Dominujące tendencje historyczno-oświatowych dociekań naukowych łódzkich mistrzów historii wychowania z lat 1945–2006
DOI:
https://doi.org/10.12775/SPI.2022.2.007Słowa kluczowe
Uniwersytet Łódzki, historia wychowania, mistrzowie badań historyczno- oświatowychAbstrakt
Badania historyczno-oświatowe prowadzi wiele placówek akademickich w Polsce. Jedną z nich jest środowisko historyków wychowania w Uniwersytecie Łódzkim, którego twórcy stanowią przedmiot niniejszego opracowania. Jego celem uczyniono ukazanie głównych zainteresowań badawczych profesorów, jednocześnie kolejnych kierowników uczelnianego w tej dziedzinie ośrodka i mentorów zajmujących się nie tylko naukową działalnością pisarską, ale również skupiających wokół siebie i kształcących młodą kadrę naukową.
Dzięki metodom wyjaśniania historycznego i analizy tekstów przybliżone zostały główne obszary badań naukowych prof. Stefana Truchima, prof. Eugenii Podgórskiej i prof. Tadeusza Jałmużny. Ich twórczość naukowa obejmuje rekonstruowanie przeszłości edukacyjnej od wieku XVIII po wiek XX. W wyniku dokonywanych przez nich kwerend źródłowych, przede wszystkim archiwalnych i czasopiśmienniczych, powstawały cenne publikacje dotyczące szeroko pojmowanej oświaty w czasach Komisji Edukacji Narodowej, okresie zaborów, latach międzywojennych i Polski Ludowej. Dorobek naukowy profesorów, którzy przez ponad sześćdziesiąt lat pracowali w łódzkiej uczelni, charakteryzuje ciągłość i zmiana. Ciągłość w tym przypadku oznacza z jednej strony częściowe kontynuowanie badań zapoczątkowanych przez swoich poprzedników, z drugiej zaś – utrzymywanie ich wysokiego poziomu metodologicznego. Zmiana natomiast wyraża się w tworzeniu nowych pól badawczych, niepodejmowanych wcześniej przez historyków wychowania.
Bibliografia
Dunin-Wąsowicz W. (1946). Republika Żoliborska, „Gazeta Ludowa”, nr 209, s. 12.
Grabski W.M. (1968). Stefan Truchim (8 IX 1896 – 20 VIII 1967), „Kwartalnik Historyczny”, nr 1, s. 261–263.
Hellwig J. (1995). Okres poznański w życiu i działalności pedagogicznej Stefana Truchima (przyczynek do dziejów formacyjnych humanisty-pedagoga w przełomowych okresach Polski I połowy XX wieku, „Acta Universitatis Lodziensis”. Folia Paedagogika et Psychologica”, z. 35, s. 63–73.
Jałmużna T. (1970). Formy walki oświatowo-kulturalnej w województwie łódzkim w latach okupacji hitlerowskiej 1939–1945, „Rocznik Łódzki”, t. 14, s. 139–148.
Jałmużna T. (1972). Martyrologia nauczycieli województwa łódzkiego w latach okupacji hitlerowskiej 1939–1945, „Rocznik Łódzki”, t. 16, s. 323–388.
Jałmużna T. (1977a). Działalność oświatowo-kulturalna harcerstwa na ziemi łódzkiej w latach 1939–1945, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego”. Nauki Humanistyczno-Społeczne, z. 13, s. 75–84.
Jałmużna T. (1977b). Tajne nauczanie na ziemi łódzkiej 1939–1945, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Jałmużna T. (1977c). Aktualność koncepcji pedagogicznych Henryka Rowida, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego”. Nauki Humanistyczno-Społeczne, z. 21, s. 15–22.
Jałmużna T. (1979). Stefania Kuropatwińska – pedagog ziemi łódzkiej, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego”. Nauki Humanistyczno-Społeczne, z. 45, s. 95–104.
Jałmużna T. (1980). Kierunki aktywności pedagogicznej Jerzego Ostrowskiego, „Zeszyty Naukowe Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Gdańskiego”. Pedagogika. Historia Wychowania, nr 10, s. 83–98.
Jałmużna T. (1983). Pedagogika „szkoły pracy” w Polsce międzywojennej i jej wpływ na kształcenie i dokształcanie nauczycieli szkół powszechnych. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Jałmużna T. (1986). Poglądy na nauczanie i wychowanie w polskiej pedagogice „szkoły pracy” w okresie II Rzeczypospolitej, „Łódzkie Zeszyty Historyczne”, z. 7, s. 5–40.
Jałmużna T. (1988). Samorząd wychowawczy Rudolfa Taubenszlaga, „Acta Universitatis Lodziensis”. Folia Paedagogica et Psychologica, z. 6, s. 154–161.
