Poczucie lokalizacji kontroli u skazanych powracających do przestępstwa a postrzeganie przez nich własnych rodzin pochodzenia

Abstrakt

Subiektywnie odczuwane ulokowanie sprawstwa zdarzeń dostarcza informacji o stopniu przystosowania jednostki i jej sposobach radzenia sobie w różnych sferach życia. Na skutek powtarzających się doświadczeń człowiek uczy się dostrzegać związek między swoim zachowaniem a jego pozytywnymi i negatywnymi skutkami i podejmuje aktywność w celu osiągnięcia pożądanego efektu. Duże znaczenie dla kształtowania się poczucia kontroli mają czynniki rodzinne, między innymi postawy rodzicielskie, relacje dziecka z rodzicami oraz jego doświadczenia w różnorakich sytuacjach społeczno – wychowawczych. W artykule zostały zaprezentowane wyniki badania nad poczuciem umiejscowienia kontroli u recydywistów penitencjarnych oraz postrzeganiem przez nich wybranych aspektów wychowania w rodzinach pochodzenia. W badaniu zastosowano Skalę do Pomiaru Poczucia Umiejscowienia Kontroli J.B. Rottera w przekładzie Ł. Drwala oraz kwestionariusz ankiety konstrukcji własnej. Uczestnikami badania było 245 jednokrotnych i wielokrotnych recydywistów penitencjarnych, osadzonych w dwu typach zakładów karnych – półotwartym i zamkniętym. Ustalono, że recydywiści penitencjarni posiadają zewnętrzne poczucie kontroli. Nie odnotowano jednak istotnych związków między poczuciem umiejscowienia kontroli a typem rodziny pochodzenia oraz wielokrotnością recydywy. Recydywiści penitencjarni postrzegają najczęściej własne rodziny pochodzenia jako wieloproblemowe i posiadające cechy, prawdopodobnie były przyczyną ukształtowania się u nich zewnętrznego poczucia umiejscowienia kontroli (m.in. bezrobocie, ubóstwo, choroba alkoholowa w rodzinie oraz bezradność lub bierność rodziców w obliczu narastających problemów, dominujące, niekorzystne wychowawczo postawy rodzicielskie: „letnia”: obojętno – odrzucająca i „chwiejna”: oddziaływanie niekonsekwentne). Ponadto badania wykazały, że im wyższy poziom wykształcenia posiada osoba osadzona, tym gorsze są jej relacje z rodzicami. Wyniki badania wskazują na konieczność objęcia rodzin z problemem penitencjarnym zarówno wspomaganiem socjalnym, jak i kompetencyjnym. Pożądane jest także podjęcie oddziaływań profilaktycznych, psychoedukacyjnych i resocjalizujących, ukierunkowanych na reorientację u recydywistów penitencjarnych LOC zewnętrznego na LOC wewnętrzny. Ponadto, w programach przygotowujących osadzonych do radzenia sobie na wolności, ważne miejsce zająć powinny oddziaływania w zakresie kształtowania postaw rodzicielskich oraz warsztaty umiejętności wychowawczych.