Opieka nad dzieckiem w pracach samorządu łódzkiego w okresie międzywojennym – projekty i ich realizacja
DOI:
https://doi.org/10.12775/SPI.2021.2.004Słowa kluczowe
opieka społeczna w Łodzi, Zarząd miasta Łodzi w okresie międzywojennym, miejskie pogotowie opiekuńcze, Wydział Opieki Społecznej, działalność opiekuńcza PPS.Abstrakt
Celem artykułu jest ukazanie aktywności samorządu miasta Łodzi w obszarze opieki nad dziećmi w latach 1919–1939. Problematyka wsparcia najmłodszych łodzian towarzyszyła miejskim programom społecznym przez cały okres międzywojenny, niezależnie od rządzącej w Łodzi opcji politycznej. Dla realizacji zadań powołano miejski Wydział Opieki Społecznej.
Problem badawczy stanowiło zagadnienie, w jaki sposób łódzki
samorząd prowadził w mieście politykę opiekuńczą, jakie projekty wysuwano i uskuteczniano, i jaką przybrały one formę. W poszukiwaniu odpowiedzi sięgnięto do materiału źródłowego w postaci prasowego organu władz miejskich, sprawozdań z działalności łódzkiego samorządu oraz prac z okresu międzywojennego, poruszających problem opieki nad dziećmi, również na terenie Łodzi. Zastosowano jakościową analizę materiału źródłowego.
W wyniku badań stwierdzono, że przedsięwzięcia władz miejskich mające na celu wsparcie dzieci z ubogich, głównie robotniczych rodzin, dzieci porzucone i/lub osierocone obejmowały dwa kierunki działań: opiekę instytucjonalną, świadczoną w placówkach opiekuńczo-wychowawczych
funkcjonujących całodobowo lub przez kilka godzin dziennie,
oraz opiekę pozainstytucjonalną (doraźną/tymczasową), uruchamianą w związku z akcjami okresowymi, np. dożywianie, letni wypoczynek, wyposażanie w odzież czy przybory szkolne. W latach 1919–1939 aktywność samorządu miasta Łodzi na polu opieki społecznej obejmowała szeroki wachlarz projektów wytyczanych przez polityków u progu każdej czteroletniej kadencji. Z inicjatywy samorządowców uruchomiono szereg potrzebnych działań pomocowych dla dzieci, co dzisiaj określilibyśmy mianem pomocy społecznej
oraz wyrównywania szans życiowych poszczególnych jednostek i grup, sytuując tę aktywność w kręgu zainteresowania współczesnej pedagogiki społecznej.
Bibliografia
Materiały źródłowe
Archiwum Państwowe w Łodzi, Zbiór Ikonograficzny:
– sygn. Ł-I-12-157. [Pierwszy] Miejski Dom Wychowawczy dla Niemowląt, przed 1939.
– sygn. W-I-6-265. Prezydent Łodzi w l. 1927–1933, Bronisław Ziemięcki (1885–1944) z małżonką.
Ajnenkiel A. (1938). Dr Stefan Kopciński. Realizator powszechnego nauczania w Łodzi, „Dziennik Zarządu Miasta Łodzi”, nr 4, s. 369–389.
Dydusiak L. (1938). Opieka publiczno-prawna nad dzieckiem w Polsce, Lwów: Drukarnia Urzędnicza.
Działalność Zarządu Miejskiego w Łodzi w dziedzinie opieki nad dzieckiem (1938). Łódź: Nakładem Zarządu Miejskiego w Łodzi.
Konferencja Kobiet P.P.S. (1919). „Robotnik. Centralny Organ PPS”, nr 396, s. 3.
Kopeć T. (1936). Rozwój opieki społecznej nad matką i dzieckiem w Polsce, „Pediatria Polska”, z. l, s. 2–13.
Kowalik K. (1972). Opieka zakładowa nad dzieckiem w okresie międzywojennym, „Przegląd Historyczno-Oświatowy”, nr 1, s. 65–83.
Krawczyńska J. (1938). Pierwszy Ogólnopolski Kongres Dziecka, „Praca i Opieka Społeczna”, nr 4, s. 468–469.
Księga pamiątkowa dziesięciolecia samorządu miasta Łodzi 1919–1929 (1930). Łódź: Nakładem Magistratu Łódzkiego.