Jałmużna T. (1992a). Wieś i ludowcy w oświatowym ruchu oporu w województwie łódzkim 1939–1945, [w:] W. Piątkowski (red.), Z dziejów ruchu ludowego w regionie łódzkim, Warszawa: Polskie Stronnictwo Ludowe, s. 76–102.
Jałmużna T. (1992b). Stanisław Maria Dobrowolski – pedagog i oświatowiec 1883–1978, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Jałmużna T., Lisowski J., Sujczyński T. (1993). Szkolnictwo specjalne w Łodzi do 1939 roku, Łódź: Poligraf.
Jałmużna T. (1996). Z dziejów akademickiej Łodzi. Wyższa Szkoła Pedagogiczna 1946–1956, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Jałmużna T. (2001). Zakłady kształcenia nauczycieli w Łodzi w latach 1918–1998, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Jałmużna T. (red.) (2002). Rola szkolnictwa łódzkiego w tworzeniu dziedzictwa kulturowego Łodzi w XX wieku. Tradycja i współczesność łódzkich szkół średnich, Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe.
Kita J., Pytlas S. (1995). Profesorowie Uniwersytetu Łódzkiego w latach 1945–1994. Pro memoria, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Michalska I. (2017). Główne obszary historyczno-pedagogicznych badań Tadeusza Jałmużny (1939–2006), [w:] T. Gumuła (red.), Historia wychowania na przełomie XX i XXI wieku. Kontynuacje i nowe wyzwania, Kielce: Kieleckie Towarzystwo Naukowe, s. 35–50.
Michalski G. (2006). Profesor Eugenia Podgórska (1914–2006), „Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Naukowych”, t. 60, s. 115–117.
Michalski G. (2015). Tadeusz Jałmużna (1939–2006) – polski historyk wychowania, „Przegląd Historyczno-Oświatowy”, nr 1–2, s. 167–176.
Michalski G. (2017). Kierunki badań i osiągnięcia naukowe Eugenii Podgórskiej (1914–2006) w dziedzinie historii wychowania, [w:] T. Gumuła (red.), Historia wychowania na przełomie XX i XXI wieku. Kontynuacje i nowe wyzwania, Kielce: Kieleckie Towarzystwo Naukowe, s. 17–33.
Podgórska E. (1954). Walka o szkołę ludową w sejmie galicyjskim w latach 1880–1900, „Studia Pedagogiczne”, t. 1, s. 267–319.
Podgórska E. (1955). Początki zawodowego ruchu nauczycielstwa ludowego w Galicji
i czasopismo „Szkolnictwo”, „Przegląd Nauk Historycznych i Społecznych”, t. 6, s. 265–291.
Podgórska E. (1956). Zagadnienia pedagogiczne w polskim czasopiśmiennictwie drugiej połowy XVIII wieku, „Studia Pedagogiczne”, t. 3, s. 129–205.
Podgórska E. (1958a). Z początków zawodowego ruchu nauczycielstwa ludowego w Galicji, [w:] S. Truchim, E. Podgórska, Z początków zawodowego ruchu nauczycielskiego, Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, s. 119–218.
Podgórska E. (1958b). Rozwój szkół elementarnych na wsi obwodu rawskiego, województwa mazowieckiego w latach 1815–1830, „Rozprawy z Dziejów Oświaty”, t. 1, s. 133–167.
Podgórska E. (1960a). Rozwój szkół elementarnych w miastach przemysłowych okręgu łódzkiego (1807–1830), „Przegląd Historyczno-Oświatowy”, nr 4, s. 7–32.
Podgórska E. (1960b). Szkolnictwo elementarne Księstwa Warszawskiego i Królestwa Kongresowego 1807–1831, Warszawa: Nasza Księgarnia.
Podgórska E. (1961). Sprawa wychowania kobiet w znaczniejszych czasopismach polskich drugiej połowy XVIII wieku, „Rozprawy z Dziejów Oświaty”, t. 4, s. 19–33.
Podgórska E. (1962a). Prywatne nauczanie elementarne w Łodzi w latach 1833–1870, „Rocznik Łódzki”, t. 5, s. 89–106.
Podgórska E. (1962b). Szkoły rzemieślniczo-niedzielne w Łodzi (1838–1914), „Rozprawy z Dziejów Oświaty”, t. 5, s. 75–110.
Podgórska E. (1966). Szkolnictwo elementarne w Łodzi w latach 1808–1914, Łódź: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Oddział w Łodzi.
Podgórska E. (1967). Stefan Truchim 8 IX 1896 – 20 VIII 1967, „Ruch Pedagogiczny”, nr 1, s. 118–120.
Podgórska E. (1968). Stefan Truchim 1896–1967, „Przegląd Historyczno-Oświatowy”, nr 3, s. 325–330.
Podgórska E. (1973). Krajowy Związek Nauczycielstwa Ludowego w Galicji 1905–1918, Warszawa: Nasza Księgarnia.
