Katolicki zakon nauczający w państwie carów (1772-1802)
DOI:
https://doi.org/10.12775/SPI.2019.4.003Słowa kluczowe
jezuici, Rosja, Petersburg, szkolnictwo, kolegium, Paweł IAbstrakt
Celem artykułu jest prezentacja i upowszechnienie aktualnego stanu badań na temat obecności i działalności członków Towarzystwa Jezusowego w państwie carów w latach 1772–1802. Na podstawie własnych kwerend archiwalnych, których wyniki stanowiły podstawę źródłową przywoływanych w artykule publikacji, a także wykorzystując analizę porównawczą dotychczasowej literatury przedmiotu, autor dokonał syntetycznego omówienia złożonego problemu dotyczącego oficjalnego prowadzenia działalności wychowawczej przez katolicki zakon na terenie prawosławnego cesarstwa rosyjskiego. W pierwszej części artykułu wyjaśniono okoliczności, które doprowadziły do pojawienia się jezuitów w Rosji oraz omówiono powody, które pozwoliły tym poddanym carów utrzymać względną autonomię w zarządzaniu instytucją (zakonem), w kierowaniu jej rozwojem, a zwłaszcza w realizowaniu jej własnych celów. W tym kontekście umiejscowiono również informacje dotyczące funkcjonowania szkół jezuickich. Druga część tekstu skupia się natomiast na opisaniu i ujawnieniu bliskich relacji między jezuitami a carem Pawłem I, które miały istotny wpływ na możliwości działania zakonu. Opierając się m.in. na zamieszczonych fragmentach odnalezionej w Archiwum Rzymskim korespondencji, autor odtwarza przede wszystkim kontakty cara z o. Gruberem, analizując ich rolę i znaczenie w sferze polityczno-dyplomatycznej, jak i praktyczne przełożenie na prace realizowane przez jezuitów.
Bibliografia
ARSI, Hist. Soc. 210, 184–185.
ARSI, Russia 1002, f. 36: I. Pietroboni, Historia S.I. in Alba Russia, mscr.
ARSI, Russia 1003, VIII-6: A. Magnani a NN., Połock 17 października 1781.
ARSI, Russia 1004, IV-1, f. 14.
ARSI, Russia 1004, IV-13: “Brevis relatio de vita et obitu R.P. Gabrieli Gruber scripta a P. Desiderio Richardot, et die 14 II 1844 e domo Staroviesiensi missa ad P. Mauritium Vedastum Nizard [Leopolim],” pp. 1–4.
ARSI, Russia 1004, VI-1.
ARSI, Russia 1004, VIII-2: “Relatio visitiationis Collegia Polocensis per Imperatorem Alexandrum I, die 18/30 VI 1802, exarata per P. Cajetanum Angiolini”.
ARSI, Russia 1005, V-3bis:, “Przywiley Najmiłościwszego Imperatora i Samowładcy Wszech Rusi na Jezuicką Połocką Akademią”.
ARSI, Russia 1007-I.
ARSI, Russia 1027, f. 148r-149r.
Polnoe Sobranie Zakonow Rossijskoi Impierii c 1649 goda (1830), vol. XXVI (1800–1801), Petersburg: ukazy z 12 i 18 października 1800 r. (19,597 and 19,608).
Biaudet J. Ch., Nicod F. (eds.) (1978). Correspondance de Frédéric-César de La Harpe et Alexandre Ier suivi de la correspondance de F.-C. de La Harpe avec les membres de la famille impériale de Russie, I (1785–1802), Neuchâtel:
À la Baconnière.
Biaudet J. Ch., Nicod F. (eds.) (1979). Correspondance de Frédéric-César de La Harpe et Alexandre Ier suivi de la correspondance de F.-C. de La Harpe avec les membres de la famille impériale de Russie, II (1803–1815), Neuchâtel: À la Baconnière.
Biaudet J. Ch., Nicod F. (eds.) (1980). Correspondance de Frédéric-César de La Harpe et Alexandre Ier suivi de la correspondance de F.-C. de La Harpe avec les membres de la famille impériale de Russie, III (1815–1825; 1788–1837), Neuchâtel: À la Baconnière.
Brumanis A.A. (1968). Aux origines de la hiérarchie latin en Russie. Mgr Stanislas Siestrzencewicz-Bohusz, premier archevêque-métropolitain de Mohilev (1731–1826), Louvain: Bureaux du Recueil, Bibliothèque de l’Université.
Drzymała K. (1973), “Akademia Połocka,” in Encyklopedia Katolicka, vol. 1, Lublin: TN KUL, p. 219.
Ejdelman N. (1990 [1986]). Paweł I czyli śmierć tyrana, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Giżycki J.M. (1905). Materiały do dziejów Akademii Połockiej i szkół od nie zależnych, Kraków: W.L. Anczyc.
Grzebień L. (ed.) (1996). Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy, 1564–1995, Kraków: Wydawnictwo WAM.
Inglot M. (1997). La Compagnia di Gesù nell’Impero Russo (1772–1820) e la sua parte nella restaurazione generale della Compagnia, Roma: Pontificia Università Gregoriana.
