Koncepcja / rozumienie prawa w dyskursach podręczników do wiedzy o społeczeństwie dla szkół ponadgimnazjalnych
DOI:
https://doi.org/10.12775/PBE.2015.034Słowa kluczowe
edukacja obywatelska, edukacja prawna, krytyczna analiza dyskursu, podręczniki, podstawy programowe, szkoła ponadgimnazjalnaAbstrakt
Celem artykułu jest próba diagnozy szkolnej edukacji prawnej. Chodzi przy tym o identyfikację dominujących reżimów dyskursywnych w zakresie koncepcji prawa. Dominujące dyskursy, z jednej strony konstruują określone ramy dla rozumienia prawa, z drugiej zaś – są wyrazem władzy, pozwalają na dostrzeżenie, co tak naprawdę jest ważne i pożądane. Poszukując odpowiedzi na pytanie badawcze: „Jakie rozumienie/koncepcja prawa wynika z podstawy programowej oraz podręczników do wiedzy o społeczeństwie?” zastosowano krytyczną analizę dyskursów wynikających z podręczników do wiedzy o społeczeństwie dla IV etapu edukacyjnego oraz podstaw programowych w tym zakresie. Analiza ta ma charakter pilotażowy w związku z tym nie obejmuje wszystkich podręczników. Wyniki są jednak interesujące, ponieważ wskazują m.in. na wyraźne wartościowanie prezentowanych koncepcji oraz dominację pozytywistycznej perspektywy w rozumieniu prawa. Taki stan rzeczy pozostaje w sprzeczności z deklaracjami w zakresie celów edukacji obywatelskiej, a ponadto reprodukuje i utrwala elementy dysfunkcjonalne współczesnego prawa i kultury prawnej.
Bibliografia
Biesta G. (2009), What Kind of Citizenship for European Higher Education? Beyond the Competent Active Citizen, „European Educational Research Journal”, Vol. 8, No. 2, Pobrane z: http://dx.doi.org/10.2304/eerj.2009.8.2.146, dostęp: 10.11.2013.
Chojnicka K., Olszewski H. (2004), Historia doktryn politycznych i prawnych. Podręcznik akademicki, Przedsiębiorstwo Wydawnicze Ars boni et aequi, Poznań.
Czarnota A. (2006), Dwa wymiary postkomunistycznej transformacji i panowania (złego)
prawa. Esej na pograniczu socjologii i teorii prawa, [w:] A. Jamróz, S. Bożyk (red.),
Z zagadnień współczesnych społeczeństwa demokratycznych, Temida2, Białystok.
Czerepaniak-Walczak M. (1994), Między dostosowaniem a zmianą. Elementy emancypacyjnej
teorii edukacji, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin.
Dahlberg G., Moss P., Pence A. (2013), Poza dyskursem jakości w instytucjach wczesnej
edukacji i opieki, tłum. K. Gawlicz, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław.
De Cilla R., Reisigl M., Wodak R. (1999), The Discursive Construction of National Identities,
“Discourse & Society” 10:149, pobrane z http://das.sagepub.com/content/10/2/149, dostęp:
11.2013.
Friedman L. M. (1993), Republika wyboru. Prawo, autorytet, kultura, tłum. W. Madej, Verba,
Warszawa.
Giroux H. A. (1983), Theory and Resistance in Education. A Pedagogy for the Oposition,
Bergin & Garvey Publishers Inc., Massachusetts 1983 – rozdz. V – fragmenty wybrane przez Z. Kwiecińskiego, pt. Teoria krytyczna i racjonalność obywatelska, [w:] H. A. Giroux, L. Witkowski (red.), Edukacja i sfera publiczna. Idee i doświadczenia pedagogiki
radykalnej, tłum. P. Kwieciński i A. Nalaskowski, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2010.
Geertz C. (2005), Wiedza lokalna. Dalsze eseje z zakresu antropologii interpretatywnej, tłum.
D. Wolska, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Habermas J. (2002), Teoria działania komunikacyjnego, t. 2, tłum. A. M. Kaniowski, PWN,
Warszawa.
Hildebrandt-Wypych D. (2013), Między państwem a rynkiem – spór o dominująca we współczesnym
społeczeństwie i szkole wizję obywatelstwa, [w:] V.
