Współuzależnienie i relacje zależnościowe w biograficznych doświadczeniach parentyfikacji
DOI:
https://doi.org/10.12775/SPI.2023.3.008Słowa kluczowe
parentyfikacja, relacja zależnościowa, współuzależnienie, role w rodzinieAbstrakt
Artykuł ma charakter koncepcyjno-badawczy. Celem naukowym było przeanalizowanie możliwości zestawienia dwóch konceptów: współuzależnienia oraz parentyfikacji w rodzinie. Przedmiotem rozważań uczyniono zatem zależnościowe mechanizmy rodzinne uruchamiane w sytuacjach problemowych i kryzysowych, a służące utrzymaniu jej funkcjonalności. Artykuł stanowi uzupełnienie dotychczasowych badań nad zjawiskiem odwracania ról w rodzinie oraz silnego ich osadzania w zależnościowych układach rodzinnych. Egzemplifikację dla czynionych tu refleksji stanowiły analizy autobiograficznych wywiadów narracyjnych zrealizowanych przy zastosowaniu techniki zaproponowanej przez Fritza Schützego. Retrospektywne i przyjmujące pespektywę całożyciową postrzeganie parentyfikacji oraz procesów rodzinnych pozwoliło na wskazanie symptomów współuzależnienia obecnych w odwróconym porządku ról rodzinnych: odpowiedzialności, zależności i przyjmowanych obowiązków. Zgodnie z adaptacyjnym modelem, także tutaj pełnią one funkcję adaptacyjną, mającą jednakże charakter dysfunkcyjny i często destrukcyjny dla samej jednostki. Teoretycznym tłem w podjętych rozważaniach uczyniono teorię systemową, która jednocześnie stała u podstaw konstruowania pojęcia „parentyfikacji”. Refleksje i końcowe wnioski prowadzą do postulatu poszerzania perspektywy rozpoznawania i analizowania doświadczeń zależnościowych w rodzinie.
Bibliografia
Ackerman R.J. (2020). Wyrosnąć z DDA. Wsparcie dla dorosłych córek alkoholików, przeł. D. Rossowski, Łódź: Wydawnictwo Feeria.
Beattie M. (2003). Koniec współuzależnienia. Jak przestać kontrolować życie innych i zacząć troszczyć się o siebie, przeł. A. Jankowski, Poznań: Media Rodzina.
Beattie M. (2011). Współuzależnienie. Przewodnik dla nowego pokolenia, przeł. Z. Bosacka, Poznań: Media Rodzina.
Böszörményi-Nagy I., Spark G. (1973), Invisible Loyalties: Reciprocity in Intergenerational Family Therapy, Hagerstown, MD: Harper & Row.
Cermak T. (1991). Co-Addiction as a Disease, „Psychiatric Annals”, t. 21, nr 5, s. 266–272.
Chase N.D. (1999). Parentification: An Overview of Theory, Research, and Societal Issues, [w:] N.D. Chase (red.), Burdened Children, New York: The Guilford Press, s. 3–34.
Chojnacka B. (2018a). Destrukcyjne odwrócenie ról w rodzinie jako forma przemocy utajonej, [w:] E. Borys, J. Frankowiak, L. Willan-Horla (red.), W poszukiwaniu sposobów przeciwdziałania przemocy domowej, Olsztyn: Centrum Badań Społecznych UWM, s. 125–134.
Chojnacka B. (2018b). Destructive Sense of Responsibility in Individuals With Experience of Parentifiaction: A Biographical Perspective, [w:] D. Keller, K. O’Neil, H. Nicolaisen, D. Schungurensky, J. Villaseñor (red.), Social Pedagogy and Social Education: Bridging Traditions and Innovations, Phoenix, AZ: Social Pedagogy Association, s. 33–39.
Chojnacka B. (2020). The Loneliness and Isolation of the Parentified Child in the Family, „Paedagogia Christiana”, t. 45, nr 1, s. 83–99.
