Religia i religijność w procesie resocjalizacji w polskiej myśli resocjalizacyjnej XXI wieku. Przegląd zakresu literatury
DOI:
https://doi.org/10.12775/SPI.2025.2.003Słowa kluczowe
religia, religijność, resocjalizacja penitencjarna, duszpasterstwo więzienne, przegląd zakresu literaturyAbstrakt
Religia i religijność długo nie znajdowały miejsca w przestrzeni pedagogicznej i resocjalizacyjnej. Z jednej strony widoczny jest odwrót od wykorzystywania religii w wychowaniu i ogólny regres praktyk religijnych, jednak z drugiej strony obserwuje się renesans i zwiększone zainteresowanie religią i jej potencjałem wychowawczym. Celem artykułu jest analiza roli religii i religijności w procesie resocjalizacji z wykorzystaniem metody przeglądu zakresu literatury. W części teoretycznej przedstawiono podstawowe koncepcje resocjalizacji oraz znaczenie religii i religijności jako czynnika wspierającego proces przemiany jednostek zagrożonych wykluczeniem społecznym. W artykule zastosowano metodę przeglądu zakresu literatury, koncentrując się na analizie badań opublikowanych w latach 2000–2025. W toku analizy wyłoniono trzy główne tematy występujące w prezentowanych badaniach: religijność przestępców, rola kapelana i duszpasterstwa więziennego oraz indywidualne nawrócenie. Wyniki wskazują na brak całościowego ujęcia i opracowania relacji religii, religijności i resocjalizacji, szczególnie w warstwie badań empirycznych. Mimo że religia i religijność mają walory, które mogą być użyteczne w procesie resocjalizacji, to jednak należy prowadzić dalsze badania mające na celu uzupełnienie wiedzy oraz wypracowanie skutecznych metod ich akceptacji przez osoby wchodzące w konflikt z prawem.
Bibliografia
Ablewicz K. (2007). (Nie)obecność ducha w wychowaniu człowieka. Z filozofii kultury Bogdana Nawroczyńskiego, „Horyzonty Wychowania”, t. 6, nr 11, s. 57–79.
Allport G.W. (1988). Osobowość i religia, przeł. H. Bartoszewicz, A. Bartkowicz, I. Wyrzykowska, Instytut Wydawniczy Pax.
Arksey H., O’Malley L. (2005). Scoping Studies: Towards a Methodological Framework, „International Journal of Social Research Methodology”, t. 8, nr 1, s. 19–32, DOI: 10.1080/1364557032000119616
Bagrowicz J. (2011). Aksjomat wiary jako fundament oddziaływań dydaktyczno-wychowawczych, [w:] N. Pikuła (red.), Wielopłaszczyznowe wsparcie człowieka we współczesnej pedagogii. Księga jubileuszowa dedykowana księdzu biskupowi Antoniemu Długoszowi, Kraków: WSF-P Ignatianum, Wydawnictwo WAM, s. 141–155.
Bernasiewicz M. (2017). Religia i konwersja jako potencjał w resocjalizacji, „Resocjalizacja Polska”, nr 14, s. 29–39, https://doi.org/10.22432/pjsr.2017.14.03
Bębas S. (2015). Rola religii w procesie resocjalizacji, Toruń: Wydawnictwo Edukacyjne Akapit.
Cholewiński Z. (1987). Religia a osobowość człowieka, [w:] M. Majewski, H. Zimoń (red.), Religioznawstwo w katechezie. Materiały katechetyczne z religioznawstwa, Warszawa: Wydawnictwo Salezjańskie, s. 42–54.
Colquhoun H.L., Levac D., O’Brien K.K., Straus S., Tricco A.C., Perrier L., Kastner M., Moher D. (2014). Scoping Reviews: Time for Clarity in Definition, Methods, and Reporting, „Journal of Clinical Epidemiology”, t. 67, nr 12, s. 1291–1294, https://doi.org/10.1016/j.jclinepi.2014.03.013
Czapów C. (1978). Wychowanie resocjalizujące. Elementy metodyki i diagnostyki, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Ćwiklicki M. (2020). Metodyka przeglądu zakresu literatury (scoping review). MPRA Paper 104370, University Library of Munich, s. 53–68.
