Adolescents in the Face of a Social Conflict Situation. The Analysis of Determinants of Destructive Coping Strategies
DOI:
https://doi.org/10.12775/PBE.2018.014Słowa kluczowe
junior high school adolescents, personality, family, destructive conditions, social conflict situationAbstrakt
Młodzież w obliczu sytuacji konfliktu społecznego. Analiza uwarunkowań destruktywnych strategii radzenia sobie. Streszczenie. Celem badań było ustalenie osobowościowych i rodzinnych uwarunkowań destruktywnych (agresja, unik, uległość) strategii radzenia sobie młodzieży w sytuacji konfliktu społecznego. W badaniach posłużono się Kwestionariuszem do badania strategii radzenia sobie młodzieży w sytuacji konfliktu społecznego (KSMK) D.Boreckiej-Biernat, Kwestionariuszem Oceny Stresu (KOS) D.Włodarczyk, K.Wrześniewskiego, Trójczynnikowym Inwentarzem Stanów i Cech Osobowości (TISCO) C.Spielbergera, K.Wrześniewskiego i Skalą Postaw Rodzicielskich (SPR) M.Plopy oraz Kwestionariuszem do badania strategii radzenia sobie rodziców w sytuacji konfliktu społecznego w percepcji dziecka (SRwSK) D.Boreckiej-Biernat. Badania empiryczne przeprowadzono w szkołach gimnazjalnych we Wrocławiu i okolicznych miejscowościach. Objęły one 893 adolescentów (468 dziewczynek i 425 chłopców) w wieku 13-15 lat. W świetle przeprowadzonych badań stwierdzono, że ocena sytuacji konfliktu jako zagrożenie i krzywda/strata oraz przeżywanie emocji negatywnych (gniew, lęk) w sytuacji stwarzającej zagrożenie realizacji osobistych zamierzeń współwystępuje z destruktywnym sposobem reagowania młodzieży na napięcie emocjonalne w sytuacji konfliktu społecznego. Ponadto analiza wyników badań wskazała, że destruktywny sposób reagowania adolescentów na napięcie emocjonalne w sytuacji konfliktu społecznego kształtują nieprawidłowe postawy wychowawcze charakteryzujące się uczuciowym dystansem rodzica w stosunku do dorastającego dziecka, stawianiem mu wygórowanych wymagań i przesadnym angażowaniem się we wszystkie jego sprawy oraz destruktywny wzór reagowania rodziców na konflikt.Bibliografia
Aronson, E., Wilson, T., Akert, R. (2012). Psychologia społeczna. Serce i umysł. Poznań: Zysk i S-ka.
Balawajder, K. (2010). Zachowania uczestników konfliktu interpersonalnego (pp. 137–179). In: D. Borecka-Biernat (ed.), Sytuacje konfliktu w środowisku rodzinnym, szkolnym i rówieśniczym. Jak sobie radzą z nimi dzieci i młodzież ? Warszawa: Wyd. Difin.
Bandelow, B. (2011). Nieśmiałość. Czym jest i jak ją pokonać. Gdańsk: GWP.
Bares, C., Delva, J., Grogan-Kaylor, A., Andrade, F. (2011). Personality and parenting processes associated with problem behaviours: A study of adolescents in Santiago, Chile. Social Work Research, 35(4), pp. 227–240.
Bar-Tal, D. (1999). Przekonania społeczne w czasie nierozwiązywalnych konfliktów. Studia Psychologiczne, 37, pp. 157–198.
Batool, S. (2013). Lack of Adequate Parenting: A Potential Risk Factor for Aggression among Adolescents. Pakistan Journal of Psychological Research, 28(2), pp. 217–238.
Berkowitz, L. (1992). O powstawaniu i regulowaniu gniewu i agresji. Nowiny Psychologiczne, 1–2, pp. 87–105.
Borecka-Biernat, D. (2001). Zachowanie nieśmiałe młodzieży w trudnej sytuacji społecznej. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Borecka-Biernat, D. (2006). Strategie radzenia sobie młodzieży w trudnych sytuacjach społecznych. Psychospołeczne uwarunkowania. Wrocław: Wyd. UWr.