Chojnacka B. (2021). Doświadczenie parentyfikacji. Perspektywa biograficzna, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Chojnacka B. (2022). Przekraczanie granic subsystemowych w rodzinie – analiza doświadczeń młodych opiekunów (young carers) w kontekście praw dziecka, „Paedagogia Christiana”, t. 50, nr 2, s. 143–163.
Cierpiałkowska L. (2000). Alkoholizm. Przyczyny – leczenie – profilaktyka, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Cierpiałkowska L., Ziarko M. (2010). Psychologia uzależnień – alkoholizm, Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
Ciosek M. (2011). Sekretny świat rodziny z problemem alkoholowym, „Studia Gdańskie. Wizje i rzeczywistość”, t. 8, s. 270–282.
Di Caccavo A. (2006). Working With Parentification: Implications for Clients and Counselling Psychologists, „Psychology and Psychotherapy: Theory, Research and Practice”, t. 79, nr 3, s. 469–478.
Earley L., Cushway D. (2002). Parentified Child, „Clinical Child Psychology and Psychiatry”, t. 7, nr 2), s. 163–178.
Flis J. (2022). Współuzależnieni. Jak zatroszczyć się o siebie i budować zdrowe relacje z osobami uzależnionymi, Kraków: Znak.
Gąsior K. (2012). Funkcjonowanie noo-psychospołeczne i problemy psychiczne Dorosłych Dzieci Alkoholików, Warszawa: Wydawnictwo Difin.
Hooper L. (2007). Expanding the Discussion Regarding Parentification and Its Varied Outcomes: Implications for Mental Health Research and Practice, „Journal of Mental Health Counseling”, t. 29, nr 4, s. 322–337.
Hooper L. (2008a). Defining and Understanding Parentificaton: Implications for All Counselors, „The Alabama Counselling Association Journal”, t. 34, nr 1, s. 34–43.
Hooper L. (2008b). The Application of Attachment Theory and Family Systems Theory to the Phenomena of Parentification, „The Family Journal: Counseling and Therapy for Couples and Families”, t. 15, nr 3, s. 217–233.
Jurkovic G.J. (1997). Lost Childhoods: The Plight of the Parentified Child, New York: Routledge.
Jurkovic G.J., Morrell R., Thirkield A. (1999). Assessing Childhood Parentification: Guidelines for Researchers and Clinicians, [w:] N. Chase (red.), Burdened Children: Theory, Research, and Treatment of Parentification, New York: The Guilford Press, s. 92–113.
Kim H., Rose K.M. (2014). Concept Analysis of Family Homeostasis, „Journal of Advanced Nursing”, t. 70, nr 11, s. 2450–2468.
Kościelska M. (2011). Odpowiedzialni rodzice. Z doświadczeń psychologa, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Krawczyk-Bocian A. (2013). Doświadczanie zdarzeń krytycznych. Narracje biograficzne dorosłych dzieci alkoholików, Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
Maslow A. (2006). Motywacja i osobowość, przeł. J. Radzicki, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Mellibruda J., Szczepańska H. (1989a). Psychologiczne problemy żon alkoholików. Sprawozdanie z II fazy badań, Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii Zdrowia PTP.
Mellibruda J., Sobolewska Z. (1997). Koncepcja i terapia współuzależnienia, „Alkoholizm i Narkomania”, t. 10, nr 3, s. 421–430.
Minuchin S. (1974). Families and Family Therapy, Cambridge, MA–London: Harvard University Press; Tavistock.
Minuchin S., Montalvo B., Guerney B., Schumer F. (1967). Families of the Slums, New York: Basic Books.
Robinson B.E., Rhoden J.L. (2003). Pomoc psychologiczna dla dzieci alkoholików, przeł. M. Szymankiewicz i in., Warszawa: Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.
Ryś M. (2008). Rodzinne uwarunkowania psychospołecznego funkcjonowania Dorosłych Dzieci Alkoholików, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Sang J., Cederbaum J.A., Hurlburt M.S. (2013). Parentification, Substance Use, and Sex Among Adolescent Daughters from Ethnic Minority Families: The Moderating Role of Monitoring, „Family Process”, t. 53, nr 2, s. 252–266.