Podgórska E. (1998). Szkoła naukowa historii wychowania i pedeutologii Uniwersytetu Łódzkiego 1945–1998, [w:] S. Gala (red.), Rola nauczycieli łódzkich w tworzeniu dziedzictwa kulturowego Łodzi, Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, s. 351–359.
Puś W. (2020). Zarys historii Uniwersytetu Łódzkiego 1945–1995, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Truchim S. (1927a). Projekt księcia Augusta Sułkowskiego założenia w Rydzynie konwiktu dla panien szlacheckich i szkoły „kunsztów”, „Minerwa Polska”, nr 2, s. 116–124.
Truchim S. (1927b). Projekt zwiększenia funduszów Komisji Edukacji Narodowej, „Minerwa Polska”, nr 4, s. 398–403.
Truchim S. (1928). Szkoły rydzyńskie Augusta Sułkowskiego, Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
Truchim S. (1930). Szkice z dziejów szkolnictwa i kultury, Poznań: Nakładem i Czcionkami Drukarni Mieszczańskiej T.A. w Poznaniu.
Truchim S. (1932). Augusta Sułkowskiego projekt organizacji szkolnictwa w Polsce, „Oświata i Wychowanie”, nr 7, s. 668–683.
Truchim S. (1936). Geneza szkół realnych w Wielkim Księstwie Poznańskim, Warszawa: Gebethner i Wolff.
Truchim S. (1954). „Pismo dla Nauczycieli Ludu”: pierwsze czasopismo pedagogiczne w Polsce, „Przegląd Nauk Historycznych i Społecznych”, t. 4, s. 483–543.
Truchim S. (1955). Uwagi na marginesie genezy organizacji administracji szkolnej i nadzoru pedagogicznego z czasów Komisji Edukacji Narodowej, „Studia Pedagogiczne”, t. 2, s. 349–369.
Truchim S. (1957). Rola pijarów w rozwoju szkolnictwa Księstwa Warszawskiego, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego”. Nauki Humanistyczno-Społeczne, Seria I, z. 7, s. 149–183.
Truchim S. (1958a). „Szkoła Polska” Ewarysta Estkowskiego. Geneza pisma, „Przegląd Nauk Historycznych i Społecznych”, t. 7, s. 86–138.
Truchim S. (1958b). Pierwsze Towarzystwo Pedagogiczne w Polsce 1848–1953, [w:] S. Truchim, E. Podgórska, Z początków zawodowego ruchu nauczycielskiego, Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, s. 5–117.
Truchim S. (1959). Ewaryst Estkowski. Zarys monografii, Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Truchim S. (1960). Współpraca polsko-rosyjska nad organizacją szkolnictwa rosyjskiego w początkach XIX wieku, Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu.
Truchim S. (1962). Czasopismo „Szkoła Polska” w latach 1850–1852 pod redakcją Ewarysta Estkowskiego, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego”. Nauki Humanistyczno-Społeczne, Seria I, z. 27, s. 137–168.
Truchim S. (1963). Ostatni okres istnienia czasopisma „Szkoła Polska”, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego”. Nauki Humanistyczno-Społeczne, Seria I, z. 30, s. 103–122.
Truchim S. (1965). Pierwsze miesięczniki w Wielkim Księstwie Poznańskim, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego”. Nauki Humanistyczno-Społeczne, Seria I, z. 40, s. 115–147.
Truchim S. (1966). Geneza Izby Edukacyjnej i jej pierwsze poczynania, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego”. Nauki Humanistyczno-Społeczne, Seria I, z. 45, s. 113–130.
Truchim S. (1967). Historia szkolnictwa i oświaty polskiej w Wielkim Księstwie Poznańskim 1815–1915, t. I: 1815–1862, Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe.
Truchim S. (1968). Historia szkolnictwa i oświaty polskiej w Wielkim Księstwie Poznańskim 1815–1915, t. II: 1862–1915, Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe.
Witkowska E. (1998). Stefan Truchim jako historyk wychowania, [w:] T. Gumuła, J. Krasuski, S. Majewski (red.), Historia wychowania w XX wieku. Dorobek i perspektywy, Kielce–Radom: Wydawnictwo i Zakład Poligrafii Instytutu Technologii Eksploatacji, s. 115–120.
Witkowska-Urban E. (2007). Eugenia Podgórska (1914–2006), „Przegląd Historyczno-Oświatowy”, nr 3, s. 115–118.
Witkowska-Urban E. (2008). Udział Stefana Truchima w tworzeniu i rozwoju łódzkiego środowiska akademickiego, „Rocznik Łódzki”, t. 55, s. 124–133.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Grzegorz Michalski, Iwonna Michalska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że:
jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Polityka prywatności
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 716
Liczba cytowań: 0
