O fundamentalnych relacjach między prawdą, wolnością, dialogiem i budowaniem tożsamości – z perspektywy teorii mowy

Abstrakt

W tekście podjęto kwestię relacji między wolnością, prawdą i dialogiem, próbując ustalić, co sprawia, że obecność dialogu stanowi objaw zdrowia społecznego. Rozpatruje się przy tym mowę w jej funkcji poznawczej, traktowanej jako funkcja elementarna. Zwykłe funkcjonowanie mowy oraz istotę dialogu upatruje się przy tym po pierwsze w możliwości zaprzeczania, która wiąże się z koniecznym istnieniem ontycznej różnorodności bytów oraz z wyróżnikiem istoty mówiącej jako panującej nad alternatywami. Wszystko to funduje wolność w jej najbardziej podstawowym rozumieniu. Drugim czynnikiem, który trzeba wziąć pod uwagę, by zrozumieć, czym jest dialog w jego fundamentach, jest potrzeba prawdy i konieczność jakichś realizacji prawdy. Te dwa elementy widziane łącznie – możliwość zaprzeczania i potrzeba prawdy – pokazują, że ostatecznym gwarantem prawdy w każdym konkretnym wypadku jest sam mówiący, a gwarancja, którą swym mówieniem daje, to zobowiązanie do działań niesprzecznych z wypowiadaną treścią. Ten moment osobistego, wolnego odniesienia do zawsze wspólnej prawdy pokazuje, w jaki sposób w dialogu budowana jest tożsamość osobowa. Dodatkowo wyjaśnia się, jak to się dzieje, że wraz z każdym nowym powiedzeniem może pojawić się nowy sens.