Schier K. (2015). Dorosłe dzieci. Psychologiczna problematyka odwrócenia ról w rodzinie, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Schütze F. (1983). Biographieforschung und narratives Interview, „Neue Praxis”, t. 13, nr 3, s. 283–293.
Sobolewska-Bala Z. (1996). W poszukiwaniu koncepcji współuzależnienia, „Świat Problemów”, nr 1–2(36–37), s. 6–7.
Stanger L. (2020). Uzależnienie w rodzinie. Wsparcie dla bliskich – rozpoznanie problemu, emocje, zdrowienie, przeł. P. Kielan, Poznań: Wydawnictwo Publicat.
Szczulkiewicz P. (2019). Zjawisko współuzależnienia jako dysfunkcjonalne przystosowanie do związku z osobą uzależnioną, [w:] P. Landwójtowicz (red.), Rodzina z problemem uzależnienia. Stare i nowe spojrzenie, Opole: Wydawnictwo VIP4U, s. 67–75.
Sztander W. (2006). Dzieci w rodzinie z problemem alkoholowym, Warszawa: Instytut Psychologii Zdrowia. Polskie Towarzystwo Psychologiczne.
Sztander W. (2011). Rodzina z problemem alkoholowym, Warszawa: Instytut Psychologii Zdrowia. Polskie Towarzystwo Psychologiczne.
Wegscheider-Cruse S. (2000). Nowa szansa. Nadzieja dla rodziny alkoholowej, przeł. M, Ślósarska, Warszawa: Instytut Psychologii Zdrowia. Polskie Towarzystwo Psychologiczne.
Woronowicz B.T. (2001). Bez tajemnic. O uzależnieniach i ich leczeniu, Warszawa: Instytut Psychiatrii i Neurologii.
Załuska M., Kossowska-Lubowicka A. (2009). Współuzależnienie i zespół stresu pourazowego w rodzinie alkoholowej, „Studia nad Rodziną”, t. 13, nr 1–2(24–25), s. 311–322.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Barbara Chojnacka
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor zgłaszając swój artykuł oświadcza, że:
jest Autorem artykułu (zwanego dalej Utworem) i:
- przysługują mu wyłączne i nieograniczone prawa autorskie do Utworu,
- jest uprawniony/a do rozporządzania prawami autorskimi do Utworu.
Udziela Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie nieodpłatnej, niewyłącznej, nieograniczonej terytorialnie licencji do korzystania z Utworu na następujących polach eksploatacji:
- utrwalania utworu w formie papierowej, a także na nośniku cyfrowym lub magnetycznym;
- zwielokrotnienia utworu dowolną techniką, bez ograniczenia ilości wydań i liczby egzemplarzy;
- rozpowszechniania utworu i jego zwielokrotnionych egzemplarzy na jakimkolwiek nośniku, w tym wprowadzenia do obrotu, sprzedaży, użyczenia, najmu;
- wprowadzenia utworu do pamięci komputera;
- rozpowszechniania utworu w sieciach informatycznych, w tym w sieci Internet;
- publicznego wykonania, wystawienia, wyświetlenia, odtworzenia oraz nadawania i reemitowania, a także publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym;
- w zakresie praw zależnych do Utworu, obejmujących w szczególności prawo do dokonania koniecznych zmian w Utworze, wynikających z opracowania redakcyjnego i metodycznego, a także do dokonania tłumaczenia Utworu na języki obce.
Udzielenie licencji następuje z chwilą przekazania Utworu na rzecz Uniwersytetowi Ignatianum w Krakowie. Uniwersytet Ignatianum w Krakowie jest uprawniony do udzielania dalszych sublicencji do Utworu, w zakresie udzielonego prawa. Licencja jest ograniczona czasowo i zostaje udzielona na okres 15 lat, licząc od daty jej udzielenia.
Polityka prywatności
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 625
Liczba cytowań: 0
