Programy nauczania uważności dla dzieci i młodzieży – z perspektywy szkolnictwa polskiego
DOI:
https://doi.org/10.12775/PBE.2016.079Słowa kluczowe
uważność, trening uważności, interwencja psychospołeczna, programy wspierania zdrowia psychicznego, edukacja szkolna/przedszkolnaAbstrakt
Programy treningu uważności to rodzaj interwencji psychospołecznej, realizowanej m.in. w szkołach i przedszkolach dla uczniów w wieku od 4 do 18 r.ż. i powyżej. Zainteresowanie treningami uważności wynika z: (1) doniesień o ich pożądanym wpływie na zdrowie psychiczne, radzenie sobie z problemami i dystrybucję uwagi; (2) alarmujących statystyk m.in. WHO dotyczących zdrowia psychicznego młodzieży; (3) potrzeby wprowadzania interwencji opartych na rzetelnych badaniach naukowych. Cele artykułu to przedstawienie programów treningu uważności dla dzieci i młodzieży realizowanych na świecie, których skuteczność została udokumentowana badaniami, oraz omówienie głównych wyników metaanaliz badań dotyczących efektów treningu uważności dla dzieci i młodzieży. W artykule podjęto próbę odpowiedzi na pytanie o uwarunkowania i możliwości wprowadzenia programów treningu uważności w szkołach w Polsce. Dokonana analiza przeglądu literatury i wyników badań wskazuje na korzystny wpływ treningu uważności mentalnej na funkcjonowanie psychospołeczne uczniów i przydatność programów mindfulness w warunkach szkolnictwa polskiego.
Bibliografia
Allen A.B., Leary M.R. (2010), Self-Compassion, Stress, and Coping, „Social and Personality Psychology Compass”, nr 4(2), s. 107–118.
Beck A.T., Rush A.J., Shaw B.F., Emery G. (1979), Cognitive Therapy of Depression, The Guilford Press, Nowy Jork.
Chu V. (1993), Psychoterapia Gestalt, Kanon, Łódź.
Cramer H., Lauche R., Paul A., Dobos G. (2012), Mindfulness-based stress reduction for breast cancer – a systematic review and meta-analysis, „Current Oncology”, nr 19(5), s. e343–e352.
Erikson E.H. (2004), Tożsamość a cykl życia, Zysk i S-ka, Poznań.
Felver J.C., Celis-de-Hoyos C.E., Tezanos K., Singh N.N. (2015), A systematic review of mindfulness-based interventions for youth in school settings, „Mindfulness”, nr 7 (1), https://www.researchgate.net/publication/273349460_A_Systematic_Review_of_Mindfulness-Based_Interventions_for_Youth_in_School_Settings, dostęp: 24.04.2016.
Flook L., Goldberg S.B., Pinger L., Bonus K., Davidson R.J. (2013), Mindfulness for teachers: A pilot study to assess effects on stress, burnout, and teaching efficacy, „Mind, Brain and Education”, nr 7(3), s. 182–195.
Gawlicz K., Rudnicki P., Starnawski M. (2015), O budowaniu edukacji antydyskryminacyjnej w systemie edukacji formalnej w Polsce. Raport z badań, Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej, Warszawa.
Hernik K. Malinowska K., Piwowarski R., Przewłocka J., Smak M., Wichrowski A. (2015), Polscy nauczyciele i dyrektorzy w Międzynarodowym Badaniu Nauczania i Uczenia się TALIS 2013, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa.
Jacennik B., Szczepańska J. (2007), Aby stresu było mniej, „Psychologia w Szkole”, nr 3, s. 89–96.
Kabat-Zinn J. (2013), Życie piękna katastrofa. Mądrością ciała i umysłu możesz pokonać stres, choroby i ból, Czarna Owca, Warszawa.
Kabat-Zinn J., Massion A.O., Kristeller J., Peterson L.G., Fletcher K.E., Pbert L., Lenderking W.R., Santorelli S.F. (1992), Effectiveness of a meditation-based stress reduction program in the treatment of anxiety disorders, „American Journal of Psychiatry”, nr 149(7), s. 936–43.