Borecka-Biernat, D. (2010). Percepcja postaw wychowawczych rodziców a obronne strategie radzenia sobie młodzieży w sytuacjach społecznego konfliktu (pp. 224–242). In: D. Borecka-Biernat (ed.), Sytuacje konfliktu w środowisku rodzinnym, szkolnym i rówieśniczym. Warszawa: Wyd. Difin.
Borecka-Biernat, D. (2012). Kwestionariusz strategii radzenia sobie młodzieży w sytuacji konfliktu społecznego. Psychologia Wychowawcza, 1–2, pp. 86–118.
Borecka-Biernat, D. (2013). Kwestionariusz strategii radzenia sobie rodziców w sytuacjach konfliktu społecznego w percepcji dziecka (pp. 223–245). In: M. Straś-Romanowska (ed.), Drogi rozwoju psychologii wrocławskiej. Tom jubileuszowy z okazji 45-lecia studiów psychologicznych w Uniwersytecie Wrocławskim. Wrocław: Wyd. UWr.
Borecka-Biernat, D., Ciuladiene, G. (2015). The Role of Anger, Fear and Curiosity in Various Conflict Resolution Strategies. Culture and Education, 4(110), pp. 9–29.
Bouchard, G (2003). Cognitive Appraisals, Neuroticism, and Openness as Correlates of Coping Strategies: An Integrative Model of Adaptation to Marital Difficulties. Canadian Journal of Behavioural Science, 1(35), pp. 1–12
Brendgen, M., Vitaro, F., Tremblay, R., Wanner, B. (2002). Parent and Peer Effects on Delinquency‐related Violence and Dating Violence: A Test of Two Mediational Models. Social Development, 11(2), pp. 225–244.
Chandler, L. (1986). The Stress Response Scale for Children: A Manual. Pittsburgh: University Press.
Czerwińska-Jasiewicz, M. (2003). Społeczno-kulturowe podejście do dorastania (pp. 208–226). In: A. Jurkowski (ed.), Z zagadnień współczesnej psychologii wychowawczej. Warszawa: Wyd. Instytutu Psychologii PAN.
Deffenbacher, J. (1992). Trait anger: Theory, findings and implications (pp. 177-201). In: C. Spielberger, J. Butcher (ed.), Advances in personality assessment. Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
Doliński, D. (2000). Emocje, poznanie i zachowanie (pp. 369–394). In: J. Strelau (ed.), Psychologia. Podręcznik akademicki, T. 2. Gdańsk: GWP.
Domińska-Werbel, D. (2014). Psychologiczne uwarunkowania strategii radzenia sobie młodzieży gimnazjalnej w trudnych sytuacjach społecznych. Legnica: WPWSZ.
Eysenck, M. (2001). Sprawdź swoje lęki. Charaktery, 1, pp. 29–30.
Frączek, A. (2003). Wszystko o twojej agresji. Charaktery, 7, pp. 28–30.
Frijda, N. (2002). Emocje są funkcjonalne na ogół. In: P. Ekman, R. Davidson (ed.), Natura emocji. Podstawowe zagadnienia. Gdańsk: GWN.
Gross, J., Halperin, E., Porat, R. (2013). Emotion regulation in intractable conflicts. Current Directions in Psychological Science, 22(6), pp. 423–429.
Gurba, E. (2006). Relacje: rodzice – dorastające dzieci w ocenie rodziców i ich dorastających dzieci. Psychologia Rozwojowa, 12 (1), pp. 81–90.
Guszkowska, M., Gorący, A., Rychta-Siedlecka, J. (2001). Ważne zdarzenia życiowe i codzienne kłopoty jako źródło stresu w percepcji młodzieży. Edukacja Otwarta, 4, pp. 155–164.
Harwas-Napierała, B. (1995). Nieśmiałość dorosłych. Geneza–Diagnostyka–Terapia. Poznań: Wyd. Fundacji Humaniora.
Harwas-Napierała, B., Trempała, J. (2000). Psychologia rozwoju człowieka, T. 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN SA.
