Początki instytucjonalnej „Opieki” nad młodzieżą przemysłową i rękodzielniczą w Krakowie na przełomie XIX i XX wieku
DOI:
https://doi.org/10.12775/SPI.2016.3.008Słowa kluczowe
młodzież przemysłowa i robotnicza, Związek Młodzieży Rękodzielniczej, Galicja, edukacja i wychowanie, „Opieka”Abstrakt
W dużych miastach Galicji pod koniec XIX wieku zaczął się rozwijać drobny przemysł, który zatrudniał głównie młodzież. Po ogłoszeniu w 1891 roku przez papieża Leona XIII encykliki Rerum novarum jezuici przystąpili do organizowania na terenie Krakowa katolickich stowarzyszeń robotniczych, które przybrały nazwę „Przyjaźń”. Kolejnym krokiem jezuitów była opieka nad młodzieżą robotniczą, głównie terminatorami, z rodzin robotniczych, rzemieślniczych i chłopskich. Wzorem dla tej akcji stała się działalność Adolfa Kolpinga, który w 1849 roku rozpoczął w Kolonii pracę nad terminatorami i w 1851 roku założył w Niemczech pierwszy „Katolicki Związek Czeladników”. Odtąd w różnych krajach powstawały „Patronaty”, czyli „Opieki” nad młodzieżą przemysłową i rękodzielniczą. Na terenie Galicji opieką nad terminatorami zajął się jezuita Błażej Szydłowski, który zwołał na dzień 2 września 1897 roku pierwsze walne zebranie w sprawie terminatorów. Spotkali się wówczas przedstawiciele mieszczaństwa i duchowieństwa oraz chłopcy różnych zawodów, którzy powołali „Opiekę św. Stanisława Kostki nad Młodzieżą Terminatorską”. Jej celem było rozbudzanie życia religijnego młodych uczniów rzemieślniczych, wypełnienie ich czasu wolnego zajęciami kulturalnym i wypoczynkiem oraz niesienie im w razie konieczności pomocy materialnej. Po roku działalności „Opieki” miejsce ks. Szydłowskiego zajął w 1898 roku ks. Stefan Bratkowski, który przejął patronat nad „Opieką” i kierował nią do 1906 roku. Dnia 15 kwietnia 1906 roku kierownictwo „Opieki” przejął ks. Mieczysław Kuznowicz, który przekształcił ją w „Związek Młodzieży Rękodzielniczej”. Dnia 8 grudnia 1906 roku odbyło się pierwsze Walne Zgromadzenie Związku; prezesem honorowym i dożywotnim został wtedy ks. Bratkowski, a prezesem rzeczywistym ks. Kuznowicz, który kierował związkiem do 1939 roku. Podobne „Opieki” powstały także w Przemyślu, Tarnopolu i Tarnowie, ale nie działały dłużej.
Bibliografia
Binczycki K., „Opieka Św. Stanisława Kostki” nad terminatorami w Krakowie a dzisiejszy Polski Związek katolickich uczniów rękodzielniczych. Sprawozdanie za czas od 2 września 1897 roku do stycznia 1907 roku, Wydawnictwo, Kraków 1907.
Bobrzyński M., Z dziejów odrodzenia politycznego Galicji 1859–1873, G. Gebethner, Warszawa 1905.
Bratkowski S., Czy istnieje i co działa tzw. „Opieka Stanisława Kostki nad młodzieżą rzemieślniczą”?, „Sodalis Marianus” 4 (1905).
Bujak F., Galicja, t. 1: Kraj, ludność, społeczeństwo, rolnictwo, nakł. Księgarni Altenberga, Lwów 1908.
Bujak F., Rozwój gospodarczy Galicji (1772–1914), Księg. Polska, Lwów 1917.
Burzliwe lata Polonii amerykańskiej. Wspomnienia i listy misjonarzy jezuickich, 1864–1912, oprac. L. Grzebień, WAM, Kraków 1983.
Bzowski T., Ku pamięci zmarłych i poległych Chyrowiaków w latach 1939–1946, Michalineum, Stara Wieś 1946.
Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564-1995, oprac. L. Grzebień i zespół jezuitów, Ignatianum, WAM, Kraków 1996.
Filipowicz S., Saga polskich jezuitów w USA. Saga of the Polish Jesuits in USA, Ignatianum, WAM, Kraków 2004.
Grzebień L., Kochanowicz J., Czy jezuici polscy mieli wybitnych pedagogów w XX wieku?, w: Jakiego człowieka chcemy wychować?, red. W. Kubik, Ignatianum, WAM, Kraków 2002.
Haduch H., Śp. O. Stefan Bratkowski, „Sodalis Marianus” 13 (1914), s. 132-138.
Kieniewicz S., Galicja w dobie autonomicznej, 1850-1914, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1952.
Ks. Mieczysław Kuznowicz TJ i jego dzieło, Oficyna Małej Poligrafii Kurii Prowincji Polski Południowej Towarzystwa Jezusowego, Kraków 1980.
Kuznowicz M., Kwestia terminatorów w naszym kraju, Pol. Zw. Kat. M. Rękodz., Kraków 1907.
Kuznowicz M.J., Wpływ Eucharystii na polską młodzież rękodzielniczą i przemysłową, Związek Młodzieży Przemysł. i Rękodz. pod wezwaniem św. Stanisława Kostki, Kraków 1939.
Moskała R., Bratkowski Stefan, w: Polski Słownik Biograficzny, t. II, PAU, Kraków 1936.
Mółka J., Koncepcja wychowawcza księdza Mieczysława Kuznowicza SJ, Ignatianum, WAM, Kraków 2004.
Najdus W., Szkice z historii Galicji. T. 1: Galicja w latach 1900–1904, Książka i Wiedza, Warszawa 1958.
O. Hrubant T.J., „Kwartalnik Chyrowski” 1918, nr 96, s. 151–157.
Pyszka S., Sylwetki jezuickich publicystów i działaczy społecznych, 1872–1918, Wydział Filozoficzny Towarzystwa Jezusowego, Kraków 1996.
Rutkowski J., Historia gospodarcza Polski, t. 2, Księgarnia Akademicka, Poznań 1950.
Smarzyński H., Dr Henryk Jordan, pionier nowoczesnego wychowania fizycznego w Polsce, PWN, Kraków 1958.
„Sodalis Marianus” (Lwów) 1896.
Stowarzyszenie Św. Zyty, w: Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564–1995, oprac. L. Grzebień i zespól jezuitów, WAM, Kraków 1996.
Synoradzki M., Ks. Stefan Bratkowski, „Nasze Wiadomości” 4 (1914), s. 451–454.
Śp. O. Apoloniusz Kraupa T.J., „Kwartalnik Chyrowski” 1920, nr 103, s. 109–110.
Śp. O. Józef Otokar Hrubant T.J., „Sodalis Marianus” 17 (1918), s. 141–143.
W[Wasilewski] L., Zarys stosunków galicyjskich, Druk K. Kowalewskiego, Skład główny w Księgarni Naukowej, Warszawa 1906.
Załęski S., Jezuici w Polsce, T. 5, Drukiem i nakładem W.L. Anczyca i sp., Kraków 1906.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że:
jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Polityka prywatności
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 404
Liczba cytowań: 0