Fesch J. (1992). Za pięć godzin zobaczę Jezusa. Dziennik więzienny, przeł. J. Grosfeld, Poznań: Wydawnictwo „W drodze”.
Gordon M. (2007). Stosunek do religii i religijność osób pozbawionych wolności, [w:] J. Świtka, M. Kuć (red.), Duszpasterstwo więzienne w pracy penitencjarnej, Lublin: Wydawnictwo KUL, s. 115–126.
Grabowska B., Czajka P. (2024). Religijność skazanych kobiet – dynamika zjawiska. Na podstawie badań przeprowadzonych wśród kobiet osadzonych w Oddziale Zewnętrznym w Lublińcu, „Studia Paedagogica Ignatiana”, t. 27, nr 3, s. 127–141, DOI:10.12775/SPI.2024.3.006
Grzymała-Moszczyńska H. (1981). Religijność zewnętrzna i wewnętrzna – dwa sposoby funkcjonowania religii w życiu człowieka, „Euhemer – Przegląd Religioznawczy”, nr 1(119), s. 23–29.
Jabłońska P. (2024). Wolność religijna jako prawo osób osadzonych w zakładach penitencjarnych, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe UKSW.
Jaros A. (2022). Czynnik chroniący czy ryzyka? – religia w indywidualnych doświadczeniach byłych wychowanek placówek resocjalizacyjnych, „Studia z Teorii Wychowania”, t. 13, nr 3(40), s. 181–196.
Kalinowski M. (2005). Znaczenie resocjalizacji religijnej w kształtowaniu dojrzałych postaw u osób skazanych na karę pozbawienia wolności, [w:] J. Świtka, M. Kuć, I. Niewiadomska (red.), Rola wartości moralnych w procesie socjalizacji i resocjalizacji, Lublin: Wydawnictwo Naukowe KUL, s. 147–158.
Konopczyński M. (2013). Kryzys resocjalizacji czy(li) sukces działań pozornych. Refleksje wokół polskiej rzeczywistości resocjalizacyjnej, Warszawa: Wydawnictwo Pedagogium Wyższej Szkoły Pedagogiki Resocjalizacyjnej.
Konopczyński M. (2014a). Pedagogika resocjalizacyjna. W stronę działań kreujących, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Konopczyński M. (2014b). Twórcza resocjalizacja. Zarys koncepcji rozwijania potencjałów, „Resocjalizacja Polska”, nr 7, s. 13–28.
Kotowska M. (2023). Praktyka religijna jako element readaptacji społecznej skazanych. Kryminologiczno-prawne studium przypadku, „Studia Prawnoustrojowe”, nr 60, s. 193–210, https://doi.org/10.31648/sp.8746
Kudlak G. (2014). Terapia uzależnień od środków odurzających i psychotropowych w warunkach więziennych, w kontekście przeciwdziałania prizonizacji, „Archiwum Kryminologii”, t. 36, s. 259–278, DOI: 10.7420/AK2014H
Lasocik Z. (1993). Praktyki religijne więźniów, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Leclair M., Raiche A.-P., Latulippe M., Lepage-Richer T., Charette Y., Roy L., Crocker A.G. (2022). Quantified Desistance: A Scoping Review of Conventions in the Scientific Literature, „Crime & Delinquency”, t. 68, nr 10, s. 1794–1818, https://doi.org/10.1177/001112872110415
Łupiński S. (2024). Wpływ religii na proces resocjalizacji osób skazanych, „Prace Naukowe WSZiP”, t. 54, nr 1, s. 95–106.
Marek Z. (2014). Religia. Pomoc czy zagrożenie dla edukacji?, Kraków: Wydawnictwo WAM.
