„Nowe uzależnienia” – wprowadzenie w tematykę uzależnień behawioralnych
DOI:
https://doi.org/10.12775/SPI.2023.2.001Słowa kluczowe
nowe uzależnienia, uzależnienia behawioralne, uzależnienia czynnościowe, uzależnienia od substancji, nałógAbstrakt
Konceptualizacja terminu „uzależnienie” jest od dziesięcioleci przedmiotem wielkiej debaty. Dla wielu osób pojęcie to wiąże się z zażywaniem narkotyków lub piciem alkoholu. Jednak w ostatnich dekadach coraz powszechniejszy staje się nurt, który postrzega szereg zachowań jako potencjalnie uzależniające. Do tych „nowych uzależnień” włącza się takie zachowania jak: hazard, gry wideo, zakupy, korzystanie z internetu czy sieci społecznościowych. Celem artykułu jest przedstawienie i omówienie dostępnych w literaturze definicji i sposobów rozumienia pojęcia „nowe uzależnienia” na tle współczesnej wiedzy. Rozważania zawarte w artykule zostały podzielone na trzy części. W pierwszej dokonano przeglądu terminów i aktualnych kryteriów związanych z nowymi uzależnieniami. Druga część dotyczy różnic i podobieństw pomiędzy uzależnieniami od czynności a uzależnieniami od substancji. W ostatniej zawarto krótki przegląd uzależnień behawioralnych.
Bibliografia
American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders: DSM-5, 5th edition, Washington (DC): American Psychiatric Publishing.
Barłóg M. (2015). Uzależnienie od Internetu i jego osobowościowe determinanty, „Hygeia Public Health”, t. 50, nr 1, s. 197–202.
Cierpiałkowska L., Sęk H. (2016). Naukowe i społeczne wyzwania dla psychologii klinicznej, „Roczniki Psychologiczne”, t. 19, nr 3, s. 401–436.
Cyrklaff-Gorczyca M., Kruszewski T. (2018). Uzależnienie od gier internetowych – opis badania i propozycja korekty postaw, „Rozprawy Społeczne”, t. 12, nr 4, s. 46–55.
Goodman A. (1990). Addiction Definition and Implications, „British Journal of Addiction”, t. 85, nr 11, s. 1403–1408.
Griffiths M.D. (2004). Gry i hazard. Uzależnienia dzieci w okresie dorastania, przeł. A. Sawicka-Chrapkowicz, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Grzegorzewska I., Cierpiałkowska L. (2018). Uzależnienia behawioralne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Guerreschi C. (2005). Nowe uzależnienia, przeł. A. Wieczorek-Niebielska, Kraków: Wydawnictwo Salwator.
Habrat B. (2016). Nałogi behawioralne, [w:] B. Habrat (red.), Zaburzenia uprawiania hazardu i inne tak zwane nałogi behawioralne, Warszawa: Instytut Psychiatrii i Neurologii, s. 15–83.
Kusztal J., Piasecka M., Nastazjak A. (2021). Profilaktyka uzależnienia od hazardu oparta na dowodach naukowych. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Lelonek-Kuleta B. (2015). Uzależnienia behawioralne na tle współczesnej wiedzy o uzależnieniach, „Studia Społeczne”, t. 12, nr 1, s. 97–103.
Lelonek-Kuleta B., Bartczuk R., Wiechetek M., Chwaszcz J., Niewiadomska I. (2020). The Prevalence of E-Gambling and of Problem E-Gambling in Poland, „Journal of Environmental Research and Public Health”, t. 17, nr 2, art. 404.
Muller K.W., Janikian M., Dreier M., Wolfling K., Beutel M.E., Tzavara C., Tsitsika A. (2015). Regular Gaming Behavior and Internet Gaming Disorder in European Adolescents: Results from a Cross-national Representative Survey of Prevalence, Predictors, and Psychopathological Correlates, „European Child and Adolescent Psychiatry”, t. 24, nr 5, s. 565–574.
Ogińska-Bulik N. (2010). Uzależnienia od czynności. Mit czy rzeczywistość?, Warszawa: Difin.
Ogińska-Bulik N. (2016). Kompulsywne kupowanie, [w:] B. Habrat (red.), Zaburzenia uprawiania hazardu i inne tak zwane nałogi behawioralne, Warszawa: Instytut Psychiatrii i Neurologii, s. 379–406.
Pospiszyl I. (2020). Patologie społeczne i problemy społeczne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Pużyński S., Wciórka J. (2000). Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne. Kraków: Vesalius.
Włodarczyk E. (2020). Zaburzenia związane z używaniem alkoholu – obraz i możliwości pomocy, [w:] H. Karaszewska (red.), Człowiek w pułapce problemów. Psychospołeczne problemy jednostki oraz instytucjonalne i pozainstytucjonalne sposoby ich rozwiązania, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, s. 31–59.
Woronowicz B.T. (2009). Uzależnienia. Geneza, terapia, powrót do zdrowia, Poznań–Warszawa: Media Rodzina, Wydawnictwo Edukacyjne Parpamedia.
Netografia
CBOS (2015). Pracoholicy, siecioholicy, hazardziści... Uzależnienia od zachowań, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2015/K_076_15.PDF [dostęp: 20.02.2023].
CBOS (2017). Hazard. Komunikat z badań, https://cbos.pl/SPISKOM.POL/2017/K_068_17.PDF [dostęp: 1.02.2023].
Lelonek-Kuleta B. (2014). Uzależnienia behawioralne – podstawy teoretyczne, https://depot.ceon.pl/handle/123456789/7064?show=full [dostęp: 20.02.2023]
Panasiuk K., Panasiuk B. (2016). Patologiczny hazard – możliwości rozpoznania i leczenia, https://www.colloquium.elsite.eu/images/numery/XXIII/KP_BP.pdf&cd=1&hl=pl&ct=clnk&gl=pl&client=firefox-b-d [dostęp: 2.02.2023].
Panasiuk K., Panasiuk B. (2017). Uzależnienie od komputera i internetu – wybrane problemy, https://colloquium.amw.gdynia.pl/index.php/colloquium/article/view/466/353 [dostęp: 2.02.2023].
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Sonia Dzierzyńska- Breś
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że:
jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Polityka prywatności
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 2075
Liczba cytowań: 0
