Arteterapia rodzinna
Ku możliwym zastosowaniom niedocenianej formy arteterapii
DOI:
https://doi.org/10.12775/SPI.2021.4.008Słowa kluczowe
arteterapia, arteterapia i terapia rodzinna, Family Art Therapy, H. Kwiatkowska, schizofrenia, ADHD, ASD, sytuacje kryzysowe, przemoc domowa, relacje rodzic – dziecko, arteterapia responsywna, genogramAbstrakt
Głównym celem artykułu jest prezentacja różnych sposobów pracy arteterapeutycznej z rodziną, co często jest określane mianem Family Art Therapy. W pierwszej części autorka wyjaśnia źródła oraz specyfikę tej formy pracy, po czym przechodzi do charakterystyki dostępnych w literaturze przedmiotu opisów interwencji terapeutycznych. Choć nie są one liczne, prezentują jednak szeroki wachlarz możliwości zastosowania Family Art Therapy. Autorka proponuje podział na trzy zasadnicze grupy problemów podejmowanych w interwencjach: (1) funkcjonowania rodziny, zaburzonego w wyniku stanu zdrowia któregoś z członków; najczęściej jest to dziecko, które doświadcza ciężkich zaburzeń psychicznych, np. schizofrenii, zaburzeń nastroju – depresji, próby samobójczej itp. albo zaburzeń neurorozwojowych ADHD, ASD; (2) funkcjonowania rodziny, zaburzonego w wyniku uwarunkowań zewnętrznych: sytuacji kryzysowej, przemocy domowej; (3) zaburzeń relacji rodzic–dziecko, ewentualnie rodzice–dziecko.
Te różne problemy rodzinne wymagają zastosowania innych technik i ćwiczeń co zostało uwypuklone w charakterystyce poszczególnych sposobów pracy z rodzinami. Artykuł uzupełniają także krótkie opisy prac arteteraputycznych przygotowanych przez studentów kierunku arteterapia, dla których punktem wyjścia było wykorzystanie techniki diagnostycznej i terapeutycznej genogramu do pracy twórczej, artystycznej oraz autorefleksji nad własną rodziną.
Całość kończą znamienne słowa prekursorki Family Art Therapy Hanny Kwiatkowskiej ukazującej wartości tej formy pracy nie tylko dla jej uczestników, ale także dla arteterapeutów.
Bibliografia
Anderson F.G., Sweezy M., Schwartz R.C. (2020). Przewodnik po terapii IFS: system wewnętrznej rodziny – praca z traumą, zaburzeniami lękowymi, depresją, PTSD i uzależnieniami, trans. A. Koluch-Horbowicz, Poznań: Dialogue Unlimited; Fundacja Miejsce Ludzi.
Arrington D.B. (2008). Home Is Where the Art Is: An Art Therapy Approach to Family Therapy, Springfield (IL): Charles C. Thomas.
Braverman L. (red.) (2003). Podstawy feministycznej terapii rodzin, trans. A. Tanalska-Dulęba, Gdańsk–Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Bybluk M. (2009). “Problemy rodziny i ich rozwiązywanie w świetle teorii i praktyki terapii rodzin,” Rocznik Naukowy Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej w Bydgoszczy. Transdyscyplinarne Studia o Kulturze (i) Edukacji, no. 4, pp. 47–60.
Chrząstowski S. (2014). Nie tylko schemat. Praktyka systemowej terapii rodzin, Warszawa: Wydawnictwo Paradygmat; Fundacja Altkom Akademia.
Coyne L.W., Murrell A.R. (2020). Radość rodzicielstwa. Jak odnaleźć równowagę, spokój i szczęście: terapia akceptacji i zaangażowania, trans. S. Pikiel, Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Dattilio F.M. (2013). Terapia poznawczo-behawioralna par i rodzin. Podręcznik dla klinicystów, trans. R. Andruszko, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Dziewięcka-Bokun L. (2010). “Rodzina jako autoteliczna wartość polityki społecznej,” Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, no. 146, pp. 25–30.
Emanuel L., Bradley E. (eds.) (2018). Co się dzieje z tym dzieckiem? Interwencje psychoanalityczne w pracy z rodzinami z małymi dziećmi, trans. S. Grzymowicz, K. Pniewska, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Fundament.
Encyclopedia of Psychotherapy (2002). M. Hersen, W. Sledge (eds.), vol. 1–2, Amsterdam: Elsevier Science.
Erickson M.H. (1997). Mój głos podąży za tobą. Terapeutyczne przypowieści Miltona H. Ericksona, trans. B.K. Peczko, Poznań: Zysk i S-ka.
