Maria Lipowska (1913–1985) – Sketches for Biography
DOI:
https://doi.org/10.12775/PBE.2021.018Keywords
The Nicolaus Copernicus University in Toruń, pedagogy in Toruń, Maria Lipowska, biography, women's historyAbstract
The aim of the article is to remind the figure of Maria Lipowska – associated with pedagogy on The Nicolaus Copernicus University in Toruń in the years 1945–1983. This paper is part of the study on restoring the history of women working at the University in Toruń. In the literature so far there have been no broader studies devoted to this character. Based on the source materials collected in the Archive of the Nicolaus Copernicus University in Toruń, in the context of changes in Polish higher education, Lipowska was presented, indicating her significant contribution to the development of pedagogy in Toruń especially in the didactic and organizational area.
References
(AUMK) Archiwum Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, (AD) Akta doktorskie Marii Lipowskiej, sygn. H-30/13: a) Decyzja o wszczęciu przewodu kandydackiego mgr Marii Lipowskiej z 28 XI 1956 roku; b) Protokół komisji egzaminu kandydackiego z pedagogiki ogólnej i nowych kierunków pedagogicznych (egzamin specjalistyczny) z 18 X 1958 roku; c) Odpis wyciągu z protokołu posiedzenia Rady Wydziału Humanistycznego UMK z 7 VI 1960 roku; d) Recenzja pracy p. Marii Lipowskiej [recenzja doktoratu przygotowana przez S. Wołoszyna z 30 VIII 1960 roku]; e) Protokół z posiedzenia naukowego Rady Wydziału Humanistycznego UMK z 29 XI 1960 roku; f) Recenzja pracy doktorskiej ob. mgr Marii Lipowskiej pt. „Koncepcje wykształcenia ogólnego w programach szkoły polskiej z lat 1919–1920” [recenzja przygotowana przez L. Bandurę, odpis z 1961 roku].
(AUMK) Archiwum Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, (AH) Akta habilitacyjne Marii Lipowskiej, sygn. H-47/5: a) Wniosek K. Sośnickiego, Kierownika Zakładu Pedagogiki, do Dziekana Wydziału Humanistycznego UMK w sprawie mianowania st. asystenta Mgr Marii Lipowskiej na stanowisko adiunkta przy Zakładzie Pedagogiki UMK z 14 XII 1956 roku; b) Pismo doc. dr. Ludwika Bandury, p.o. kierownika Katedry Pedagogiki, do JM Rektora UMK w sprawie dalszego zatrudnienia M. Lipowskiej na stanowisku adiunkta z 15 I 1964 roku.; c) Informacja o pracy naukowej ob. dr Marii Lipowskiej przygotowana przez L. Bandurę z 10 VI 1965 roku; d) Ocena pracy habilitacyjnej „Koncepcje wykształcenia ogólnego w programach zreformowanej szkoły polskiej” /Studium z pedagogiki porównawczej/ – dr MARII LIPOWSKIEJ [recenzja K. Sośnickiego dla UJ z 1 III 1966 roku]; e) Ocena dorobku naukowego Pani Dr Marii Lipowskiej ze szczególnym uwzględnieniem pracy habilitacyjnej „Koncepcje wykształcenia ogólnego w programach zreformowanej szkoły polskiej” /Studium z pedagogiki porównawczej/ [recenzja Stefana Wołoszyna z 10 III 1966 roku]; f) Ocena dorobku naukowego p. dr Marii Lipowskiej i jej pracy habilitacyjnej „Koncepcje wykształcenia ogólnego w programach zreformowanej szkoły polskiej” /Studium z pedagogiki porównawczej/ [recenzja Jana Konopnickiego z 14 IV 1966 roku]; g) Recenzja rozprawy habilitacyjnej dr Marii Lipowskiej „Koncepcje wykształcenia ogólnego w programach zreformowanej szkoły polskiej” oraz ocena jej dorobku naukowego [recenzja Jana Zborowskiego z 10 XII 1966 roku]; h) Pismo F. Korniszewskiego w sprawie przedłużenia zatrudnienia M. Lipowskiej, kierowane za pośrednictwem Dziekanatu Wydziału Humanistycznego do Rektoratu UMK, z 10 I 1967 roku; i) Protokół posiedzenia Komisji habilitacyjnej Wydziału Filozoficzno-Historycznego UJ z 12 I 1967 roku (odpis); j) Opinia kierownika Katedry Pedagogiki F. Korniszewskiego z 17 III 1968 roku; k) Opinia o dorobku naukowym ob. dr Marii Lipowskiej przygotowana przez L. Bandurę 28 IV 1968 roku; l) Ocena pracy habilitacyjnej „Koncepcje wykształcenia ogólnego w programach zreformowanej szkoły polskiej” /Studium z pedagogiki porównawczej/ i całokształtu dorobku naukowego [recenzja K. Sośnickiego dla UMK z 1 VII 1968 roku]; m) Ocena pracy habilitacyjnej dr Marii Lipowskiej „Koncepcje wykształcenia ogólnego w programach zreformowanej szkoły polskiej” [recenzja L. Bandury z 29 VIII 1968 roku]; n) Ocena pracy habilitacyjnej dr Marii Lipowskiej „Koncepcje wykształcenia ogólnego w programach zreformowanej szkoły polskiej. (Studium z pedagogiki porównawczej)”, Toruń 1966, wyd. UMK, ss. 198 oraz jej dotychczasowego opublikowanego naukowego dorobku [recenzja F. Korniszewskiego z 19 XI 1968 roku]; o) Wniosek Komisji Rady Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu w sprawie dopuszczenia dr Marii Lipowskiej do kolokwium habilitacyjnego z 2 XII 1968 roku; p) Protokół z posiedzenia naukowego Rady Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika z 24 IV 1969 roku; q) WNIOSEK do Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego w sprawie zatwierdzenia uchwały Rady Wydziału Humanistycznego UMK o nadaniu ob. dr Marii Lipowskiej stopnia doktora habilitowanego w zakresie pedagogiki z 7 V 1969 roku.; r) Pismo Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego z 9 X 1969 roku do Rektora UMK o zatwierdzeniu uchwały Rady Wydziału Humanistycznego z dnia 24 IV 1969 roku o nadaniu Marii Lipowskiej stopnia naukowego doktora habilitowanego nauk humanistycznych w zakresie pedagogiki; s) Wyciąg z protokołu posiedzenia Senatu UMK z 19 XI 1969 roku (wyciąg potwierdzony 25 XI 1969 roku); t) Pismo z Ministerstwa Oświaty i Szkolnictwa Wyższego potwierdzające mianowanie na stanowisko docenta w Katedrze Pedagogiki z 31 I 1970 roku.
(AUMK) Archiwum Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, (AO) Akta osobowe Marii Lipowskiej, sygn. K-34 N/17: a) Świadectwo wydane przez Państwową Szkołę Zawodową Żeńską, Oddział Seminarium Gospodarczego w Krakowie z 15 VI 1932 roku (odpis potwierdzony notarialnie 31 V 1937 roku); b) Opinia o pracy nauczycielskiej p. Marii Kosseckiej, p.o. nauczycielki w Szkole Rolniczej Żeńskiej w Zagórzu, powiat morski z 15 VIII 1937 roku (odpis); c) Życiorys Marii Lipowskiej, rękopis z 30 VIII 1946 roku; d) Pismo od JM Rektora UMK Ludwika Kolankowskiego (nr 3601/46) z 1 X 1946 roku; e) Decyzja Ministerialnej Komisji Weryfikacyjnej przy Ministerstwie Oświaty z 12 III 1947 roku; f) Życiorys Marii Lipowskiej, rękopis z 23 IV 1949 roku; g) Opinia K. Sośnickiego z 25 IV 1949 roku; h) Opinia w sprawie mianowania mgr Marii Lipowskiej stałą asystentką przy Katedrze Pedagogiki WH UMK [z 1950 roku]; i) Podanie o pracę w UMK na stanowisko młodszego asystenta z 28 III 1950 roku; j) Opinia K. Sośnickiego z 4 IV 1950 roku; k) Zestawienie częściowych egzaminów magisterskich złożonych przez ob. Marię Lipowską na stopień magistra filozofii w zakresie pedagogiki z 5 IV 1950 roku; l) Ankieta personalna z 3 VI 1953 roku; m) Wniosek K. Sośnickiego w sprawie mianowania st. asystenta mgr Marii Lipowskiej adiunktem z 12 XII 1956 roku; n) Protokół komisji w sprawie mianowania mgr M. Lipowskiej na stanowisko adiunkta przy Katedrze Pedagogiki UMK w Toruniu z 3 I 1957 roku; o) Pismo M. Lipowskiej do JM Rektora UMK z prośbą o stypendium z dnia 15 IV 1957 roku; p) Pismo M. Lipowskiej do JM Rektora UMK z prośbą o urlop naukowy z 14 V 1962 roku; q) Wniosek M. Lipowskiej o urlop naukowy do JM Rektora UMK z dnia 16 IV 1963 roku; r) Opinia L. Bandury przygotowana dla JM Rektora UMK z dnia 15 I 1964 roku; s) Opinia w sprawie przedłużenia p. dr Marii Lipowskiej stażu adiunkta przy Katedrze Pedagogiki UMK przygotowana przez prof. K. Sośnickiego z 24 I 1964 roku; t) Pismo M. Lipowskiej do JM Rektora UMK Witolda Łukaszewicza z dnia 30 IX 1967 roku; u) Pismo Rektora Łukaszewicza powołujące M. Lipowską na stanowisko kierownika Zawodowego Zaocznego Studium Pedagogicznego z 18 IX 1971 roku; v) Pismo M. Lipowskiej do Prorektora ds. Nauczania prof. Janusza Siedlewskiego z 26 X 1974 roku; w) Życiorys Marii Lipowskiej, rękopis z 27 V 1977 roku; x) Pismo B. Pleśniarskiego do Dziekana Wydziału Humanistycznego w sprawie dodatku specjalnego dla Marii Lipowskiej z 6 X 1977 roku; y) Wniosek M. Lipowskiej o urlop na poratowanie zdrowia do Rektora UMK Ryszarda Bohra z 8 IX 1978 roku; z) Pismo do Rektora UMK z dnia 15 IX 1981 roku; aa) Wniosek S. Kawuli o nagrodę indywidualną dla M. Lipowskiej z 28 IX 1981 roku; bb) Ankieta kwalifikacyjna docenta z 1982 roku; cc) Wniosek o nadanie M. Lipowskiej Orderu-odznaczenia KKOOP, przygotowany przez dziekana Witolda Wróblewskiego (dokument bez daty, Lipowska otrzymała order w 1983 roku).
