Sztuka leczenia śmiechem. Transformacyjny potencjał humorystycznych interakcji

Autor

DOI:

https://doi.org/10.12775/SPI.2025.4.008

Słowa kluczowe

interakcje humorystyczne, klaun szpitalny, transformacja doświadczenia choroby, hospitalizacja, interwencja psychospołeczna

Abstrakt

Artykuł analizuje interakcje humorystyczne w szpitalu jako celową interwencję psychospołeczną, wykraczającą poza funkcję „rozrywki” czy doraźnego „odwrócenia uwagi”. Punktem wyjścia jest rozpoznanie luki między szeroko opisywanymi korzyściami a marginalnym traktowaniem tego rodzaju działań w praktyce klinicznej. Celem jest wyjaśnienie, jak humor inicjuje zmianę w doświadczeniu hospitalizacji oraz jakimi narzędziami jest ona uruchamiana. Jako metodę badań przyjęto jakościową analizę literatury przedmiotu i opisów praktyk, z osadzeniem pojęć w psychologii zdrowia, dramaterapii i teoriach humoru oraz z uwzględnieniem specyfiki szpitalnej pracy interakcyjnej.

Przeprowadzona analiza pokazała, że humorystyczne spotkania modyfikują przebieg hospitalizacji w kilku wymiarach: regulacji emocji poprzez uprawomocnianie i przekształcanie, odzyskiwania podmiotowości, aktywizacji cielesno-behawioralnej, reinterpretacji przestrzeni szpitalnej, wzmocnienia relacji dziecko–rodzic–personel oraz ułatwiania procedur. Co istotne, efekty interakcji humorystycznych mają charakter długofalowy: wizyty są antycypowane, pamiętane i włączane do strategii radzenia sobie, tworząc narracyjny „ślad” w doświadczeniu pacjenta. Efektem opracowania jest propozycja ramowego ujęcia transformacyjnego działania humoru w szpitalu oraz implikacje dla praktyki: włączanie tych interwencji w standard opieki, szkolenie personelu w podstawach komunikacji humorystycznej i systemowe uznanie ich roli we wsparciu emocjonalnym i relacyjnym.

Bibliografia

Adams P. (2002). “Humour and Love: The Origination of Clown Therapy,” Postgraduate Medical Journal, vol. 78, no. 922, pp. 447–448, https://doi.org/10.1136/pmj.78.922.447

Allen D. (2014). “Laughter Really Can Be the Best Medicine,” Nursing Standard, vol. 28, no. 32, pp. 24–25, https://doi.org/10.7748/ns2014.04.28.32.24.s28

Barkmann C., Siem A.K., Wessolowski N., Schulte-Markwort M. (2013). „Clowning as a Supportive Measure in Paediatrics: A Survey of Clowns, Parents and Nursing Staff,” BMC Pediatrics, vol. 13, no. 1, article 166, https://doi.org/10.1186/1471-2431-13-166

Berk L.S., Felten D.L., Tan S.A., Bittman B.B., Westengard J. (2001). “Modulation of Neuroimmune Parameters During the Eustress of Humor-associated Mirthful Laughter,” Alternative Therapies in Health and Medicine, vol. 7, no. 2, pp. 62–76.

Blain S., Kingsnorth S., Stephens L., McKeever P. (2011). “Determining the Effects of Therapeutic Clowning on Nurses in a Children’s Rehabilitation Hospital,” Arts & Health, vol. 4, no. 1, pp. 26–38, https://doi.org/10.1080/17533015.2011.561359

Cousins N. (1979). Anatomy of an Illness as Perceived by the Patient: Reflections on Healing and Regeneration, New York: Norton.

de Camargo Catapan S., de Oliveira W.F., Uvinha R.R. (2019). “Clown Therapy: Recovering Health, Social Identities, and Citizenship,” American Journal of Psychiatric Rehabilitation, vol. 22, no. 1, pp. 82–100.

Dionigi A., Canestrari C. (2016). “Clowning in Health Care Settings: The Point of View of Adults,” Europe’s Journal of Psychology, vol. 12, no. 3, pp. 473–488, https://doi.org/10.5964/ejop.v12i3.1107

Dionigi A., Flangini R., Gremigni P. (2012). “Clowns in Hospitals,” [in:] P. Gremigni (ed.), Humor and Health Promotion, Hauppauge (NY): Nova Science Publishers, pp. 213–227.

