Czy teologia jest nauką formalną?
DOI:
https://doi.org/10.12775/SetF.2023.020Słowa kluczowe
teologia, filozofia nauki, nauki formalne, nauki realne, demarkacja, logikaAbstrakt
Spór o status metodologiczny teologii jest próbą odpowiedzi na pytanie, czy teologia jest nauką. W wyniku tego sporu ukształtowały się trzy główne stanowiska. Zgodnie z pierwszym z nich, teologia nie jest nauką, ponieważ nie spełnia rygorystycznych kryteriów demarkacji. Drugie stanowisko głosi, że teologia jest taką samą nauką, jak każda inna. Za naukowym statusem teologii opowiadają się przede wszystkim sami teologowie. Trzecie stanowisko traktuje teologię jak naukę, ale naukę swoistą (sui generis). Obok tych stanowisk pojawił się głos, że teologię można by z powodzeniem uznać za naukę formalną. Na rzecz takiej koncepcji przemawiają następujące argumenty: wyrażenia dyskursu teologicznego nie mają sensu ejdetycznego, a wyłącznie sens operacyjny; teologia stosuje metody polegające na przyjmowaniu pewnych założeń i wyprowadzaniu z tych założeń wniosków; teologia zajmuje się wyłącznie tekstem; w teologii stosuje się koherencyjną koncepcją prawy. Niniejsza praca jest dyskusją z przedstawioną argumentacją i próbą wykazania braku jej poprawności. Stanowisko sytuujące teologię pośród nauk formalnych ma na celu obronę naukowego statusu teologii w oczach uczonych prezentujących światopogląd ateistyczny lub antyteologiczny. Cena tego „ocalenia” jest jednak bardzo wysoka, ponieważ wiąże się z pozbawieniem teologii tego, do czego ona aspiruje, czyli do formułowania wypowiedzi na temat rzeczywistości.
Bibliografia
Bocheński, Józef Maria. 1990. Logika religii. Warszawa: Pax.
Bocheński, Józef Maria. 1993. „O analogii.” W tenże, Logika i filozofia. Wybór pism, 50–98. Warszawa: PWN.
Bocheński, Józef Maria. 1992. Współczesne metody myślenia. Poznań: W drodze.
Bokwa, Ignacy, red. 2007. Breviarium fidei: Wybór doktrynalnych wypowiedzi Kościoła. Poznań: Księgarnia Świętego Wojciecha.
Bronk, Andrzej i Majdański, Stanisław. 2006. „Teologia – próba metodologiczno-epistemologicznej charakterystyki.” Nauka 2: 81–110.
Chrostowski, Waldemar. 2020. „Geneza Wulgaty i jej aktualny status w Kościele katolickim. Uwagi na marginesie Listu apostolskiego papieża Franciszka «Scripturae Sacrae affectus».” Colloquia Theologica Ottoniana 36: 9–35. DOI: http://doi.org/10.18276/cto.2020.36-01.
Crisp, Oliver D. and Rea, Michael C. 2009. Analytic Theology: New Essays in the Philosophy of Theology. Oxford: Oxford University Press.
Crisp, Oliver D. 2009. „On Analytic Theology.” In Analytic Theology: New Essays in the Philosophy of Theology, edited by O. D. Crisp and M. C. Rea, 33–53. Oxford: Oxford University Press.
Deer, Donald S. 2001. „Proces formowania się Biblii.” W Międzynarodowy komentarz do Pisma Świętego, red. William R. Farmer i in., 147–156. Warszawa: Wydawnictwo Księży Werbistów.
de Vaux, Roland. 1971. Histoire ancienne d'Israel: des origines a l'installation en Canaan. Paris: J. Gabalda et Cie.
Farmer, William R. 2001. „Kanon Ewangelii Kościoła.” W: Międzynarodowy komentarz do Pisma Świętego, red. William R. Farmer i in., 1126–1130. Warszawa: Wydawnictwo Księży Werbistów.
Homerski, Józef. 1973. Wstęp ogólny do Pisma Świętego. Poznań–Warszawa: Pallottinum.
Ingarden, Roman. 1988. O dziele literackim. Warszawa: PWN.
Ingarden, Roman. 1961. Spór o istnienie świata, t. 2. Warszawa: PWN.
Jaworski, Krzysztof. 2021. „Sformalizowana analogia proporcjonalności w ujęciu Józefa Marii Bocheńskiego i jej zastosowanie w dyskursie religijnym.” Filozofia Nauki 29: 63–79. DOI: https://doi.org/10.14394/filnau.2021.0006.
Judycki, Stanisław. 2020. Epistemologia, t. 2. Poznań–Warszawa: W drodze.
Kamiński, Stanisław. 1998. Nauka i metoda. Pojęcie nauki i klasyfikacja nauk. Lublin: TN KUL.
Kiczuk, Stanisław. 2003. „O logice nieformalnej.” Roczniki Filozoficzne 51: 143–169.
Lakatos, Imre. 1995. Pisma z filozofii nauk empirycznych. Warszawa: PWN.
Levoratti, Armando J. 2001. „Interpretacja Pisma Świętego.” W Międzynarodowy komentarz do Pisma Świętego, red. William R. Farmer i in., 10–34. Warszawa: Wydawnictwo Księży Werbistów.
McDowell, Josh. 2002. Przewodnik apologetyczny. Warszawa: Vocatio.
Rahner, Karl. 1987. Podstawowy wykład wiary. Warszawa: PAX.
Rea, Michael C. 2009. „Introduction.” W Analytic Theology: New Essays in the Philosophy of Theology, red. Oliver D. Crisp and Michael C. Rea, 1–30. Oxford: Oxford University Press.
Remisiewicz, Łukasz. 2015. „Teologia jako nauka formalna.” Analiza i Egzystencja 32: 113–142. DOI: https://doi.org/10.18276/aie.2015.32-05.
Roszak, Piotr. 2015. „Dwie prędkości teologii? O celu, metodzie i perspektywach teologii analitycznej.” Teologia w Polsce 9 (2): 75–93.
Szlaga, Jan, red. 1986. Wstęp ogólny do Pisma Świętego. Poznań: Pallottinum.
Timpe, Kevin. 2015. „On Analytic Theology.” Scientia et Fides 3 (2): 8–21. DOI: https://doi.org/10.12775/SetF.2015.01.
Tkaczyk, Marcin. 2015. Futura Contingentia. Lublin: KUL.
Węcławski, Tomasz. 2004. „Metodologia teologii.” Nauka 2: 101–120.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Krzysztof Jaworski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
CC BY ND 4.0. Posiadaczem prawa autorskiego (Licencjodawcą) jest Autor, który na mocy umowy licencyjnej udziela nieodpłatnie prawa do eksploatacji dzieła na polach wskazanych w umowie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji niewyłącznej na korzystanie z Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego w następujących polach eksploatacji: a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (e-book, audiobook); c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera; e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY-ND 3.0) poprzez platformę cyfrową Wydawnictwa Naukowego UMK oraz repozytorium UMK.
- Korzystanie przez Licencjobiorcę z utrwalonego Utworu ww. polach nie jest ograniczone czasowo ilościowo i terytorialnie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji do Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego nieodpłatnie na czas nieokreślony
PEŁEN TEKST UMOWY LICENCYJNEJ >>
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 578
Liczba cytowań: 0