Pierwiastek religijny w koncepcji wychowawczej Władysława Mariana Borowskiego (1875–1939)
DOI:
https://doi.org/10.12775/SPI.2025.2.005Słowa kluczowe
Władysław Marian Borowski, koncepcja wychowania, religia, pedagogika narodowa, polska myśl pedagogiczna, ideał wychowawczyAbstrakt
Celem artykułu jest przedstawienie roli religii w poglądach pedagogicznych Władysława Mariana Borowskiego. Przedmiotem badań uczyniono koncepcję wychowawczą Borowskiego i uwypuklenie w niej aspektu religijnego. Zastosowano analizę materiałów źródłowych oraz literatury przedmiotu. Porządek wywodu objął: syntetyczną prezentację przesłanek pedagogiki narodowej, omówienie koncepcji wychowawczej Borowskiego, a następnie osadzenie jej w perspektywie rozwoju duchowego.
Przeprowadzone badania potwierdziły założenie o istotnym znaczeniu pierwiastka religijnego w programie wychowawczym Borowskiego, co ujawniło się nie tylko w założeniach ideowych koncepcji, ale i skonstruowanym przez niego ideale wychowawczym. Konstytuujące go sfery: intelektualna, uczuciowa i wolitywna wyraźnie akcentowały obecność w nich warstwy religijnej. Zasadnicze znaczenie Borowski nadawał sferze uczuciowej jako integrującej, a zarazem prymarnej wobec dwóch pozostałych. Przepojenie warstwy uczuciowej pierwiastkiem religijnym uznał ponadto za jeden z warunków realizacji postulowanego w ramach ideału wychowawczego zespolenia życia jednostkowego i zbiorowego. Integracja pierwiastka indywidualnego i społecznego była dla niego istotnym elementem koncepcji wychowawczej, a sama religia immanentnym elementem tradycji polskiej, warunkiem jej trwania oraz rozwoju. Holistyczny charakter programu wychowawczego Borowskiego, jak i bogactwo zawartych w nim idei wzmacnia nie tylko dorobek pedagogiki polskiej, ale może stanowić inspirację dla współczesnej teorii i praktyki edukacyjnej.
Bibliografia
Źródła drukowane
Borowski W.M. (1917a). Kurs pedagogiki. Część 2. Wykład psychologii wychowawczej, Warszawa: Księgarnia J. Lisowskiej.
Borowski W.M. (1917b). Uczuciowość w charakterze narodowym, „Kurier Warszawski”, nr 186, s. 4.
Borowski W.M. (1918). Ogólne zarysy wychowania narodowego, Warszawa: Wydawnictwo M. Arcta, S.A. Krzyżanowski.
Borowski W.M. (1921). Wykład psychologii ogólnej w zastosowaniu do wychowania. Część 2. Uczucia, Warszawa: Wydawnictwo M. Arcta.
Borowski W.M. (1922). Wychowanie narodowe, Warszawa: M. Arct.
Opracowania
Araszkiewicz F.W. (1978). Ideały wychowawcze Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Chmaj L. (1962). Prądy i kierunki w pedagogice XX wieku, Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Jagielska D. (2015). Wybrane pojęcia i kategorie konserwatywnych koncepcji wychowania społecznego z lat 1918–1939 w Polsce, [w:] K. Ablewicz, M. Cipar, D. Jagielska, J. Kostkiewicz (red.), Szkice z pedagogiki 20-lecia międzywojennego, Bratislava: Univerzita Komenského v Bratislave, s. 36–81.
Jankowski R. (1997). Wychowanie narodowe w refleksji pedagogicznej Władysława Mariana Borowskiego (1875–1939), [w:] D. Koźmian (red.), Zapomniani pedagodzy lat międzywojennych, Szczecin: Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego, s. 13–48.
Kierski F. (opr.) (1923). Narodowe wychowanie, [w:] F. Kierski (opr.), Podręczna encyklopedia pedagogiczna, t. 1: A–M, Lwów–Warszawa: Książnica Polska, s. 303–304.
Król J. (2025). Borowski Władysław Marian, [w:] J. Kamińska (red.), Słownik biograficzny pedagogów polskich, Kraków: Polska Akademia Umiejętności (w druku).
Kubicki D. (2018). Integralność natury człowieczej jako wyzwanie edukacyjne dla pedagogiki, „Pedagogika”, t. 27, nr 1, s. 155–168.
Kucha R. (2000). Narodowa myśl pedagogiczna w przededniu odzyskania niepodległości w Polsce, [w:] E. Walewander (red.), Katolicka a liberalna myśl wychowawcza w Polsce w okresie międzywojennym, Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL, s. 57–70.
Łempicki S. (19-?). Polskie tradycje wychowawcze, [w:] S. Łempicki i in. (red.), Encyklopedia wychowania, t. 1: Wychowanie, cz. 2, Warszawa: Nasza Księgarnia, s. 1024–1080.
Macała J. (2004). Polska katolicka w myśli pedagogicznej II RP, Zielona Góra: Druk-Ar.
Nawroczyński B. (1938). Polska myśl pedagogiczna. Jej główne linie rozwojowe, stan współczesny i cechy charakterystyczne, Lwów: Książnica–Atlas.
Strzelecki M. (2008). Wizje wychowania społecznego w polskiej myśli politycznej lat 1918–1939, Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
Szulakiewicz W. (2000). Wychowanie po polsku. Stereotypy polskości i patriotyzmu oraz przejawy ich przezwyciężania w polskiej myśli pedagogiczno-filozoficznej z lat 1900–1939, [w:] W. Wojdyło (red.), Wychowanie a polityka. Mity i stereotypy w polskiej myśli społecznej XX wieku, Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, s. 9–22.
Wojdyło W. (1996). Funkcja mitu w koncepcjach wychowania narodowego, „Przegląd Historyczno-Oświatowy”, nr 3–4, s. 175–184.
Wróblewska T. (1999). Wychowanie w rodzinie w ujęciu Władysława Mariana Borowskiego (1874–1939), „Rocznik Pedagogiki Rodziny. Studia i Rozprawy”, t. 2, s. 77–81.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Joanna Król
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że:
jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Polityka prywatności
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 0
Liczba cytowań: 0