Finlay F., Baverstock A., Lenton S. (2014). “Therapeutic Clowning in Paediatric Practice,” Clinical Child Psychology and Psychiatry, vol. 19, no. 4, pp. 596–605, https://doi.org/10.1177/1359104513492746

Ford K., Courtney-Pratt H., Tesch L., Johnson C. (2014). “More Than Just Clowns: Clown Doctor Rounds and Their Impact for Children, Families and Staff,” Journal of Child Health Care, vol. 18, no. 3, pp. 286–296, https://doi.org/10.1177/1367493513490447

Ford K., Tesch L., Carter B. (2011). “FUNdamentally Important: Humour and Fun as Caring and Practice,” Journal of Child Health Care, vol. 15, no. 4, pp. 247–249, https://doi.org/10.1177/1367493511429498

Fry W. (1992). “The Physiologic Effects of Humor, Mirth, and Laughter,” Journal of the American Medical Association, vol. 267, no. 13, pp. 1857–1858, ttps://doi.org/10.1001/jama.267.13.1857

Gelkopf M. (2011). “The Use of Humor in Serious Mental Illness: A Review,” Evidence‐Based Complementary and Alternative Medicine, no. 1, article 342837, https://doi.org/10.1093/ecam/nep106

Glasper E., Prudhoe G., Weaver K. (2007). “Does Clowning Benefit Children in Hospital? Views of Theodora Children’s Trust Clown Doctors,” Journal of Children’s and Young People’s Nursing, vol. 1, no. 1, pp. 24–28, https://doi.org/10.12968/jcyn.2007.1.1.2330

Gordon J., Shenar Y., Pendzik, S. (2018). “Clown Therapy: A Drama Therapy Approach to Addiction and Beyond,” The Arts in Psychotherapy, vol. 57, pp. 88–94, https://doi.org/10.1016/j.aip.2017.12.001

Gray J., Donnelly H., Gibson B.E. (2021). “Seriously Foolish and Foolishly Serious: The Art and Practice of Clowning in Children’s Rehabilitation,” Journal of Medical Humanities, vol. 42, no. 3, pp. 453–469, https://doi.org/10.1007/s10912-019-09570-0

Grinberg Z., Pendzik S., Kowalsky R. (2012). “Drama Therapy Role Theory as a Context for Understanding Medical Clowning,” The Arts in Psychotherapy, vol. 39, no. 1, pp. 42–51, https://doi.org/10.1016/j.aip.2011.11.006

Grzybowski P.P. (2012). Doktor klaun! Terapia śmiechem, wolontariat, edukacja międzykulturowa, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.

Karnieli-Miller O., Divon-Ophir O., Sagi D., Pessach-Gelblum L., Ziv A., Rozental L. (2023). „More Than Just an Entertainment Show: Identification of Medical Clowns’ Communication Skills and Therapeutic Goals,” Qualitative Health Research, vol. 33, no. 1–2, pp. 25–38, https://doi.org/10.1177/10497323221139781

Kingsnorth S., Blain S., McKeever P. (2011). “Physiological and Emotional Responses of Disabled Children to Therapeutic Clowns: A Pilot Study,” Evidence‐Based Complementary and Alternative Medicine, no. 1, article 732394, https://doi.org/10.1093/ecam/neq008

Koller D., Gryski C. (2008). “The Life Threatened Child and the Life Enhancing Clown: Towards a Model of Therapeutic Clowning,” Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, vol. 5, no. 1, pp. 17–25, https://doi.org/10.1093/ecam/nem033

Kristensen H.N., Sørensen E.E., Stinson J., Haslund‐Thomsen H. (2019). “An Ongoing WE: A Focused Ethnographic Study of the Relationship Between Child and Hospital Clown During Recurrent Pain‐related Procedures and Conditions,” Paediatric and Neonatal Pain, vol. 1, no. 1, pp. 5–14, https://doi.org/10.1002/pne2.12005

Lalantika V., Yuvaraj S. (2022). “Being a Therapeutic Clown: An Exploration of Their Lived Experiences and Well-being,” Current Psychology, vol. 41, no. 3, pp. 1131–1138, https://doi.org/10.1007/s12144-020-00611-9

Langemeijer C. (2012). The Clown and the Hospital. What Do We Know About Hospital Clowning? Technical Report, Amersfoort: CliniClowns Foundation Nederland.

Leef B. L., Hallas D. (2013). “The Sensitivity Training Clown Workshop: Enhancing Therapeutic Communication Skills in Nursing Students,” Nursing Education Perspectives, vol. 34, no. 4, pp. 260–264.

Linge L. (2008). “Hospital Clowns Working in Pairs—in Synchronized Communication with Ailing Children,” International Journal of Qualitative Studies on Health and Well-being, vol. 3, no. 1, pp. 27–38, https://doi.org/10.1080/17482620701794147

Linge L. (2011). “Joy without Demands: Hospital Clowns in the World of Ailing Children,” International Journal of Qualitative Studies on Health and Well-being, vol. 6, no. 1, article 5899, https://doi.org/10.3402/qhw.v6i1.5899

Linge L. (2012). “Magical Attachment: Children in Magical Relations with Hospital Clowns,” International Journal of Qualitative Studies on Health and Well-being, vol. 7, no. 1, article 11862, https://doi.org/10.3402/qhw.v7i0.11862