Kabat-Zinn J., Wheeler E., Light T., Skillings A., Scharf M.J., Cropley T.G., Hosmer D., Bernhard J.D. (1998), Influence of a mindfulness meditation-based stress reduction intervention on rates of skin clearing in patients with moderate to severe psoriasis undergoing phototherapy (UVB) and photochemotherapy (PUVA), „Psychosomatic Medicine”, nr 60(5), s. 625–32.
Kochanowska Kaian E. (2012), Uważny nauczyciel, „Psychologia w szkole”, nr 3.
Krajewska J. (2016, 29 luty). Czym jest Analiza transakcyjna? – Uczeniem się autonomii. Inspeerio, http://inspeerio.pl/czym-jest-analiza-transakcyjna-uczeniem-sie-autonomii. html, dostęp: 24.10.2016.
Kristeller J.L., Hallett C.B. (1999), An Exploratory Study of a Meditation-based Intervention for Binge Eating Disorder, „Journal of Health Psychology”, nr 4(3), s. 357–363.
Marlatt A. (2002), Substance Abuse Treatment and the Stages of Change, „Addiction”, nr 97(5), s. 607–608.
Namysłowska I. (2013), Zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży w Polsce – stan rozwoju opieki psychiatrycznej i zadania na przyszłość, „Postępy Nauk Medycznych”, nr 1, s. 4–9.
Narodowy program zdrowia na lata 2016–2020. Ministerstwo Zdrowia. Warszawa 2015. Projekt.
Nowakowska A., Przewłocka J. (2015), Szkoła oczami uczniów: relacje z nauczycielami i kolegami oraz przemoc szkolna, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa.
Radoń S. (2013), Uważność jako ponadkulturowe wyzwanie dla polskiej edukacji, w: N. Majchrzak, A. Zduniak (red.), Edukacja międzykulturowa w warunkach kultury globalnej. Od rozważań definicyjnych do praktycznych zastosowań. Edukacja XXI w., T 1/30, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bezpieczeństwa, Poznań.
Radoń S. (2014), Pięciowymiarowy Kwestionariusz Uważności – polska adaptacja Five Facet Mindfulness Questionnaire, „Roczniki Psychologiczne”, nr 17(4), s. 711–735.
Radoń S. (2014a), Uważność jako medytacja w edukacji: fakty i mity, w: Współczesne zagrożenia: fakty i mity, KUL, Lublin, s. 299–317.
Segal Z.V, Williams J.M.G., Teasdale J. (2002), Mindfulness-Based Cognitive Therapy for Depression: A New Approach to Preventing Relapse, Guilford Press, New York.
Strelau J. (red.) (2006), Psychologia, t.1, GWP, Gdańsk.
Tabak I. (2014), Zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży. Wsparcie dzieci i młodzieży w pokonywaniu problemów, „Studia BAS”, nr 2(38), s. 113–138.
Wendt, K. (2015, 12 luty). Uważność, jako trzecia fala terapii poznawczo – behawioralnej, Strefa Psychoterapii i Rozwoju, http://spir.pl/uwaznosc-jako-trzecia-fala-terapiipoznawczo-behawioralnej/, dostęp: 24.10.2016.
Williams J.M.G., Russell I., Russell D. (2008), Mindfulness-Based Cognitive Therapy, „J Consult Clin Psychol”, nr 76(3), s. 524–529.
Wolańczyk T. (2002), Zaburzenia emocjonalne i behawioralne w populacji młodzieży szkolnej w Polsce, Wydawnictwa Akademii Medycznej w Warszawie, Warszawa.
World Health Organization (2005), WHO Mental Health Policy and Service Guidance Package: Child and Adolescent Mental Health Policy and Plans, World Health Organization, Geneva.
Zenner C., Hermleben-Kurz S., Walach H. (2014), Mindfulness-based interventions in schools – a systematic review and meta-analysis, „Frontiers in Psychology”, nr 5, http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4075476/, dostęp: 24.04.2016.
Zoogman S., Goldberg S.B., Hoyt W.T., Miller L. (2014), Mindfulness interventions with youth: A meta-analysis, „Mindfulness”, nr 6, https://mindfulnessinschools.org/wp-content/uploads/2013/09/zoogman.pdf, dostęp: 25.04.2016.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 995
Liczba cytowań: 0