Źródła do badań nad ochronkami jako instytucjami opiekuńczo-wychowawczymi w Królestwie Polskim w XIX i na początku XX wieku

Abstrakt

Przedmiotem badań niniejszego artykułu są ochronki i ich miejsce w systemie opiekuńczo-wychowawczym w Królestwie Polskim w dobie zaborów. Były one zakładane początkowo przez towarzystwa dobroczynne, później także przez inne organizacje społeczne, gminy wyznaniowe, zgromadzenia zakonne oraz osoby prywatne. Zdecydowany wzrost liczby ochronek w miastach i na wsiach Królestwa miał miejsce na początku XX wieku. Problem ten nie jest dokładnie zbadany przez historyków i pedagogów, tymczasem zachowało się wiele źródeł, które przekazują informacje na temat okoliczności i zasad zakładania oraz funkcjonowania ochronek. Celem tekstu jest wskazanie najważniejszych grup źródeł historycznych, przydatnych w badaniach nad tym tematem. Są to m.in. materiały archiwalne, zawarte w Archiwum Głównym Akt Dawnych oraz w archiwach państwowych. Ważną kategorią źródłową są monografie polskich społeczników i intelektualistów, propagujące zakładanie placówek opiekuńczo-wychowawczych dla dzieci. Dużą wartość w badaniach nad ochronkami mają źródła epistolograficzne i memuarystyka, tworzone przez założycieli, pracowników i wychowanków ochronek. Wiele informacji na temat działalności ochronek znajduje się w pamiętnikach, dziennikach i wspomnieniach, z których część wydano drukiem, część pozostaje w zasobach archiwalnych. Szczególnie wartościową kategorią źródeł jest czasopiśmiennictwo. Na łamach prasy społeczno-kulturalnej, fachowej, wyznaniowej, kobiecej oraz w codziennych gazetach zamieszczano sprawozdania z działalności konkretnych placówek oraz artykuły na temat znaczenia ochronek w modernizacji systemu opieki i wychowania oraz stosowanych w nich metodach i formach pracy.