Źródła do dziejów teatru szkolnego w konwikcie chyrowskim
DOI:
https://doi.org/10.12775/SPI.2016.3.012Słowa kluczowe
konwikt chyrowski, teatr szkolny, teatr jezuicki, źródła do badań teatralnych, programy teatralneAbstrakt
Jedną z najświetniejszych kart w dziejach Zakładu Naukowo-Wychowawczego Ojców Jezuitów w Chyrowie (1886–1939) stanowił teatr. W archiwach zachowało się wiele źródeł, które przynoszą informacje o funkcjach, celach, warunkach działania szkolnej sceny i jej opiekunach. Są to liczne rozproszone rękopisy, a także wydawane przez konwikt druki, urzędowe Sprawozdania dyrekcji szkoły, przepisy dla profesorów i nauczycieli zakonnych, bogato ilustrowane chyrowskie wydawnictwa jubileuszowe na 25- i 50-lecie placówki, a także komplet egzemplarzy szkolnej gazetki. Drugą grupę źródeł, najcenniejszą dla badacza sceny, stanowią dokumenty pracy teatru: 35 unikalnych egzemplarzy sztuk pochodzących z zaginionej Biblioteki Teatru w Chyrowie, często opatrzonych notatkami reżyserskimi, 432 programy teatru konwiktowego oraz pojedyncze źródła ikonograficzne. Artykuł zawiera rozważania nad przydatnością wymienionych dokumentów, zwłaszcza do badań historycznoteatralnych. Autorka dokonuje analizy zawartości źródeł i ze względu na dostrzeżone niedomówienia, nieścisłości, a nawet pomyłki podkreśla konieczność ich starannej weryfikacji, krytyki. Zaznacza, że dopiero po wzajemnym potwierdzeniu i uzupełnieniu materiałów archiwalnych można przystąpić do rekonstrukcji kalendarium repertuarowego teatru chyrowskiego, ustalając daty dzienne, okazje wystawień, tytuły spektakli, ich formę sceniczną, a ponadto listę wykonawców i skład widowni. Na podstawie zachowanych źródeł możemy dziś mówić o 513 widowiskach scenicznych, podczas których publiczność konwiktowa obejrzała 758 inscenizacji utworów dramatycznych. Autorka wskazuje na szereg aspektów związanych z możliwością interpretacji dokumentów chyrowskich. Teatr konwiktu wpisuje się bowiem w długą tradycję scen jezuickich, a studia komparatystyczne pozwalają spojrzeć na niego również z perspektywy rozwijających się pozostałych scen szkolnych i amatorskich. Zważywszy, że Zakład kształcił przyszłych liderów życia społecznego, których utrwalone gusty artystyczne wpływały na rozwój życia teatralnego, scenę konwiktową postrzegać należy jako ważny element dziedzictwa kulturowego.
Bibliografia
Bzowski T., Konwikt chyrowski, Wydawnictwo Chyrowskiego Koła Towarzystwa im. Piotra Skargi, Chyrów 1935.
Garliński J., Świat mojej pamięci, Volumen, Warszawa 1992.
Gerson-Dąbrowska M., Obrazy żywe, Związek Teatrów Ludowych, Warszawa 1920.
Górska K., Sprawozdanie z kursu teatru szkolnego w Krakowie, „Teatr w Szkole” 1934, nr 2.
Jankowski C.K., Teatr dla wszystkich: wskazówki organizacyjne i praktyczne, Księgarnia Polska, Warszawa 1926.
Jahre Kollegium Kalksburg. Festschrift 1956, Kollegium Kalksburg, Wien 1956.
Komarnicki L.; Czarodziejstwo teatru, Związek Teatrów Ludowych, Warszawa 1926.
Komarnicki L., Teatr szkolny. Ogólne założenia. Z praktyki teatru szkolnego, Gebethner i Wolff, Warszawa 1926.
Korespondencyjny kurs teatralny, w: Dziennik Urzędowy Kuratorium Okręgu Szkolnego Lwowskiego, [b.w.], Lwów 1930.
Księga pamiątkowa pięćdziesięciolecia Konwiktu i Gimnazjum OO. Jezuitów w Chyrowie 1886–1936, Konwikt w Chyrowie, Kraków1936.
„Kwartalnik Chyrowski”, z. 74-113 (1912-1922).
Pamiątka dwudziestopięciolecia chyrowskiego konwiktu 1886-1911, [b.w.], Chyrów 1911.
