Wspomaganie rozwoju funkcji wykonawczych dzieci w wieku przedszkolnym jako wczesne działanie profilaktyczne
DOI:
https://doi.org/10.12775/SPI.2019.3.005Słowa kluczowe
funkcja wykonawcza dzieci, wczesne działanie profilaktyczne, dzieci w wieku przedszkolnym, funkcja wykonawcza jako czynnik chroniącyAbstrakt
Intensywny rozwój fizyczny, emocjonalno-społeczny, poznawczy i moralny dzieci w wieku przedszkolnym sprawia, że interwencja profilaktyczna wprowadzona w tak wczesnym wieku może przynieść korzyści i prowadzić do znaczących zmian w teraźniejszym i przyszłym funkcjonowaniu dziecka. Dynamiczny rozwój funkcji wykonawczych, który przypada na 4–5 rok życia dziecka, wspomagany w ramach działań profilaktycznych, może się przyczynić do wzmocnienia gotowości szkolnej, wyższych wyników w zakresie umiejętności językowych, matematycznych oraz kompetencji społecznych. W artykule przedstawiono pojęcie funkcji wykonawczych i ich typy. Metodą badawczą zastosowaną do pogłębienia wiedzy na temat umiejętności wykonawczych i ich znaczenia dla rozwoju dzieci była analiza treści. Uwzględniono również argumenty za tworzeniem dzieciom warunków do rozwoju funkcji wykonawczych jako czynnika chroniącego w kolejnych latach edukacji przed przyszłymi zachowaniami antyspołecznymi, uzależnieniami behawioralnymi oraz od substancji psychoaktywnych. W ostatniej części zaprezentowano przykłady działań wczesnej profilaktyki, które można włączyć do edukacji dziecka w wieku przedszkolnym.
Bibliografia
Bańko A. (2002). Społeczna psychologia środowiskowa, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Blair C., Zelazo P.D., Greenberg M.T. (2005). The Measurement of Executive Function in Early Childhood, „Developmental Neuropsychology”, t. 28, nr 2, s. 561–571. DOI: 10.1207/s15326942dn2802_1.
Bull R., Espy K.A., Wiebe S.A. (2008). Short-Term Memory, Working Memory, and Executive Functioning in Preschoolers: Longitudinal Predictors of Mathematical Achievement at Age 7 Years, „Journal Developmental Neuropsychology”, t. 33, nr 3, s. 205–228. DOI: 10.1080/87565640801982312.
Brzezińska A.I., Nowotnik A. (2012). Funkcje wykonawcze a funkcjonowanie dziecka w środowisku przedszkolnym i szkolnym, „Edukacja. Studia, Badania, Innowacje”, nr 1(117), s. 61–74.
Brzezińska A.I., Appelt K., Ziółkowska B. (2016). Psychologia rozwoju człowieka, Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Cierpiałowska L., Ziarko M. (2010). Psychologia uzależnień – Alkoholizm, Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
Dawson P., Guare R. (2012). Zdolne, ale rozkojarzone. Wspieranie rozwoju dziecka za pomocą umiejętności wykonawczych, przeł. W. Turopolski, Kraków: Wydawnictwo UJ.
Deptuła M. (2005). Indywidualne ścieżki ryzyka i związana z nimi interwencja profilaktyczna, [w:] M. Deptuła (red.), Diagnostyka, profilaktyka, socjoterapia w teorii i praktyce pedagogicznej, Bydgoszcz: Wydawnictwo UKW, s. 158–184.
Deptuła M., Potorska A., Borsich S. (2018). Wczesna profilaktyka problemów w rozwoju psychospołecznym i ryzykownych zachowań dzieci i młodzieży, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Erikson E.H. (1997). Dzieciństwo i społeczeństwo, przeł. P. Hejmej, Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.
Hammond S.I., Müller U., Carpendale J.I.M., Bibok M.B., Liebermann-Finestone D.P. (2012). The Effects of Parental Scaffolding on Preschoolers’ Executive Function, „Developmental Psychology”, t. 48, nr 1, s. 271–281, http://dx.doi.org/10.1037/a0025519.
Holmes Ch.J., Kim-Spoon J., Deater-Deckard K., Tech V. (2016). Linking Executive Function and Peer Problems from Early Childhood through Middle Adolescence, „Journal of Abnormal Child Psychology”, t. 44, nr 1, s. 33–42. DOI: 10.1007/s10802-015-0044-5.
Kielar-Turska M., Białecka-Pikul M., Skórska A. (2006). Rozwój zdolności mentalizacji. Z badań nad związkiem teorii umysłu, sprawności językowych i funkcji zarządzających, „Psychologia Rozwojowa” t. 11, nr 2, s. 35–47, <http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.ojs-issn-2084-3879-year-2006-volume-11-issue-2-article-3033> [dostęp: 20.07.2019].
Myiake A., Friednam N.P. (2000). The Nature and Organization of Individual Differences in Executive Functions: Forum General Conclusions, „Current Directions in Psychological Science”, t. 21, nr 1, s. 8–14. DOI: 10.1177/0963721411429458.
Nęcka E., Orzechowski J., Szymura B. (2013). Psychologia poznawcza, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Packwood S., Hodgetts H.M., Tremblay S. (2011). A Multiperspective Approach to the Conceptualization of Executive Functions, „Journal of Clinical and Experimental Neuropsychology”, t. 33, nr 4, s. 456–470. DOI: 10.1080/13803395.2010.533157.
Putko A. (2008). Dziecięca „teoria umysłu” w fazie jawnej i utajonej a funkcje wykonawcze, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Sikorska I. (2016). Odporność psychiczna w okresie dzieciństwa, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Smykowski B. (2005). Wiek przedszkolny. Jak rozpoznać potencjał dziecka?, [w:] A.I. Brzezińska (red.), Portrety psychologiczne człowieka, Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, s. 165–205.
Valcan D.S., Davis H., Pino-Psternak D. (2018). Parental Behaviours Predicting Early Childhood Executive Functions: A Meta-Analysis, „Education Psychology Review”, t. 30, nr 4, s. 607–649. DOI: 10.1007/s10648-017-9411-9.
Whitebread D. (2018). Quality in Early Childhood Education: The Contribution of Developmental Psychology, [w:] M. Fleer, B. van Oers (red.), International Handbook of Early Childhood Education, t. 1, Dordrecht: Springer, s. 319–334. DOI: 10.1007/978-94-024-0927-7_14.
Wygotski L.S. (1971). Wybrane prace psychologiczne, przeł. E. Flesznerowa, J. Fleszner, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że:
jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Polityka prywatności
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 5365
Liczba cytowań: 0