Kopińska (red.), Edukacja obywatelska. Rekonstrukcje – krytyka – interpretacje, Wydawnictwo Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej, Włocławek.
Kojder A. (1995), Godność i siła prawa. Szkice socjologiczno-prawne, Oficyna Naukowa, Warszawa.
Kopińska V. (2012), Edukacja prawna z perspektywy humanistyczno-krytycznej, „Rocznik Andragogiczny”, 2012, s. 188–196.
Kwieciński Z. (1995), Kryzys społeczeństwa wychowującego (Hipotezy ostrzegawcze. Propozycje
naprawy), [w:] Z. Kwieciński, Socjopatologia edukacji, Mazurska Wszechnica Nauczycielska, Olecko.
Lamentowicz W. (1988), Destrukcja normatywności, [w:] Kultura prawna i dysfunkcjonalność prawa, tom 1, praca zbiorowa, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego – Wydział Prawa i Administracji, Warszawa.
Luke A. (1997), Introduction: Theory and Practice in Critical Discourse Analysis, [w:] L. Saha (ed.), International Encyclopedia of the Sociology of Education, Elsevier Science Ltd. Pobrane z: http://pages.gseis.ucla.edu/faculty/kellner/ed270/Luke/SAHA6.
html, dostęp: 16.11.2013.
Reisigl M. (2010), Dyskryminacja w dyskursach, tłum. D. Przepiórkowska, „Tekst i Dyskurs” nr 3. Pobrane z: www.tekst-dyskurs.pl/tid_3.html , dostęp: 19.08.2013.
Reisigl M. (2011), Analiza retoryki politycznej, [w:] R. Wodak, M. Krzyżanowski (red.), Jakościowa analiza dyskursu w naukach społecznych, Oficyna Wydawnicza Łośgraf, Warszawa.
Reisigl M., Wodak R. (2001), Discourse and Discrimination. Rhetorics of Racism and Anti-
-Semitism. Routledge, London.
Skąpska G. (1988), Wpływ regulacji prawnej na kształtowanie się dysfunkcjonalnych form
kultury prawnej, [w:] Kultura prawna i dysfunkcjonalność prawa, tom 1, praca zbiorowa,
Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego – Wydział Prawa i Administracji, Warszawa.
Spektrum Partycypacji Publicznej wg International Association for Public Participation. Pobrane
z: http://www.iap2.org/, dostęp: 10.05.2010.
Sztompka P. (2006), Zaufanie w erze globalizacji (szkic problematyki), [w:] M. Borucka-Arctowa, T. Biernat, J. Czapska, H. Opałek, A. Rojek, M. Stepień (red.), Prawo – Władza– Społeczeństwo – Polityka. Księga jubileuszowa Profesora Krzysztofa Pałeckiego, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
Sztompka P. (2012), Socjologia: analiza społeczeństwa, Wydawnictwo „Znak”, Kraków.
Szubert W. (1983), Uwagi o kulturze prawnej, [w:] Naród – kultura – osobowość. Księga poświęcona Profesorowi Józefowi Chałasińskiemu, praca zbiorowa, Zakład Narodowy im. Ossolińskich/Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław–Warszawa–Kraków–
Gdańsk–Łódź.
Tokarczyk R. (2009), Filozofia prawa, Wydawnictwo Lexis Nexis, Warszawa.
Turska A. (1992), Dynamika ładu normatywnego w społeczeństwie posttotalitarnym, [w:] G. Skąpska, J. Czapska, K. Daniel, J. Górski, K. Pałecki (red.), Prawo w zmieniającym się społeczeństwie. Wydawnictwo Adam Marszałek/UJ, Kraków.
Van Leeuwen T. (1996), The representation of social actors, [w:] C. R. Caldas-Coulthard, M. Coulthard (eds.), Text and Practices. Readings in Critical discourse Analysis, Routledge,
London/New York.
Van Leewuen T. (2005), Introducing Social Semiotics, Routledge, London–New York.
Witkowski L. (2013), Przełom dwoistości w pedagogice polskiej. Historia, teoria, krytyka,
Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej nr 2006/962/WE z dnia 18
grudnia 2006 r. w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie (Dz.U. L 394 z 30.12.2006).
Zamojska E. (2010), Równość w kontekstach edukacyjnych: wybrane aspekty równości
w polskich i czeskich podręcznikach szkolnych, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 384
Liczba cytowań: 0