Pamiętnik Chyrowski, OO. Jezuici, Kraków 1903.
Program przedstawienia jubileuszowego na 50-lecie Konwiktu Chyrowskiego i 25-lecie Związku Byłych Chyrowiaków w dniu 20 września 1936, rkps APPP 5002, k. 388.
Programy przedstawień teatralnych odegranych przez młodzież w latach 1888–1924 [w Chyrowie], rkps APPP 1172-III, nr 1–195.
Programy sztuk teatralnych, odegranych przez uczniów Konwiktu Chyrowskiego od 26 IX 1934 do 19 III 1936, rkps APPP 2624, nr 3–57.
Programy sztuk teatralnych, odegranych przez uczniów w latach 1923-1936 [w Chyrowie], rkps APPP 2113.
Programy teatru szkolnego w Chyrowie z lat 1916-1928, rkps APPP 2274,
nr 109-141.
Programy teatralne [z Chyrowa], rkps APPP 2056.
Złoty kwiat. (Baśń dramatyczna w 4 obrazach przez P. T.), rkps Biblioteki Wydziału Filozoficznego Towarzystwa Jezusowego w Krakowie, sygn. R-103.
Program Zakładu naukowo-wychowawczego pod wezwaniem św. Józefa w Bąkowicach pod Chyrowem, [b.w.], Przemyśl 1907, 1910.
Program Zakładu naukowo-wychowawczego OO. Jezuitów pod wezwaniem św. Józefa w Bąkowicach pod Chyrowem, [b.w.], Chyrów 1934, 1938.
Program Zakładu naukowo-wychowawczego pod wezwaniem św. Józefa w Bąkowicach pod Chyrowem, [b.w.], [Bąkowice] 1914.
Program Zakładu wychowawczo-naukowego pod wezwaniem św. Józefa w Bąkowicach pod Chyrowem, [b.w.], Przemyśl 1898.
„Przegląd Chyrowski”, z. 114–196 (1923–1939).
Przepisy uczniów VIII klasy Zakładu Wychowawczo-Naukowego Św. Józefa w Bąkowicach pod Chyrowem, Nakł. OO. Jezuitów, Chyrów 1896.
Ratio instituendae iuventutis in Convictu Chyroviensi S.J., Bazylianie, Żółkieviae 1903.
Roger E.O. [E. Ogonowski], Teatr amatorski. Dziełko podręczne dla amatorów, W kommissie M. Leitgebra, Poznań 1871.
I Sprawozdanie Gimnazjum OO. Jezuitów w Bąkowicach pod Chyrowem za rok szkolny 1894, Przemyśl 1894 – XLV Sprawozdanie Dyrekcji Zakładu Naukowo-Wychowawczego OO. Jezuitów w Bąkowicach pod Chyrowem za rok szkolny 1938/39, ZNW, Bąkowice 1939.
Ustawy i przepisy Zakładu Wychowawczo-Naukowego Tow. Jez. w Chyrowie pod wezwaniem św. Józefa, Nakł. OO. Jezuitów, Chyrów 1896, 1905, 1911, 1934, 1937.
Warnecki J., Najdłuższy mój monolog, „Czytelnik”, Warszawa 1971.
„Z Chyrowa”, z. 1–73 (1893–1911).
Zagórski M., Jak urządzać widowiska i obchody uroczyste w stowarzyszeniach polskich: kilka wskazówek oraz wybór pantomin i żywych obrazów z tekstem i bez tekstu do reprodukcyi i naśladowania, Drukarnia i Księgarnia Św. Wojciecha, Poznań 1911.
Bielawska A., Amatorski ruch teatralny w Kielcach do 1914 roku, Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Jana Kochanowskiego, Kielce 1996.
Bzowski T., Ojcowie i bracia Towarzystwa Jezusowego zmarli w polskich prowincjach od roku 1820, Zakon Towarzystwa Jezusowego, Kraków 1932.
Bzowski T., Drzymała K., Wspomnienia naszych zmarłych 1820–1982, t. 1–4, [b.w.], Kraków 1982.
Chyrowiacy. Słownik biograficzny wychowanków Zakładu Naukowo-Wychowawczego OO. Jezuitów w Chyrowie, 1886–1939, oprac. L. Grzebień, J. Kochanowicz, J. Niemiec, WAM, Kraków 2000.
Ciechowicz J., Teatr małych form, w: Teatr. Widowisko, red. M. Fik, Instytut Kultury, Warszawa 2000.
