Warsztat pisarski Jana Długosza w świetle Żywotu św. Stanisława
DOI :
https://doi.org/10.12775/SZ.2018.01Mots-clés
Jan Długosz, Stanisław ze Szczepanowa, Wincenty z Kielc (Kielczy), hagiografia, Stanislaus of Szczepanów, Wincenty of Kielce (Kielcza), hagiographyRésumé
Jan Długosz’s literary skills. The case of Life of St. Stanislaus
The purpose of the study is to describe Jan Długosz (1415–1480) as a writer and hagiographer on the basis of his Life of St. Stanislaus (1460s, BHL 7839). In the first part of the article author presents a rhetorical division of the analysed source: (1) literary topoi contained in the prologue, (2) hagiographic topoi (with comparative examples derived from lives written by Jerome, Sulpicius Severus, and the Golden Legend), (3) argumentative parts throughout the whole Life (genus inartificiale probationum; genus artificiale probationum: loci a persona, loci a re, exempla, signa; congeries, incrementum, comparatio, ratiocinatio), as well as (4) two epilogues. Then author describes theory of three styles applied in the Life and shows figurae verborum, figurae sententiarum and rhetorical devices used in it. Next, the narrative technique is described. Długosz used in the Life many metaliterary phrases, e.g. to focus his reader-audience on presented events or to underline his own opinion on the presented subject. He also played with oratio obliqua and oratio recta while describing how Bishop Stanislaus rebuked King Boleslaus. In this part it is also shown in what manner Długosz prepared speeches in oratio recta on the basis of statements contained in the Vita maior by Wincenty of Kielce/Kielcza (13th c.). Subsequently, the author presents rhetorical periods and prose rhythm (cursus) applied in the Life. The second part of the study is devoted to the investigation to what extent Długosz wrote the Life independently from the Vita maior. Author shows that Długosz in his work presented information already described by Wincenty, but in the Life he put them in other places to build tension of the quarrel between the bishop and the king. In his conclusion the author states that Długosz’s literary skills were on a high level. Despite the fact that the Life observes the rules set by a literary convention of medieval hagiography. Długosz remained individual: (1) contrary to the hagiographic tradition, he placed in the Life four documents in extenso, (2) he also unconventionally put there seven dates, (3) moreover, in his hagiographic work he mentioned political issues motivated by historical arguments. These points are also reasons for the author’s argument that Długosz wrote all his various works employing the same principles.
Références
Źródła
Bibliotheca Hagiographica Latina antiquae et mediae aetatis, t. 1–2, Bruxellis 1898–1901
Długosz J., Annales seu Cronicae incliti Regni Poloniae, t. 1–11, Varsaviae–Cracoviae 1964–2005
Długosz J., Vita sanctissimi Stanislai Cracoviensis episcopi, w: tenże, Opera, t. 1, wyd. I. Polkowski, Ż. Pauli, Cracoviae 1887, s. 1–181
Długosz J., Życie świętego Stanisława biskupa krakowskiego, tłum. S. Bełch, Londyn 1948
Jakub de Voragine, Złota legenda. Wybór, tłum. J. Pleziowa, wybór, wstęp i przyp. M. Plezia, Warszawa 1983
Vita sancti Stanislai Cracoviensis episcopi (Vita maior), wyd. W. Kętrzyński, w: MPH, t. 4, Lwów 1884, s. 319–438
Vita sancti Stanislai episcopi Cracoviensis (Vita minor), wyd. W. Kętrzyński, w: MPH, t. 4, Lwów 1884, s. 238–285
Żywot mniejszy św. Stanisława, w: Średniowieczne żywoty i cuda patronów Polski, tłum. J. Pleziowa, oprac. i wstęp M. Plezia, Warszawa 1987, s. 97–150
Żywot większy św. Stanisława, w: Średniowieczne żywoty i cuda patronów Polski, tłum. J. Pleziowa, oprac. i wstęp M. Plezia, Warszawa 1987, s. 235–344
Opracowania
Bering P., Struktury narracyjne w późnośredniowiecznych łacińskich kronikach regionalnych, Gniezno 2001
Borkowska U., Historiograficzne poglądy Jana Długosza, w: Dlugossiana. Studia historyczne w pięćsetlecie śmierci Jana Długosza, cz. 2: Referaty i komunikaty wygłoszone na międzynarodowej sesji w Krakowie w dniach 23 i 24 października 1980 r., red. S. Gawęda, Kraków 1985, s. 45–71
Borkowska U., Treści ideowe w dziełach Jana Długosza. Kościół i świat poza Kościołem, Lublin 1983
Gieysztor A., Ze studiów nad genezą wypraw krzyżowych. Encyklika Sergiusza IV (1009–1012), Warszawa 1948
Janson T., Latin Prose Prefaces. Studies in Literary Conventions, Stockholm–Göteborg–Uppsala 1964
Janson T., Prose Rhythm in Medieval Latin from the 9th to the 13th Century, Lund 1975
Lausberg H., Retoryka literacka. Podstawy wiedzy o literaturze, tłum., oprac. i wstęp A. Gorzkowski, Bydgoszcz 2002
Markowski M., Tendencje rozwojowe piętnastowiecznej retoryki krakowskiej, w: Retoryka w XV stuleciu. Studia nad tradycjami, teorią i praktyką retoryki piętnastowiecznej, red. M. Frankowska-Terlecka, Wrocław 1988, s. 87–119
Michałowska T., Średniowieczna teoria literatury w Polsce. Rekonesans, Wrocław 2007
Nehring P., Topika wczesnych łacińskich żywotów świętych (od „Vita Antonii” do „Vita Augustini”), Toruń 1999
Plezia M., Dookoła sprawy św. Stanisława. Studium źródłoznawcze, „Analecta Cracoviensia”, 11, 1979, s. 251–413 Plezia M., Kronika Galla na tle historiografii XII wieku, Kraków 1947
Plezia M., Retoryka mistrza Wincentego, St. Źródł., 20, 1976, s. 88–94
Plezia M., Transmundus, w: Kultura średniowieczna i staropolska. Studia ofiarowane Aleksandrowi Gieysztorowi w pięćdziesięciolecie pracy naukowej, red. D. Gawinowa i in., Warszawa 1991, s. 163–169
Rzepiela M., Jeszcze o miejscu dziejów legendarnych w polskiej historiografii średniowiecznej: Gall Anonim, Kadłubek, Długosz, w: Jan Długosz – w kręgu badań historyków i literaturoznawców, red. T. Giergiel, Sandomierz 2017, s. 45–59
Rzepiela M., Rola frazeologii w narracji „Kroniki” Jana Długosza, w: Jan Długosz (1415–1480). Życie i dzieła, red. L. Korczak, M.D. Kowalski, P. Węcowski, Kraków 2016, s. 237–243
Słownik literatury staropolskiej: średniowiecze, renesans, barok, red. T. Michałowska, przy udziale B. Otwinowskiej, E. Sarnowskiej-Temeriusz, Wrocław 2002
Turkowska D., Etudes sur la langue et sur le style de Jean Długosz, Kraków1973
Werpachowska A., Z dziejów retoryki XVI wieku. Polemika Jakuba Górskiego z Benedyktem Herbestem, Wrocław 1987
Ziomek J., Retoryka opisowa, Wrocław 1990
Téléchargements
Publiée
Comment citer
Numéro
Rubrique
Stats
Number of views and downloads: 470
Number of citations: 0