Heszen-Niejodek, I. (2000). Teoria stresu psychologicznego i radzenia sobie (pp. 465–493). In: J. Strelau (ed.), Psychologia. Podręcznik akademicki, T. 3. Gdańsk: GWP.
Hibner, A. (2013). Reagowanie oporem w sytuacji nacisku społecznego a wiek i płeć młodzieży (pp. 200–213). In: D. Borecka-Biernat (ed.), Zachowania agresywne dzieci i młodzieży. Uwarunkowania oraz możliwości ich przezwyciężania. Warszawa: Difin.
Jackson, S., Bistra, J., Oostra, L., Bosma, H. (1998). Adolescent’s Perceptions of Communication with Parents Relative to Specific Aspects of Relationships with parents and personal development. Journal of Adolescence, 21, pp. 305–322.
Januszewska, E. (2001). Style reagowania na stres w kontekście postaw rodzicielskich. Badania młodzieży w okresie adolescencji (pp. 311–344). In : D.Kornas-Biela (ed.), Rodzina: źródło życia i szkoła miłości. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Jaworski, R. (2000). Konflikt pokoleń w okresie adolescencji. Psychologiczne aspekty radzenia sobie ze stresem (pp. 27–54). In: R. Jaworski, A. Wielgus, J. Łukjaniuk (ed.), Problemy człowieka w świecie psychologii. Płock: Wyd. Naukowe NOVUM.
Jelonkiewicz, I., Kosińska-Dec, K. (2008). Jasna strona stresu młodzieży (emocje pozytywne w radzeniu sobie) (pp. 55–66). In: I. Heszen, J. Życińska (ed.), Psychologia zdrowia. W poszukiwaniu pozytywnych inspiracji. Warszawa: Wyd. SWPS „Academica”.
Kępiński, A. (1992). Lęk. Kraków: Wydawnictwo Sagittarius.
Kossewska, J. (2008). Zasoby osobowe a agresja interpersonalna u młodzieży gimnazjalnej (pp. 145–159). In: H. Wrona-Polańska (red.), Zdrowie – stres – choroba w wymiarze psychologicznym. Kraków: Wyd. Impuls.
Kubacka-Jasiecka, D. (1986). Struktura ja a związek między agresywnością i lękliwością. Kraków: Wyd. UJ.
Lachowska, B. (2010). Style rozwiązywania konfliktów i ich efekty w relacji między rodzicami i adolescentami – prezentacja narzędzi pomiaru (pp. 180–206). In: D. Borecka-Biernat (ed.), Sytuacje konfliktu w środowisku rodzinnym, szkolnym i rówieśniczym. Jak sobie radzą z nimi dzieci i młodzież? Warszawa: Wyd. Difin.
Lazarus, R. (2000). How Emotions Influence Performance in Competitive Sports. The Sport Psychologist, 14, pp. 229–252.
Leary, M., Kowalski, R. (2001). Lęk społeczny. Gdańsk: GWP.
Liberska, H., Matuszewska, M., Freudenreich, D. (2013). Percepcja postaw rodzicielskich matek i ojców a zachowanie agresywne dorastających córek i synów (pp. 78–98). In: D. Borecka-Biernat (ed.), Zachowanie agresywne dzieci i młodzieży. Uwarunkowania oraz możliwości ich przezwyciężania. Warszawa: Wyd. Difin.
Liberska, H. (2002). Rola identyfikacji z rodzicami dla rozwoju dziecka w okresie dojrzewania. Małżeństwo i Rodzina, 1, pp. 48–53.
Lohman, B., Jarvis, P. (2000). Adolescent stressors, coping strategies, and psychological health studied in the family context. Journal of Youth and Adolescence, 29, pp. 15–43.
Łosiak, W. (1995). Umiejscowienie kontroli, percepcja sytuacji a lęk w sytuacji egzaminacyjnej. Rocznik Komisji Nauk Pedagogicznych, nr XLVII, pp. 107–114.
Łosiak, W. (2009). Stres i emocje w naszym życiu. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
Marcinkowska, B. (1994). Lęk społeczny a agresja u młodych ludzi. Psychologia Wychowawcza, 1, pp. 38–45.
