Relacja pedagogiczna: między doświadczeniem dziecka a odpowiedzialnością dorosłego. W kręgu inspiracji i interpretacji fenomenologicznej praktyki pedagogicznej

Abstrakt

Artykuł przybliża kilka współczesnych ujęć problematyki relacji pedagogicznej rozwijanej w tradycji human science research. Idea i charakterystyka wyjątkowej relacji między dorosłym a dzieckiem jest od dawna centralnym tematem w tej tradycji. W artykule ta relacja została przedstawiona również w świetle powojennej krytyki i rewizji koncepcji relacji pedagogicznej. Bardzo istotne miejsce w przywoływanym ujęciu znaczących koncepcji pedagogicznych zajmuje doświadczenia dziecka oraz problematyka asymetrii, charakterystyczna dla poszczególnych ujęć relacji pedagogicznej na każdym z jej etapów.

Szczególnie znacząca dla przywoływanej refleksji jest problematyka etyczna rozwijana przez badaczy zainteresowanych koncepcją relacji pedagogicznej i metodologią phenomenology of practice Maxa van Manena, zainspirowanych również filozofią Emmanuela Levinasa. W artykule krótko została zakreślona droga, na jakiej rozwijała się refleksja nad relacją pedagogiczną od tzw. „pierwszej inwersji” (Hermann Nohl) poprzez „drugą inwersję” (Gert Biesta), która pokazuje, że świadomość ograniczeń i wątpliwości dorosłego powinny być dostrzeżone jako integralna część teorii pedagogicznej. Rozważania podjęte w artykule pokazują, że w centrum problematyki relacji pedagogicznej wciąż pozostaje kwestia asymetrii w relacji między dzieckiem a dorosłym, która nabiera szczególnego charakteru etycznego. Wskazano na koncepcję pedagogicznej wspólnoty jako odsłaniającą w tym kontekście szczególną etyczną wartość.