Czy teologia jest nauką formalną?

Abstract

Spór o status metodologiczny teologii jest próbą odpowiedzi na pytanie, czy teologia jest nauką. W wyniku tego sporu ukształtowały się trzy główne stanowiska. Zgodnie z pierwszym z nich, teologia nie jest nauką, ponieważ nie spełnia rygorystycznych kryteriów demarkacji. Drugie stanowisko głosi, że teologia jest taką samą nauką, jak każda inna. Za naukowym statusem teologii opowiadają się przede wszystkim sami teologowie. Trzecie stanowisko traktuje teologię jak naukę, ale naukę swoistą (sui generis). Obok tych stanowisk pojawił się głos, że teologię można by z powodzeniem uznać za naukę formalną. Na rzecz takiej koncepcji przemawiają następujące argumenty: wyrażenia dyskursu teologicznego nie mają sensu ejdetycznego, a wyłącznie sens operacyjny; teologia stosuje metody polegające na przyjmowaniu pewnych założeń i wyprowadzaniu z tych założeń wniosków; teologia zajmuje się wyłącznie tekstem; w teologii stosuje się koherencyjną koncepcją prawy. Niniejsza praca jest dyskusją z przedstawioną argumentacją i próbą wykazania braku jej poprawności. Stanowisko sytuujące teologię pośród nauk formalnych ma na celu obronę naukowego statusu teologii w oczach uczonych prezentujących światopogląd ateistyczny lub antyteologiczny. Cena tego „ocalenia” jest jednak bardzo wysoka, ponieważ wiąże się z pozbawieniem teologii tego, do czego ona aspiruje, czyli do formułowania wypowiedzi na temat rzeczywistości.