Dramat i teatr sakralny, red. I. Sławińska, W. Kaczmarek, W. Sulisz, M.B. Stykowa, Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1988.
Dzieje teatru polskiego, red. T. Sivert, t. 3: Teatr polski od 1863 roku do schyłku XIX wieku, t. 4, cz.1: Teatr polski w latach 1890–1918. Zabór austriacki i pruski, t. 4, cz. 2: Teatr polski w latach 1890–1918. Zabór rosyjski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1987–1988.
Gimnazjum Ojców Jezuitów w Wilnie w latach 1922–1940 (monografia), red. R. Cybulski, Towarzystwo Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej. Oddział, Bydgoszcz 2000.
Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy (1564–1995), oprac. L. Grzebień z zespołem, WAM, Kraków 1996, s. 96–98.
Jak badać teatr?, red. M. Dębowski, Towarzystwo Naukowe „Socitas Vistulana”, Kraków 2003.
Jakubowski H.J., Amatorski ruch teatralny. Zarys historii do roku 1939, Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury, Warszawa 1975.
Kadulska I., Komedia w polskim teatrze jezuickim XVIII wieku, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1993.
Kadulska I., Ze studiów nad dramatem jezuickim wczesnego Oświecenia (1746–1765), Zakład Narodowy imienia Ossolińskich – Wydawnictwo PAN, Wrocław 1974.
Komza M., Żywe obrazy. Między sceną, obrazem i książką, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1995.
Korotaj W., Wstęp, do: Dramat staropolski od początków do powstania Sceny Narodowej. Bibliografia, t. 2: Programy drukiem wydane do r. 1765, cz. 1: Programy teatru jezuickiego, oprac. zespół pod kierunkiem W. Korotaja, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN, Wrocław 1976.
Kowalska M., Dramatyczne wybory gatunkowe teatrów amatorskich drugiej połowy XIX w., w: Gatunki dramatyczne a typy teatru, red. S. Świontek, Wydaw. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 1996.
Kruczyński A., W teatrach jezuickich, w: J. Lewański, Dramat i teatr średniowiecza i renesansu w Polsce, PWN, Warszawa 1981.
Marczak-Oborski S., Teatr w Polsce 1918–1939: wielkie ośrodki, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1984.
Michalska I., Michalski G., Wychowanie przez teatr szkolny w II Rzeczypospolitej, Wyższa Szkoła Pedagogiczna Towarzystwa Wiedzy Powszechnej, Warszawa 1994.
Niemiec J., Zakład Naukowo-Wychowawczy Ojców Jezuitów w Chyrowie 1886–1939, Instytut Europejskich Studiów Społecznych, Rzeszów–Kraków 1998.
Okoń J., Dramat i teatr szkolny. Sceny jezuickie XVII wieku, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1970.
Oleksowicz B., Legenda Kościuszki. Narodziny, Słowo/Obraz Terytoria, Gdańsk 2000.
Raszewski Z., Warszawski afisz dzienny. Teatr Narodowy i jego kontynuacje (1765–1915), „Pamiętnik Teatralny” 1987, z. 4.
Simon L., Bibliografia dramatu polskiego 1765–1939, oprac. i red. E. Heise, T. Sivert, t. 1–2, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1972.
Słownik biograficzny katolicyzmu społecznego w Polsce, red. R. Bender, Tow. Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1991–1995.
Słownik polskich teatrów niezawodowych, red. E. Orzechowski, Seria I, t. 1: Galicja do roku 1918, cz. 1: Albigowa – Lwów, Wrocław 1992, cz. II: Ładyczyn – Żyźnomierz, Wiedza o Kulturze, Wrocław 1993.
Słownik polskich teologów katolickich (1918–1981), red. H.E. Wyczawski, L. Grzebień, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1981–1995.
Szkice o polskim teatrze amatorskim, red. S. Kaszyński, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 1990.
Treugutt S., Książę Niezłomny na murach Baru, w: tegoż, Geniusz wydziedziczony. Studia romantyczne i napoleońskie, red. M. Prussak, Wydawnictwo IBL, Warszawa 1993.
Waligóra J., Dramat historyczny w epoce Młodej Polski, Universitas, Kraków 1993.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że:
jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Udziela Akademii Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Akademii Ignatianum w Krakowie. Akademia Ignatianum w Krakowie jest uprawniona do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Polityka prywatności
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 172
Liczba cytowań: 0
