In extrema fere Livonia: Jezuickie kolegium w Tartu w korespondencji Piotra Skargi
DOI:
https://doi.org/10.12775/SPI.2019.4.005Słowa kluczowe
Towarzystwo Jezusowe, szkolnictwo jezuickie, Tartu (Dorpat), Piotr Skarga, kolegiumAbstrakt
Jezuicki kronikarz z 1583 r. pisał w swej relacji przeznaczonej dla współbraci zakonnych, że Tartu (Dorpat), gdzie od niedawna Jezuici zamieszkiwali, jest miastem położonym w najbardziej oddalonej części Liwonii, czyli Inflant, jak wówczas określano tereny dzisiejszej Łotwy i Estonii (Torpatum urbs est in extrema fere Livonia) (Kurtz 1925: 12)[1]. Niniejszy artykuł ukazuje przyczyny, dla których jezuici znaleźli się w tych niezbyt dobrze znanych ówczesnym (a może także współczesnym) Europejczykom stronach oraz to, co na ten temat pisał w swoich listach Piotr Skarga. Istniejąca literatura przedmiotu oraz dostępne w Rzymie źródła archiwalne dowodzą, że główną przyczyną ich przybycia na te tereny była akcja rekatolicyzacji Inflant podjęta przez króla Stefana Batorego po zwycięskich wojnach z Rosją. Niezależnie od oczywistych celów politycznych władcy, dla jezuitów główną racją obecności w regionie była misja ewangelizacyjna zakonu, a jednym z jej narzędzi było szkolnictwo, które obok bezpośredniego duszpasterstwa stanowiło wiodącą formę ich działalności tak w Inflantach, jak i gdzie indziej.
[1]
Książka zawiera łaciński tekst relacji zwanych litterae annuae, przesyłanych przez jezuitów do Rzymu, oraz ich niemieckie tłumaczenie.
Bibliografia
Biuletyn Jezuici w Polsce (2016). no. 10.
Biuletyn Jezuici w Polsce (2018). no. 9.
Biuletyn Jezuici w Polsce (2019). no. 3–4.
Bangert W.V. (1990). Storia della Compagnia di Gesù, Genova: Marietti.
Bieś A.P. et al. (2002–2008). Polonica w Archiwum Rzymskim Towarzystwa Jezusowego, vols. 1–5, Kraków: Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna Ignatianum; Wydawnictwo WAM.
Carbonell Ch.-O. (1998). L’historiographie, 6th ed., Paris: Presses Universitaires de France.
Danieluk R. (2013). “Nieopublikowane dokumenty Piotra Skargi w archiwach rzymskich,” Studia Bobolanum, vol. 2, pp. 203–222.
O’Neill Ch.E., Domínguez J.M. (eds.). (2001). Diccionario Histórico de la Compañía de Jesús. Biográfico-temático, vol. 4, Roma-Madrid: Institutum Historicum S.I.; Universidad Pontificia Comillas.
Grzebień L. (ed.). (1996). Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564–1995, Kraków: Wydawnictwo WAM.
Helk V. (1963). “Die Jesuiten in Dorpat (1583–1625),” Zeitschrift für Ostforschung, vol. 12.
Helk V. (1977). Die Jesuiten in Dorpat 1583–1625. Ein Vorposten der Gegenreformation in Nordosteuropa, Odense: Fyens Stiftsbogtrykkeri.
Kučinskis S. (2001). “Letonia y Estonia,” in Ch.E. O’Neill, J.M. Domínguez (eds.), Diccionario Histórico de la Compañía de Jesús. Biográfico-temático, vol. III, Roma: Institutum Historicum S.I.; Madrid: Universidad Pontificia Comillas.
Kurtz E. (1925). Die Jahresberichte der Gesellschaft Jesu über ihre Wirksamkeit in Riga und Dorpat 1583–1614, Riga: Kommissionsverlag von A. Gulbis.
Lamalle E. (1981–1982). “L’archivio di un grande Ordine religioso. L’archivio Generale della Compagnia di Gesù,” Archiva Ecclesiae, vol. 24–25, pp. 89–120.
Lewandowski J. (2002). Historia Estonii. Warszawa–Wrocław–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Polgár L. (1983). Bibliographie sur l’histoire de la Compagnie de Jésus, 1901–1980, vol. 2. Roma: Institutum Historicum Societatis Iesu.
Starnawski J. (1976). “Listy Piotra Skargi do Jana Zbigniewa Ossolińskiego (1594),” Odrodzenie i Reformacja w Polsce, vol. 21, pp. 141–143.
Sygański J. (1912a). Listy ks. Piotra Skargi T.J. z lat 1566–1610, Kraków: Nakładem Wydawnictw Towarzystwa Jezusowego.
Sygański J. (1912b). Działalność ks. Piotra Skargi T.J. na tle jego listów 1566–1610, Kraków: Nakładem Wydawnictw Towarzystwa Jezusowego.
Szczucki L. (2001). “Nieznany list Piotra Skargi,” in M. Inglot, S. Obirek (eds.), Jezuicka Ars Historica. Prace ofiarowane Księdzu Profesorowi Ludwikowi Grzebieniowi SJ, Kraków: Wydawnictwo WAM; Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna Ignatianum.
Szostek A., Migut B., Sowa R. et al. (eds.) (2002). Encyklopedia Katolicka, vol. 9, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Tyszkowski K. (1925–1926). “Skarga a Chodkiewicze. Przyczynek biograficzny,” Pamiętnik Literacki, vol. 22–23, pp. 370–373.
“Wybór listów Piotra Skargi” (2012). In R. Darowski, S. Ziemiański (eds.), Ks. Piotr Skarga SJ (1536–1612). Życie i dziedzictwo. Rok Jubileuszowy, Kraków: Wydawnictwo WAM; Akademia Ignatianum.
“Z nieznanych listów Skargi” (1912). Przegląd Powszechny, no. 113, pp. 157–161.
Załęski S. (1905). Jezuici w Polsce, vol. 4, part 1, Kraków: Drukarnia W.L. Anczyca.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że:
jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Polityka prywatności
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 726
Liczba cytowań: 0