Marek Z. (2015). Duchowość, religia i wychowanie, „Pedagogika Społeczna”, t. 14, nr 1(55), s. 9–22.
Marek Z. (2017a). Pedagogika towarzyszenia. Perspektywa tradycji ignacjańskiej, Kraków: Akademia Ignatianum w Krakowie.
Marek Z. (2017b). Religia, poznanie, duchowość w wychowaniu, „Studia Paedagogica Ignatiana”, t. 20, nr 2, s. 19–59, 10.12775/SPI.2017.2.001
Michalski J. (2012). Religijność osoby a kształtowanie poczucia sensu życia, [w:] J. Bagrowicz, J. Horowski (red.), Edukacyjny potencjał religii, Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, s. 79–104.
Mółka M. (2018). O problemie duchowości w pedagogice resocjalizacyjnej, „Studia Paedagogica Ignatiana”, t. 21, nr 1, s. 63–84, DOI: 10.12775/SPI.2018.1.003
Nikołajew J. (2009). Specyfika duszpasterstwa więziennego w Polsce. Prezentacja badań własnych, „Teologia w Polsce”, t. 3, nr 1, s. 153–163, https://doi.org/10.31743/twp.2009.3.1.10
Nowacki Z. (2012). Wielowymiarowe znaczenie pracy duszpasterskiej na rzecz osób pozbawionych wolności, „Przegląd Więziennictwa Polskiego”, nr 76–77, s. 155–183.
Ostrowska K. (2008). Psychologia resocjalizacyjna. W kierunku nowej specjalności psychologii, Warszawa: Fraszka Edukacyjna.
Panek E., Panek A. (2016). „W Tobie jest źródło życia i w Twej światłości […] światłość”. Wiara i religia w perspektywie resocjalizacji skazanych, „Profilaktyka Społeczna i Resocjalizacja”, nr 31–31, s. 7–33, http://dx.doi.org/10.19203/psir.2016.032.01
Parzyszek M. (2024). Kategorie (nieobecne) w edukacji. Religia – religijność – duchowość, „Forum Pedagogiczne”, t. 14, nr 1, s. 63–73, https://doi.org/10.21697/fp.2024.1.5%20%20
Pierzchała K. (2012). Resocjalizacyjna rola kapelana więziennego w polskim systemie penitencjarnym. Analiza pedagogiczna, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Pierzchała K. (2013). Kapelan więzienny w procesie resocjalizacji penitencjarnej, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Pierzchała K. (2016). Destygmatyzacja przestępców w świetle Magisterium Kościoła oraz poglądów na resocjalizację, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Pierzchała K. (2018). Aksjologiczne konteksty resocjalizacji osadzonych w aspekcie założeń personalizmu chrześcijańskiego, „Resocjalizacja Polska”, nr 16, s. 9–27, https://doi.org/10.22432/pjsr.2018.16.02
Pierzchała K. (2019a). Aksjologiczne konteksty wychowania resocjalizacyjnego, „Lubelski Rocznik Pedagogiczny”, t. 38, nr 2, s. 69–90, DOI: 10.17951/lrp.2019.38.2.169-180
Pierzchała K. (2019b). Rola duszpasterstwa więziennego w resocjalizacji penitencjarnej, w kontekście badań własnych i dyskursu naukowego, „Kwartalnik Pedagogiczny”, t. 64, nr 2(252), s. 176–198, DOI: 10.5604/01.3001.0013.3619
Pol J.D. (2002). Czy postawy religijne mogą sprzyjać resocjalizacji skazanych?, „Seminare”, t. 18, s. 489–497.
Pol J.D. (2008). Więzienna szansa. Religia w resocjalizacji osób pozbawionych wolności, Warszawa: Oficyna Wydawnicza ŁośGraf.
Pol J.D. (2010). Czy religia jest w więzieniu potrzebna?, [w:] P. Gołdyn (red.), Religia w procesie resocjalizacji, Konin: Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli, s. 46–55.
