Biurokratyzacja i ideologizacja w polskiej szkole – wyniki badań własnych

Abstrakt

Zagadnienia poruszone w artykule oscylują wokół środowiska, aktualnych trendów i problemów w edukacji, które kształtują rzeczywistość polskiej szkoły. Na podstawie dostępnej literatury autor stara się przedstawić problem biurokratyzacji i ideologizacji w polskiej szkole. W artykule sformułowano dwie tezy: 1) edukacja w polskich szkołach na poziomie podstawowym nosi znamiona ideologizacji; 2) nadmierna formalizacja i biurokratyzacja szkoły paraliżuje zdrową dynamikę edukacji nieodłącznie związaną ze szkolną społeczno­ścią uczniów i nauczycieli. Niniejszy artykuł ma charakter badawczy. W badaniach jakościowych wykorzystano technikę wywiadu pół-ustrukturyzowanego. Do badań wykorzystano kwestionariusz wywiadu pogłębionego przeprowadzonego z 8 nauczycielami klas 4–6 szkoły podstawowej z woj. śląskiego. Celem badań własnych było zgłębianie zjawiska biurokratyzacji i ideologizacji w szkole. Najważniejsze wnioski: a) paradoksalnie, biurokratyzacja w szkole może przynieść pozytywne efekty w sytuacji, gdy dyrekcja i nauczyciele mają do czynienia z rodzicami roszczeniowymi; b) praktyczne przeakcentowanie zapisów prawnych oraz rozwiązań biurokratycznych kosztem zdrowego rozsądku i zasad niepisanego dobrego wychowania może potęgować w nauczycielach postawę wycofania i rezygnacji z wychowania obejmującego sferę ogólnoludzką; c) obserwuje się duży napór ideologiczny na szkołę, gdyż nie są brane pod uwagę realne możliwości szkoły, ale jedynie ślepe posłuszeństwo propagandzie i ideologii lansującej ideę tolerancji jako wartości nadrzędnej; d) zdaniem respondentów treści zawarte w podręcznikach poruszają realne problemy dzieci (akceptacja niepełnosprawnych, tolerancja wobec ludzi o odmiennej kulturze); e) respondenci nie dostrzegają jawnych sprzeczności pomiędzy osiągnięciami poszczególnych nauk, np. psychologii czy pedagogiki, a treściami lansowanymi w podręcznikach; f) ważne miejsce w życiu szkoły z punktu widzenia wielokulturowości zajmują działania i zwyczaje, które są dowodem na to, że placówka jest wyczulona na sprawy uczniów innych wyznań i kultur.