Frąckowiak M. (2007). “Rodzina jako wartość w świadomości współczesnych Polek,” Roczniki Socjologii Rodziny, vol. 18, pp. 15–38.
Gabriels R.L., Gaffey L.J. (2014). “Arteterapia dzieci ze spektrum autyzmu,” [in:] C.A. Malchiodi (ed.), Arteterapia. Podręcznik, przeł. E. Bochenek, Gdańsk: Harmonia Universalis, pp. 246–263.
Górniak L., Józefik B. (eds.) (2003). Ewolucja myślenia systemowego w terapii rodzin. Od metafory cybernetycznej do dialogu i narracji, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Haley J. (1995). Niezwykła terapia. Techniki terapeutyczne Miltona H. Ericksona, trans. M. Przylipiak, M. Majchrzak, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Hellinger B., Hovel T. (2003). Praca nad rodziną. Metoda Berta Hellingera, trans. A. Ubertowska, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Hoshino J. (2008). “Structural Family Art Therapy,” [in:] Ch. Kerr, J. Hoshino, J. Sutherland, S.T. Parashak, L.L. McCarley, Family Art Therapy: Foundations of Theory and Practice, New York–London: Routledge, pp. 118–150.
Hoshino J. (2016). Getting the Picture: Family Art Therapy, [in:] D.E. Gussak, M.L. Rosla (eds.), The Wiley Handbook of Art Therapy, Chichester (UK)–Malden (MA): Wiley Blackwell, pp. 210–220.
Hoshino J., Cameron C. (2008). “Narrative Art Therapy Within a Multicultural Framework,” [in:] Ch. Kerr, J. Hoshino, J. Sutherland, S.T. Parashak, L.L. McCarley, Family Art Therapy: Foundations of Theory and Practice, New York–London: Routledge, pp. 193–219.
Jolly W. Froom J., Rosen M.G. (1980). “The Genogram,: The Journal of Family Practice, vol. 10, no. 2, pp. 251–255.
Jordan K. (2001). “Family Art Therapy: The Joint Family Holiday Drawing,” The Family Journal: Counseling and Therapy for Couples and Families, vol. 9, no. 1, pp. 52–54.
Kerr Ch. (2008a). “Bowen Family System Theory and Family Art Therapy,” [in:] Ch. Kerr, J. Hoshino, J. Sutherland, S.T. Parashak, L.L. McCarley (2008). Family Art Therapy: Foundations of Theory and Practice, New York–London: Routledge, pp. 95–117.
Kerr Ch. (2008b). “Experiential family therapy and art therapy,” [in:] Ch. Kerr, J. Hoshino, J. Sutherland, S.T. Parashak, L.L. McCarley, Family Art Therapy: Foundations of Theory and Practice, New York–London: Routledge, pp. 95–117.
Kerr Ch. (ed.) (2015). Multicultural Family Art Therapy, New York–London: Routledge.
Kerr Ch., Hoshino J., Sutherland J., Parashak S.T., McCarley L.L. (2008). Family Art Therapy: Foundations of Theory and Practice, New York–London: Routledge.
Klorer P.G. (2005). “Expressive Therapy with Severely Maltreated Children: Neuroscience Contribution,” Art Therapy, vol. 22, no. 4, pp. 213–220.
Kuźnik S., Landwójtowicz Ł. (2019). Wsparcie dziecka i rodziny: podstawy terapii behawioralnej i systemowej, Opole: Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego UO.
Kwiatkowska H.Y. (1967). “Family Art Therapy,” Family Process, vol. 6, no. 1, pp. 37–55.
Kwiatkowska H.Y. (1978). Family Therapy and Evaluation through Art, Springfield (IL): Charles C. Thomas.
Malchiodi C.A. (1998). Understanding Children’s Drawing, New York: Guilford Press.
Malchiodi C.A. (2014). “Arteterapia rodzin i par,” [in:] C.A. Malchiodi (ed.), Arteterapia. Podręcznik, trans. E. Bochenek, Gdańsk: Harmonia Universalis, pp. 474–487.
Manicom H., Boronska T. (2003). “Co-creating Change within a Child Protection System: Integrating Art Therapy with Family Therapy Practice,” Journal of Family Therapy, vol. 25, no. 3, pp. 217–232.
McCarley L.L. (2008). “Filial Art Therapy: A Rogerian Approach,” [in:] Ch. Kerr, J. Hoshino, J. Sutherland, S.T. Parashak, L.L. McCarley, Family Art Therapy: Foundations of Theory and Practice, New York–London: Routledge, pp. 180–192.
Minuchin S. (2018). Kunszt terapii rodzinnej, trans. A. Tanalska-Dulęba, Warszawa: Wydawnictwo Paradygmat, Fundacja Altkom Akademia.
