyach publicznych w Gymnazium Wolyńskiem od 1 października do ostatnich dni lipca 1806 dawane będą […], b. d. i m. w.
X. Hugona Kołłątaja korrespondecya listowna z Tadeuszem Czackim, F. Kojsiewicz, Drukarnia Uniwersytecka, Kraków 1844–1845, t. 1–4.
Beauvois D., Szkolnictwo polskie na ziemiach litewsko-ruskich 1803–1832, t. II Szkoły podstawowe i średnie, Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin 1991.
Bryła P., Organizacya Gimnazyum Krzemienieckiego, w: Sprawozdania Dyrektora c.k. Gimnazyum św. Jacka w Krakowie za rok szkolny 1889, nakładem Funduszu Naukowego, w drukarni Wł. L. Anczyca i Spółki, Kraków 1889.
Chodakowska J., Gimnazjum i Liceum Wołyńskie w Krzemieńcu (1805–1832), w: Krzemieniec. Ateny Juliusza Słowackiego, pod red. S. Makowskiego, Biblioteka Narodowa. Towarzystwo Literackie im. Adama Mickiewicza, Warszawa 2004.
Danowska E., Drukarnia i księgarnia przyszkolna Gimnazjum Wołyńskiego i Liceum Krzemienieckiego (1811–1832), w: Działalność instytucji wydawniczych na rzecz oświaty i edukacji w XIX i XX wieku, pod red. I. Michalskiej i G. Michalskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2014.
Danowska E., Po upadku Liceum Krzemienieckiego (1805–1831). Polemiki i wspomnienia, „Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis”, Folia 57. Studia Historica VII 2008, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
Danowska E., Tadeusz Czacki 1765–1813. Na pograniczu epok i ziem, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 2006.
Danowska E., Tadeusz Czacki i Hugo Kołłątaj. Kulisy współpracy przy tworzeniu Gimnazjum Wołyńskiego w Krzemieńcu, w: „Ateny Wołyńskie” – między historią a współczesnością, pod red. A. Szmyta i H. Strońskiego, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn–Krzemieniec 2015.
Danowska E., Życie codzienne w Gimnazjum Wołyńskim (1805–1831), „Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis” Folia 17, Studia Historica II 2003, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
Kamiński A., Samorząd uczniów w szkołach kuratorium wileńskiego z lat 1804–1812, „Przegląd Historyczno-Oświatowy” 1959, R. 2, Kwartalnik Związku Nauczycielstwa Polskiego.
Kisiel-Dorohinicka C., W stronę Krzemieńca. W poszukiwaniu inspiracji dla wychowania w czasach współczesnych, w: „Ateny Wołyńskie” – między historią a współczesnością, pod red. A. Szmyta i H. Strońskiego, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn–Krzemieniec 2015.
Makowska U., Mundury w Gimnazjum i Liceum Wołyńskim w Krzemieńcu, w: „Ateny Wołyńskie” – między historią a współczesnością, pod red. A. Szmyta i H. Strońskiego, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn–-Krzemieniec 2015.
Merczyng H., Kołłątaja i Czackiego „Projekt urządzenia Gimnazjum Wołyńskiego i wszystkich innych szkół w guberni wołyńskiej”, Drukarnia J. Ungera, Warszawa 1879.
Piotrowski W., Słownik Krzemieńczan 1805–1832, Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, Piotrków Trybunalski 2005.
Przybylski R., Krzemieniec. Opowieść o rozsądku zwyciężonych, Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2003.
Szmyt A., Gimnazjum i Liceum Wołyńskie w Krzemieńcu w systemie oświaty Wileńskiego Okręgu Naukowego w latach 1805–1833, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn 2009.
Topij-Stempińska B., Liceum Krzemienieckie w uczniowskim „kadrze wspomnień” zatrzymane, w: „Ateny Wołyńskie” – między historią a współczesnością, pod red. A. Szmyta i H. Strońskiego, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn–Krzemieniec 2015.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że:
jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Polityka prywatności
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 388
Liczba cytowań: 0