Mantëuffel E. (1928). Podstawy organizacyjne opieki społecznej w Polsce, Warszawa: Polski Komitet Opieki nad Dzieckiem.
Od Redakcji (1935). „Dziennik Zarządu Miasta Łodzi”, nr 10, s. 581.
Ogólnopolski Kongres Dziecka. Dokończenie Sprawozdania (1938). „Życie Młodych”, nr 12, s. 391–396.
Otwarcie Pogotowia opieki dla dzieci (1920). „Dziennik Zarządu Miasta Łodzi”, nr 37, s. 13–14.
Polityka społeczna państwa polskiego 1918–1935 (1935). Warszawa: Nakładem Ministerstwa Opieki Społecznej.
Radlińska H. (1928). Istota i zakres służby społecznej. Referat wygłoszony na zjeździe Polskich Pracowników Społecznych 15.VI.1928, Warszawa: Dział Wydawnictw Związku Spółdzielni Spożywców R.P.
Rosset E. (1927). Rozwój ludnościowy i terytorialny m. Łodzi, „Dziennik Zarządu Miasta Łodzi”, nr 2, s. 1–3.
Rosset E. (1929). Łódź. Miasto pracy, Łódź: Wydawnictwo Magistratu M. Łodzi.
Sempołowska S. (1919). Wnioski w sprawie „Opieki nad dzieckiem”, „Robotnik. Centralny Organ PPS”, nr 166, s. 2.
Smolik P. (1929). Dziesięć lat działalności oświatowej i kulturalnej Samorządu Łódzkiego, Łódź: Drukarnia Polska L. Mazurkiewicz i S-ka.
Socjalistyczny Samorząd m. Łodzi. Sprawozdanie z działalności za okres XII. 1927 – XI. 1928 (1928). Łódź: Drukarnia H. Tarkowskiego w Łodzi.
Sprawozdanie z działalności WOS za czas od 1 kwietnia 1920 do 31 marca 1921 roku (1921). „Dziennik Zarządu Miasta Łodzi”, nr 37, s. 4–7.
Sprawozdanie z działalności Wydziału Opieki Społecznej za miesiąc marzec 1928 r. (1928). „Dziennik Zarządu Miasta Łodzi”, nr 25, s. 458–461.
Statut Organizacyjny Wydziału Opieki Społecznej Magistratu m. Łodzi (1925). „Dziennik Zarządu Miasta Łodzi”, nr 31, s. 8–15.
Szumanówna W. (1935). Umieszczanie sierot w rodzinach opiekuńczych przez urzędy opieki społecznej, „Praca i Opieka Społeczna”, nr 3, s. 393–400.
Uchwały Rady Naczelnej P.P.S. (1919). „Robotnik. Organ Centralny PPS”, nr 354, s. 1–2.
Ustawa o opiece społecznej (1923). „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, nr 92, poz. 726.
Wilamowska J. (1935). Wychowanie dzieci w zakładach i w rodzinach zastępczych, „Dziennik Zarządu Miasta Łodzi”, nr 12, s. 761–763.
Wisławski T. (1927). Samorządowa Opieka Społeczna w Łodzi, „Dziennik Zarządu Miasta Łodzi”, nr 16, s. 24–31.
Wisławski T. (1933). Opieka społeczna w mieście Łodzi w latach 1927–1932, Łódź: [b.w.].
Wydział Opieki Społecznej (1937). „Dziennik Zarządu Miasta Łodzi”, nr 5, s. 8–12.
Opracowania
Balcerek M. (1978). Rozwój opieki nad dzieckiem w Polsce w latach 1918–1939, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Bandurka M. (1993). Narodziny województwa łódzkiego, [w:] 75-lecie odzyskania niepodległości przez Polskę, red. K. Badziak, J. Szymczak, Łódź: Urząd Wojewódzki, Oddział Łódzki Polskiego Towarzystwa Historycznego, s. 93–108.
Grata P. (2014). Polityka społeczna Drugiej Rzeczypospolitej, [w:] Państwo i społeczeństwo Drugiej Rzeczypospolitej. Metamorfozy społeczne, t. 8, red. J. Żarnowski, Warszawa: Instytut Historii PAN, s. 189–198.