Nieduziak E. (2014). “Zastosowanie arteterapii i terapii kreatywnych w pracy z dzieckiem i rodziną,” [in:] S. Badora, P. Maciaszczyk, M. Piątek (eds.), Pedagogika opiekuńcza wobec problemów rodziny i możliwości jej wspierania, Tarnobrzeg: Wydawnictwo Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. prof. Stanisława Tarnowskiego, pp. 238–257.
Nielsen F., Feijo I., Renshall K., Starling J. (2021). “Family Art Therapy: A Contribution to Mental Health Treatment in an Adolescent Inpatient Setting,” Australian and New Zealand Journal of Family Therapy, vol. 42, no. 2, pp. 145–159.
Parashak S.T. (2008). “Object Relation and Attachment Theory: Creativity of Mother and Child in the Single Parent Family,” [in:] Ch. Kerr, J. Hoshino, J. Sutherland, S.T. Parashak, L.L. McCarley, Family Art Therapy: Foundations of Theory and Practice, New York–London: Routledge, pp. 65–93.
Peseschkian N. (2015). Pozytywna terapia rodzin. Rodzina w roli terapeuty, trans. R. Ciesielski, Wrocław: Wydawnictwo Continuo.
Plante P., Bernèche R. (2008). “Élaboration et évaluation par l’approche phénomenologique d’un groupe d’art-thérapie s’adressant à des dyades et ayant pour objectif le renforcement du lien parent-enfant,” Canadian Art Therapy Association Journal, vol. 21, no. 1, pp. 35–52.
Riley S. (1988). “Adolescence and Family Art Therapy: Treating the “Adolescent Family” with Family Art Therapy,” Art Therapy, vol. 5, no. 2, pp. 43–51.
Riley S. (1991). “Couples Therapy/Art Therapy: Strategic Interventions and Family of Origin Work,” Art Therapy, vol. 8, no. 2, pp. 4–9.
Riley S. Malchiodi C.A. (2004). Integrative Approaches to Family Art |Therapy, Chicago (IL): Magnolia Street.
Rubin J.A. (2005). Child Art Therapy, Hoboken (NJ): John Wiley & Sons.
Rubin J.A. (2010). Introduction to Art Therapy: Sources and Resources, New York: Routledge.
Safran D.S. (2014). “Arteterapia w leczeniu ADHD,” [in:] C.A. Malchiodi (ed.), Arteterapia. Podręcznik, trans. E. Bochenek, Gdańsk: Harmonia Universalis, pp. 232–245.
Satir V. (2000a). Rodzina. Tu powstaje człowiek, trans. Ł. Ochmańska, M. Trzebiatowska, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Satir V. (2000b). Terapia rodziny, trans. O. Waśkiewicz, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Selekman M.D. (2010). Collaborative Brief Therapy with Children, New York: Guilford Press.
Sutherland J.H., et al. (2008). “Alderian Family Art Therapy, [in:] Ch. Kerr, J. Hoshino, J. Sutherland, S.T. Parashak, L.L. McCarley, Family Art Therapy: Foundations of Theory and Practice, New York–London: Routledge, pp. 167–179.
Sutherland J. (2011). “Art Therapy with Families,” The Journal of Individual Psychology, vol. 6, no. 3, pp. 292–304.
Swadźba U. (2012). Wartości – pracy, rodziny i religii – ciągłość i zmiana. Socjologiczne studium społeczności śląskich, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Weiser J. (2019). PhotoTherapy Techniques: Exploring the Secrets of Personal Snapshots and Family Albums, London–New York: Routledge.
Wilson A., Robinson N.M.T. (2002). “Transitional Objects and Transitional Phenomena,” [in:] Encyclopedia of Psychotherapy, eds. M. Hersen, W. Sledge, vol. 2, Amsterdam: Elsevier Science, pp. 861–866.
Winnicott D.W. (1971). Playing and Reality, London: Tavistock Publications.
Netography:
Mahendran R., Rawtaer I., Fam J., Wong J., Kumar A.P., Gandhi M., Jing K.X, Feng L., Kua E.H. (2017). “Art Therapy and Music Reminiscence Activity in the Prevention of Cognitive Decline: Study Protocol for a Randomized Controlled Trial,” Trials, vol. 18, no. 324, pp. 1–10, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5508683/ [access: 31.07.2021].
Sumari M. (2005). “Integrating Art Therapy with Family Therapy,” Masalah Pendidikan, vol. 28, no. 1, pp. 41–48, https://myjurnal.mohe.gov.my/public/article-view.php?id=12065 [access: 25.07.2021].
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Studia Paedagogica Ignatiana
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że:
jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Polityka prywatności
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 1010
Liczba cytowań: 0