Inglot M. (2001). “Jezuita w otoczeniu carskim. Ojciec Gabriel Gruber i car Paweł I,” in K. Pająk, J. Załubski (eds.), U schyłku tysiąclecia. Księga pamiątkowa z okazji sześćdziesięciolecia urodzin Profesora Marcelego Kosmana, Poznań: Forum Naukowe, pp. 103–117.
Inglot M. (2002). “Misje jezuitów polskich i francuskich od połowy XVII w. do początku XIX w. w Gruzji i Azerbejdżanie,” in E. Walewander (ed.), Polacy w Gruzji, Lublin: TN KUL, pp. 67–87.
Inglot M. (2006). “Aleksandr I, Frederik-Sezar de Lagarp i izgnanie iezuitov iz Rossijskoj Imperii,” in M. Inglot, E.S. Tokareva (eds.), Rossiâ i iezuity. 1772–1820, Moskva: Institut vseobŝej istorii RAN; Istoričeskij Institut Obŝestva Iisusa, pp. 266–284.
Inglot M. (2012). “Pater Gabriel Gruber (1740–1805): Student der Tyrnauer Universität, der Generaloberer der Gesellschaft Jesu wurde,” in A. Hološová et al (eds.), Die Tyrnauer Universität im Licht der Geschichte, Kraków–Trnava: Towarzystwo Słowaków w Polsce; Ústav dejín Trnavskej univerzity, pp. 256–277.
Inglot M. (2014). “Le missioni della Compagnia di Gesù di Russia Bianca (1772–1820),” Studia Missionalia, vol. 60, pp. 319–354.
Inglot M., Tokareva E.S. (eds.) (2006). Rossiâ i iezuity. 1772–1820, Moskva: Institut vseobŝej istorii RAN; Istoričeskij Institut Obŝestva Iisusa.
Južnič S. (2006). Gabrijel Gruber. Od ljubljanskega prekopa do jezuitskega generala, Ljubljana: Družina.
Kaczorowski W., Sękowski R. (2001). “Drukarnia połocka w latach 1787–1820. Problemy badawcze i próba odtworzenia produkcji wydawniczej,” in M. Inglot, S. Obirek (eds.), Jezuicka ars historica. Prace ofiarowane Księdzu Profesorowi Ludwikowi Grzebieniowi SJ, Kraków: Wydawnictwo WAM, Wyższa Szkołą Filozoficzno-Pedagogiczna “Ignatianum” w Krakowie, pp. 219–244.
Konstytucje Towarzystwa Jezusowego wraz z przypisami Kongregacji Generalnej XXXIV oraz Normy Uzupełniające zatwierdzone przez tę samą Kongregację (2006). Kraków–Warszawa: Wydawnictwo WAM, Polskie Prowincje Towarzystwa Jezusowego.
Litak S. (2004). Historia wychowania (Do Wielkiej Rewolucji Francuskiej), vol. I, Kraków: Wydawnictwo WAM.
O’Neill Ch.E., Domínguez J.M. (eds.). (2001). Diccionario histórico de la Compañía de Jesús. Biográfico-temático, II, Roma-Madrid: Institutum Historicum S.I.; Universidad Pontificia Comillas.
Pavone S. (2008). Una strana alleanza. La Compagnia di Gesù in Russia dal 1772 al 1820, Napoli: Bobliopolis.
Pierling P. (1999). Gabriel Gruber et les Jésuites réfugiés en Russie, Meudon: Plamia.
Rouët de Journel M.-J. (1922–1927). Nonciatures de Russie d’après les documents authentiques. Nonciature d’Arezzo 1802–1806, part 1 (1802–1804), part 2 (1804–1806), Roma: Biblioteca Apostolica Vaticana.
Rouët de Journel M.-J. (1943). Nonciatures de Russie d’après les documents authentiques. Nonciature de Litta 1797–1799, Città del Vaticano: Biblioteca Apostolica Vaticana.
Rouët de Journel M.-J. (1957). Nonciatures de Russie d’après les documents authentiques. V. Intérim de Benvenuti 1799–1803, Città del Vaticano: Biblioteca Apostolica Vaticana.
Serše A., Juričić Čargo D., Južnič S., Košir M. (2005). Gabrijel Gruber S.J. 1740–1805. Razstava ob. 200 letnici smrti, Ljubljana: Arhiv Republike Slovenije.
Stegnij P. (2013). B teni vosʹmikonečnogo kresta. Malʹtijskij orden i ego svâzi
s Rossiej, Moskva: Meždunarodnye Otnošeniâ.
Załęski S. (1875). Historia zniesienia zakonu jezuitów i jego zachowania na Białej Rusi, vol. 2, Lwów: nakładem autora.
Załęski S. (1906). Jezuici w Polsce, vol. 5: Jezuici w Polsce porozbiorowej. 1773–1905, part 1: 1773–1820, Kraków: W.L. Anczyc.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że:
jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Udziela Akademii Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Akademii Ignatianum w Krakowie. Akademia Ignatianum w Krakowie jest uprawniona do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Polityka prywatności
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 1081
Liczba cytowań: 0