Jałmużna T., Stolińska-Pobralska N. (2002). Dziecko jako podmiot opieki w wielonarodowej Łodzi okresu międzywojnia, [w:] Dziecko w rodzinie i społeczeństwie. Dzieje nowożytne, red. K. Jakubiak, W. Jamrożek, Bydgoszcz: Wydawnictwo Uczelniane Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego, s. 188–197.
Jamrożek W. (2001). Problematyka opieki nad dzieckiem na kongresach i zjazdach pedagogicznych w Polsce do 1939 roku, [w:] Kongresy i zjazdy pedagogiczne w Polsce w XX wieku, red. A. Kicowska, Toruń: Wydawnictwo UMK, s. 121–137.
Jaskulski M. (2001). Władze administracyjne Łodzi do 1939 r., Łódź: Muzeum Historii Miasta Łodzi.
Nartonowicz-Kot M. (1993). Kształtowanie się samorządu terytorialnego w Łodzi i okręgu w Polsce Odrodzonej, [w:] 75-lecie odzyskania niepodległości przez Polskę, red. K. Badziak, J. Szymczak, Łódź: Urząd Wojewódzki, Oddział Łódzki Polskiego Towarzystwa Historycznego, s. 85–92.
Nartonowicz-Kot M. (1985). Samorząd łódzki wobec problemów kultury w latach 1919–1939, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica”, nr 21, s. 3–142.
Puternicka J. (1948). Początek działalności, [w:] Rodziny zastępcze Łodzi, red. A. Majewska, Łódź: Polski Instytut Służby Społecznej, s. 15–23.
Pytlas S. (1994). Łódzka burżuazja przemysłowa w latach 1864–1914, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Rzepkowski A. (2008). Ludność miasta Łodzi w latach 1918–1939, Łódź: Wydawnictwo Ibidem.
Sosnowska J. (2013). Wydział Oświaty i Kultury Zarządu miasta Łodzi w upowszechnianiu edukacji dziecka w dwudziestoleciu międzywojennym, „Kultura i Wychowanie”, nr 5, s. 66–79.
Sosnowska J. (2018). Z dziejów opieki społecznej w Polsce międzywojennej. Półkolonie letnie w Łodzi, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Sosnowska J. (2019). Prekursorskie inicjatywy Łodzi doby międzywojennej w edukacji, wychowaniu i opiece nad dzieckiem, „Pedagogika. Studia i Rozprawy”, t. 28, s. 303–322.
Sosnowska J. (2020). Opieka nad dzieckiem w Polsce międzywojennej. Robotnicze Towarzystwo Przyjaciół Dzieci – Oddział Łódzki (1923–1939), Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Stolińska-Pobralska N. (2002). Instytucje opieki nad dzieckiem w międzywojennej Łodzi, Łódź: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej.
Stolińska-Pobralska N. (2007). Kształtowanie się podstaw polskiego prawa opiekuńczego w okresie II Rzeczypospolitej, „Łódzkie Studia Pedagogiczne”, nr 1, s. 101–106.
Stolińska-Pobralska N., Pobralski J. (2003). Uwarunkowania organizacji pracy wychowawczej łódzkich placówek opieki nad dzieckiem w okresie międzywojennym, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Pedagogica”, nr 5, s. 171–177.
Szczepańska B. (2002). Działalność łódzkiego samorządu miejskiego w dziedzinie oświaty powszechnej i pozaszkolnej w latach 1919–1939, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Waingertner P. (2016). Samorząd międzywojennej Łodzi. Lata pracy, zmagań i nadziei, „Kronika miasta Łodzi”, nr 1, s. 9–25.
Walasek S. (red.), (2008), Opieka nad dziećmi i młodzieżą. Studia z dziejów oświaty w XX wieku, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Zawadzka R. (1948). Dalsze doświadczenia i wynikające z nich wskazówki organizacyjne, [w:] Rodziny zastępcze Łodzi, red. A. Majewska, Łódź: Polski Instytut Służby Społecznej, s. 23–41.
Zwoliński P. (2006). Działalność społeczno-dobroczynna Kościoła łódzkiego w okresie międzywojennym, Łódź: Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Studia Paedagogica Ignatiana
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że:
jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Polityka prywatności
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 433
Liczba cytowań: 0