Linge L. (2013). “Joyful and Serious Intentions in the Work of Hospital Clowns: A Meta-analysis Based on a 7-year Research Project Conducted in Three Parts,” International Journal of Qualitative Studies on Health and Well-being, vol. 8, no. 1, article 18907, https://doi.org/10.3402/qhw.v8i0.18907

MacDonald L.C.M. (2004). “A Chuckle a Day Keeps the Doctor Away: Therapeutic Humor & Laughter,” Journal of Psychosocial Nursing and Mental Health Services, vol. 42, no. 3, pp. 18–25, https://doi.org/10.3928/02793695-20040315-05

Ofer S., Keisari S. (2022). “Butterflies, Dwarves, and Plastic Lollypops: A Case Report on Medical Clowning in a Children’s Rehabilitation Hospital,” Children, vol. 9, no. 1), article 1805, https://doi.org/10.3390/children9121805

Pendzik S. (2008). “Dramatic Resonances: A Technique of Intervention in Drama Therapy, Supervision, and Training,” The Arts in Psychotherapy, vol. 35, no. 3, pp. 217–223, https://doi.org/10.1016/j.aip.2008.02.004

Pendzik S., Raviv A. (2011). “Therapeutic Clowning and Drama Therapy: A Family Resemblance,” The Arts in Psychotherapy, vol. 38, no. 4, pp. 267–275, https://doi.org/10.1016/j.aip.2011.08.005

Provine R.R. (1996). “Laughter,” American Scientist, vol. 84, no. 1, pp. 38–45.

Raviv A. (2012). “Still the Best Medicine, Even in a War Zone: My Work as a Medical Clown,” TDR/The Drama Review, vol. 56, no. 2, pp. 169–177, https://doi.org/10.1162/DRAM_a_00183

Raviv A. (2014). “The Clown’s Carnival in the Hospital: A Semiotic Analysis of the Medical Clown’s Performance,” Social Semiotics, vol. 24, no. 5, pp. 599–607, https://doi.org/10.1080/10350330.2014.943460

Sato M., Ramos A., Silva C.C., Gameiro G.R., Scatena C.M.D.C. (2016). “Clowns: A Review about Using This Mask in the Hospital Environment,” Interface-Comunicação, Saúde, Educação, vol. 20, no. 56, pp. 123–134, https://doi.org/10.1590/1807-57622015.0178

Savage B.M., Lujan H.L., Thipparthi R.R., DiCarlo S.E. (2017). “Humor, Laughter, Learning, and Health! A Brief Review,” Advances in Physiology Education, vol. 41, no. 3, pp. 341–347, https://doi.org/10.1152/advan.00030.20

Strean W.B. (2009). “Laughter Prescription,” Canadian Family Physician, vol. 55, no. 10, pp. 965–967.

Strollo M.R., Romano A., Rea G. (2015). “Social Commitment of Volunteering in Clown-therapy: An Empowering Empirical Research,” Journal of Theories and Research in Education, vol. 10, no. 3, pp. 45–79, https://doi.org/10.6092/issn.1970-2221/5912

van Venrooij L.T., Barnhoorn P.C. (2017). “Hospital Clowning: A Paediatrician’s View,” European Journal of Pediatrics, vol. 176, no. 2, pp. 191–197, https://doi.org/10.1007/s00431-016-2821-8

Woodbury-Fariña M.A., Antongiorgi J.L. (2014). “Humor,” Psychiatric Clinics of North America, vol. 37, no. 4, pp. 561–578, https://doi.org/10.1016/j.psc.2014.08.006

Wojtaszak K. (2014). “Śmiech, komizm, śmiechoterapia,” Przegląd Biblioterapeutyczny, vol. 2, no. 4, pp. 33–46.

Xin G., Yingping F., Yue C., Jiaming W., Xue H. (2024). „Application of Clown Care in Hospitalized Children: A Scoping Review,” PLoS One, vol. 19, no. 12, article e0313841, https://doi.org/10.1371/journal.pone.0313841

Studia Paedagogica Ignatiana

Pobrania

Opublikowane

2025-12-29

Jak cytować

1.
KONIECZNA, Agnieszka. Sztuka leczenia śmiechem. Transformacyjny potencjał humorystycznych interakcji. Studia Paedagogica Ignatiana [online]. 29 grudzień 2025, T. 28, nr 4, s. 169–188. [udostępniono 30.12.2025]. DOI 10.12775/SPI.2025.4.008.

Numer

Tom 28 Nr 4 (2025): Change in the Individual and Institutional Context

Dział

Artykuły i Rozprawy

Licencja

Prawa autorskie (c) 2025 Agnieszka Konieczna

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że:

jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.

Udziela Uniwersytetowi  Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji: 
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.

Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.

Polityka prywatności

Statystyki

Liczba wyświetleń i pobrań: 7
Liczba cytowań: 0