Miłkowska, G. (2012). Agresja w okresie dorastania – charakterystyka, przejawy, przeciwdziałanie (pp. 91–110). In: Z. Izdebski (ed.), Zagrożenia okresu dorastania. Zielona Góra: Wyd. UZ.
Narayan, A., Chen, M., Martinez, P., Gold, P., Klimes-Dougan, B. (2015). Interparental Violence and Maternal Mood Disorders as Predictors of Adolescent Physical Aggression Within the Family. Aggressive Behavior, 41, pp. 253–266.
Nitendel-Bujakowa, E. (2001). Lęki szkolne jako wyznacznik funkcjonowania dziecka. Problemy poradnictwa psychologiczno-pedagogicznego, 1, pp. 15–37.
Obuchowska, I. (2001). Agresja dzieci w perspektywie rozwojowej (pp. 45–59). In: M. Binczycka-Anholcer (ed.), Agresja i przemoc a zdrowie psychiczne. Warszawa–Poznań: Polskie Towarzystwo Higieny Psychicznej.
Obuchowska, I. (2010). Adolescencja (pp. 163–201). In: B. Harwas-Napierała, J. Trempała (ed.), Psychologia rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia człowieka, T. 2. Warszawa: PWN.
Patterson, G. (1986). Performance models for antisocial boys. American Psychologist, 41, pp. 432–444.
Pawłów, E. (1997). Twórcze strategie radzenia sobie z problemami życiowymi. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Psyche, 1, pp. 201–212.
Plopa, M. (2015). Psychologia rodziny: teoria i badania. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Polak, K. (2010). Uczeń w sytuacji konfliktów szkolnych (pp. 23–40). In: D. Borecka-Biernat (ed.), Sytuacje konfliktowe w środowisku rodzinnym, szkolnym i rówieśniczym. Warszawa: Wyd. Difin.
Poraj, G. (2002). Agresja w szkole. Przyczyny, profilaktyka, interwencje. Łódź: Oficyna Wydawnicza „Edukator”.
Pruitt, D., Rubin, J., Kim, H. (1994). Social conflict. New York: Random House.
Pufal-Sruzik, I. (2008). Postawy wychowawcze i jakość komunikowania się matek z dziećmi jako czynniki wadliwej socjalizacji sprzyjającej agresji. Pedagogika Rodziny, 1, pp. 141–149.
Radziwiłłowicz, W., Chojnacka-Szawłowska, G., Liczmańska, M., Chodorowski, Z., Salamon, M., Waldman, W., Sein Anand, J. (2005). Poczucie sensu życia i jego psychospołeczne uwarunkowania wśród młodzieży dokonującej próby samobójczej (pp. 379–398). In: M. Plopa (ed.), Człowiek u progu trzeciego tysiąclecia. Zagrożenia i wyzwania, T. 1. Elbląg: Wyd. Elbląskiej Uczelni Humanistyczno-Ekonomicznej.
Ranschburg, J. (1993). Lęk, gniew, agresja. Warszawa: WSiP.
Rostowska, T. (1996). Transmisja międzypokoleniowa w rodzinie w zakresie zachowań agresywnych. Przegląd Psychologiczny, 1–2, pp. 177–186.
Rostowska, T. (2001). Konflikt międzypokoleniowy w rodzinie. Analiza psychologiczna. Łódź: Wyd. UŁ.
Różańska-Kowal, J. (2004). Szkoła jako główne źródło stresu młodzieży w wieku dorastania. Kwartalnik Pedagogiczny, 3, pp. 203–214.
Rychlak, J., Legerski, A. (1967). A sociocultural theory of appropriate sexual role identification and level of personal adjustment. Journal of Personality, 1, pp. 36–38.
Scherer, R., Coleman, J., Drumheller, P., Owen, C. (1994). Assessment of cognitive appraisal and coping linkages using two forms of canonical correlation. Dayton: Wright State University.
Sikora, R., Pisula, E. (2008). Wiek i płeć a radzenie sobie ze stresem przez młodzież w wieku 12–17 lat. Przegląd Psychologiczny, 51, pp. 405–421.