Pol J.D. (2014). Religijne inspiracje w resocjalizacji penitencjarnej, [w:] K. Marzec-Holka, K. Mirosław-Nawrocka, J. Molenda (red.), Współczesne uwarunkowania i wzory procesów resocjalizacji, reintegracji, inkluzji, Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, s. 325–333.
Pol J.D. (2024). Posługa duszpasterska w jednostkach penitencjarnych podczas pandemii Covid SARS-CoV-2 w opinii kapelanów więziennych, „Law – Education – Security”, nr 1(122), s. 123–140, DOI: 10.52694/ThPSR.122.6
Pytka L. (2005). Pedagogika resocjalizacyjna. Wybrane zagadnienia teoretyczne, diagnostyczne i metodyczne, Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
Pytka L. (2007). Różne ujęcia definicji resocjalizacji, [w:] B. Urban, J.M. Stanik (red.), Resocjalizacja. Teoria i praktyka pedagogiczna, t. 1, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 73–79.
Romanowicz W., Tomczyszyn D. (2015). Stosunek do religii osób odbywających karę pozbawienia wolności a miejsce religii we współczesnym świecie, „Rozprawy Społeczne”, t. 9, nr 3, s. 93–100.
Sakowicz T. (2013). Systemy normatywne w świadomości osób uwięzionych. Studium socjopedagogiczne, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Skowroński B., Domżalska A. (2017). Duchowość osób odbywających karę pozbawienia wolności, „Resocjalizacja Polska”, nr 13, s. 87–108, https://doi.org/10.22432/pjsr.2017.13.07
Szczepanik R. (2015). Stawanie się recydywistą. Kariery instytucjonalne osób powracających do przestępczości, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Szczepanik R. (2017). „Otworzyło mi się wtedy okno na inny świat. Otworzyło mi to oczy na moje życie”. O wydarzeniach (punktach zwrotnych) inicjujących próby zerwania przez recydywistów z przestępczym stylem życia, „Nauki o Wychowaniu. Studia Interdyscyplinarne”, t. 4, nr 1, s. 238–255, http://dx.doi.org/10.18778/2450-4491.04.15
Szymanowska A. (2003). Więzienie i co dalej, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Świtka J., Kuć M. (2007). Duszpasterstwo więzienne w pracy penitencjarnej, Lublin: Wydawnictwo Naukowe KUL.
Urban B. (2008). Kognitywno-interakcyjne podstawy współczesnej resocjalizacji, [w:] M. Konopczyński, B.M. Nowak (red.), Resocjalizacja ciągłość i zmiana, Warszawa: Wydawnictwo Pedagogium Wyższej Szkoły Pedagogiki Resocjalizacyjnej, s. 28–38.
Urbanek A. (2007). Miejsce aktywności religijnej więźniów w teleologii pedagogiki resocjalizacyjnej na podstawie badań prowadzonych w wybranych zakładach karnych, „Zeszyty Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Witelona w Legnicy”, nr 2, s. 173–185.
Walesa C. (1996). Czynniki rozwoju religijności (analiza psychologiczna), [w:] A. Januszewski, P. Oleś, W. Otrębski (red.), Studia z psychologii w KUL, t. 8, Lublin: Wydawnictwo KUL, s. 41–58.
Wdowiszewski A. (2016). Duszpasterstwo więzienne, [w:] M. Ciosek, B. Pastwa-Wojciechowska (red.), Psychologia penitencjarna, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 328–351.
Wojtas P. (2020). Duszpasterstwo więzienne – wybrane formy i przykłady – rozważania praktyka, „The Prison Systems Review”, nr 107, s. 143–162.
Wysocka E. (2010). Rola i funkcje religii w procesie resocjalizacji w świadomości skazanych – analiza teoretyczna i empiryczne egzemplifikacje, [w:] S. Bębas (red.), Współczesne oblicze resocjalizacji penitencjarnej, Radom: Wyższa Szkoła Handlowa w Radomiu, s. 267–289.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Krzysztof Biel
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że:
jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Polityka prywatności
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 1
Liczba cytowań: 0
