Szantaż maturalny jako cicha codzienność ostatnich roczników szkół ponadpodstawowych. Transmisja kultury (o)presji a wolność wyboru ucznia
DOI:
https://doi.org/10.12775/SPI.2025.3.009Słowa kluczowe
szkoła ponadpodstawowa, matura, kultura szkoły, kultura (o)presji, doświadczenia maturalne, szantaż maturalnyAbstrakt
Celem prowadzonych w ramach artykułu analiz była próba rozpoznania doświadczeń maturalnych absolwentek i absolwentów szkół ponadpodstawowych (obecnych studentek i studentów pedagogiki) w kontekście ich oceny działań nauczycieli w klasie maturalnej. Takie założenia miały na celu sprawdzenie, czy osoby biorące udział w badaniu odczuwały jakąś formę presji maturalnej. Całość osadziliśmy w kontekście szkoły jako instytucji transmitującej i tworzącej kulturę. Zdecydowaliśmy się na przeprowadzenie badań pilotażowych wśród studentów pierwszych roczników kierunków pedagogicznych kilku polskich uczelni wyższych. W trakcie badań założyliśmy, że otrzymane wyniki przyczynią się do podjęcia refleksji edukacyjnej w kwestii presji maturalnej. Chodziło nam o identyfikację doświadczeń maturalnych w krótkiej perspektywie. Dane zostały zebrane za pomocą ankiety online, którą wypełniło 239 studentek i studentów kierunków pedagogicznych na kilku polskich uczelniach wyższych. Otrzymane wyniki pozwoliły zidentyfikować zjawisko szantażu maturalnego, które w tekście jest klasyfikowane jako najwyższa forma (o)presji. Był on najczęściej stosowaną formą presji względem uczniów, którzy doświadczyli różnych form nacisku maturalnego.
Ponadto absolwentki i absolwenci podkreślali duże zorientowanie oraz naciski szkoły na egzamin dojrzałości, przy jednoczesnym braku wsparcia emocjonalnego czy związanego z technikami efektywnego uczenia się. Badania miały charakter pilotażowy i stanowią wstęp do dalszych dociekań związanych z doświadczeniami maturalnymi. Nauczycielskie działania okołomaturalne, presja egzaminacyjna oraz szantaż maturalny stają się elementem kultury (o)presji szkoły.
Bibliografia
Czerepaniak-Walczak M. (2015). Kultura szkoły – o jej złożoności i wielowymiarowości, „Pedagogika Społeczna”, t. 14, nr 3(57), s. 77–87.
Czerepaniak-Walczak M. (2018). Proces emancypacji kultury szkoły, Warszawa: Wolters Kluwer.
Dudzikowa M., Bochno E. (2016). Wprowadzenie do serii Kultura szkoły, [w:] M. Dudzikowa, S. Jaskulska (red.), Twierdza. Szkoła w metaforze militarnej. Co w zamian?, Warszawa: Wolters Kluwer, s. 9–10.
Głowacka-Sobiech E. (2019). „Od posłuszeństwa do wolności”. Tradycje antywolnościowe i kultura opresji szkoły, „Rocznik Pedagogiczny”, t. 42, s. 73–83.
Groenwald M. (2011). Etyczne aspekty egzaminów szkolnych, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Groenwald M. (2013). Standardy moralne czy standardy wymagań? O moralnych aspektach pozoru w szkole, [w:] M. Dudzikowa, K. Knasiecka-Falbierska (red.), Sprawcy i/lub ofiary działań pozornych w edukacji szkolnej, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”, s. 131–150.
Jaskulska S. (2018). Rytuał przejścia. Młodzież szkolna na progu edukacyjnym, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Kiszkiel Ł. (2017). Aspiracje edukacyjne, zawodowe i życiowe białostockich maturzystów w latach 2010–2015, „Pogranicze. Studia Społeczne”, t. 31, s. 43–57.
Kostyło H. (2013). Podwójny pozór w edukacji na przykładzie koncepcji Paula Freire’a, [w:] M. Dudzikowa, K. Knasiecka-Falbierska (red.), Sprawcy i/lub ofiary działań pozornych w edukacji szkolnej, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”, s. 83–102.
McLaren P. (2015), Życie w szkołach. Wprowadzenie do pedagogiki krytycznej, przeł. A. Dziemianowicz-Bąk, J. Dzierzgowski, M. Starnawski, Wrocław: Wydawnictwo Naukowe DSW.
Nikitorowicz J., Guziuk-Tkacz M. (2021). Wielokulturowość – międzykulturowość – transkulturowość w kontekście pedagogicznym, „Edukacja Międzykulturowa”, nr 2(15), s. 23–36.
Obuchowska I. (2005). Adolescencja, [w:] B. Harwas-Napierała, J. Trempała (red.), Psychologia rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia człowieka, t. 2, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 163–202.
Schulz R. (2023). Stałość społecznej instytucji wychowania. Zapoznana kategoria myśli pedagogicznej, „Przegląd Pedagogiczny”, nr 1, s. 9–28.
Słownik Języka Polskiego PWN, https://sjp.pwn.pl/slowniki/presja.html [dostęp: 10.06.2025].
Trzop B. (2023). Współczesne rytuały wchodzenia w dorosłość – osiemnaste urodziny i egzamin dojrzałości w percepcji młodych lubuszan, „Rocznik Lubuski”, t. 49, cz. 2, s. 65–81.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Iwona Murawska, Karol Motyl
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że:
jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Polityka prywatności
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 95
Liczba cytowań: 0