Skorny, Z. (1987). Dziecko agresywne – objawy, przyczyny, przeciwdziałanie (pp. 97–102). In: W. Pomykało (ed.), Vademecum dla rodziców dzieci od lat 6 do 10. Warszawa: Wydawnictwo Współczesne.
Smetana, J., Daddis, C. (2002). Domain specific antecedents of psychological control, parental monitoring, and adolescent autonomy: The role parenting beliefs and practices. Child Development ,73, pp. 563-580.
Terelak, J. (2001). Psychologia stresu. Bydgoszcz: Oficyna Wydawnicza „Branta”.
Trylińska-Tekielska, E. (2007). Rola dzieci i rodziców w rozwiązywaniu konfliktów rodzinnych. Człowiek – Niepełnosprawność – Społeczeństwo, 1, pp. 21–33.
Tyszkowa, M. (1986). Zachowanie się dzieci w sytuacjach trudnych. Warszawa: PWN.
Tyszkowa, M. (1997). Odporność psychiczna (pp. 475–478). In: W. Pomykało (ed.), Encyklopedia Pedagogiczna. Warszawa: Fundacja Innowacja.
Urban, B. (2005). Zachowania dewiacyjne młodzieży w interakcjach rówieśniczych. Kraków: Wyd. UJ.
Węgłowska-Rzepa, K. (2010). Style funkcjonowania młodzieży w sytuacjach społecznych – uwarunkowania temperamentalne i rodzinne (pp. 243–259). In: D. Borecka-Biernat (ed.), Sytuacje konfliktu w środowisku rodzinnym, szkolnym i rówieśniczym: jak sobie radzą z nimi dzieci i młodzież ? Warszawa: Wyd. Difin.
Winstok, Z. (2007). Perceptions, emotions, and behavioral decisions in conflicts that escalate to violence. Motivation and Emotion, 31(2), pp. 125–136.
Włodarczyk, D. (1999). Rola i miejsce oceny poznawczej w radzeniu sobie ze stresem. Nowiny Psychologiczne, 4, pp. 57–73.
Włodarczyk, D., Wrześniewski, K. (2005). Ocena stresu w kategoriach wyzwania u chorych po zawale serca – próba syntezy na podstawie danych empirycznych. Przegląd Psychologiczny, 48, pp. 339–358.
Włodarczyk, D., Wrześniewski, K. (2010). Kwestionariusz Oceny Stresu (KOS). Przegląd Psychologiczny, 4, 479–496.
Wojciszke, B. (2007). Relacje interpersonalne (pp. 147–186). In: J. Strelau (ed.), Psychologia. Podręcznik akademicki, T. 3. Gdańsk: GWP.
Wolińska, J. (2000). Agresywność młodzieży. Problem indywidualny i społeczny. Lublin: Wyd. UMCS.
Wolińska, J. (2013). Dynamika, profilaktyka i resocjalizacja agresji dzieci i młodzieży (pp. 321–343). In: D. Borecka-Biernat (ed.), Zachowania agresywne dzieci i młodzieży. Uwarunkowania oraz możliwości ich przezwyciężania.Warszawa: Difin.
Wrześniewski, K. (1991). Trójczynnikowy inwentarz stanów i cech osobowości. Przegląd Lekarski, 2, pp. 222–225.
Wrześniewski, K. (1996). Style a strategie radzenia sobie ze stresem. Problemy pomiaru (pp. 44–64). In: I. Heszen-Niejodek, Z. Ratajczak (ed.), Człowiek w sytuacji stresu. Problemy teoretyczne i metodologiczne. Katowice: Wyd. UŚl.
Zaborowski, Z. (1979). Rodzina jako grupa społeczno-wychowawcza. Warszawa: NK.
Zimbardo, P. (2011). Nieśmiałość. Co to jest? Jak sobie z nią radzić? Warszawa: PWN.
Zimbardo, P., Gerrig, R. (2018). Psychologia i życie. Warszawa: PWN
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 553
Liczba cytowań: 0