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej (1932). Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1932 r. w sprawie zmiany rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 lutego 1928 r. o stosunku służbowym profesorów państwowych szkół akademickich i pomocniczych sił naukowych tych szkół (DzU RP nr 94, poz. 819, art. 112).
Rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego (1933). Rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z dnia 21 marca 1933 r. o minimalnym wymiarze obowiązków pomocniczych sił naukowych (DzU nr 35, poz. 295).
Rozporządzenie Ministrów (1951). Rozporządzenie Ministrów: szkół wyższych i nauki, zdrowia, oświaty oraz kultury i sztuki z dnia 4 czerwca 1951 r. w sprawie obowiązkowego wymiaru czasu pracy pomocniczych sił naukowych (DzU nr 33, poz. 259).
Bandura, L. (1965). Katedra Pedagogiki. W: Uniwersytet Mikołaja Kopernika 1956–1965 (s. 41–42). Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Bartczak, Z. (2010). II Liceum Ogólnokształcące im. Marii Skłodowskiej-Curie w Piotrkowie Trybunalskim 1856–2006. Piotrków Trybunalski: seria Biblioteka, Piotrków 800.
Biuletyn okolicznościowy wydany z okazji 150-lecia istnienia II Liceum Ogólnokształcącego
im. Marii Skłodowskiej-Curie w Piotrkowie Trybunalskim (1856–2006) (2006). Pobrano 30 maja 2020 z: https://liceum2.piotrkow.pl/ content/artykuly/files/150_lat_biuletyn.pdf.
Borowicz, R., Kostyło, H., Szulakiewicz, W. (2009). Elżbieta Zawacka „Zo”. Portret akademicki. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Conelly, J. (2014). Zniewolony uniwersytet. Sowietyzacja szkolnictwa wyższego w Niemczech wschodnich, Czechach i Polsce 1945–1956. Warszawa: IHN PAN.
Dybiec, J. (1998). Konopnicki Jan. W: W. Bobrowska-Nowak, D. Drynda, Słownik pedagogów polskich (s. 92–93). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Frąckowiak, A., Góralska, R., Półturzycki, J., Solarczyk-Szwec, H. (red.) (2009). Elżbieta Zawacka 1909–2009. Radom: WNITeE.
Frąckowiak, A., Półturzycki, J., Solarczyk-Szwec, H. (red.) (2009). Elżbieta Zawacka. Pisma pedagogiczne. Radom: WNITeE.
Hübner, P. (1992). Polityka naukowa w Polsce w latach 1944–1953. Geneza systemu, t. 1–2. Wrocław–Warszawa–Kraków: Wydawnictwo PAN.
Kalembka, S. (red.) (2006). Pracownicy nauki i dydaktyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika 1945–2004. Materiały do biografii. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Kola, A. (2020). Pamięć kobiet/ niepamięć o kobietach Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Kontekst teoretyczny i europejski (Europa Środkowa i Wschodnia). W: A. Derra, A. M. Kola, W. Piasek (red.), Niewidzia(l)ne. Kobiety i historia Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu (s. 191–208). Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Kolankowski, L. (1957). Powstanie i organizacja uniwersytetu. W: Uniwersytet Mikołaja Kopernika 1945–1955 (s. 14–37). Warszawa: PWN.
Kolbuszewska, J. (2020a). Kariery naukowe historyczek samodzielnych pracownic nauki w latach 1945–1989. KLIO Polska. Studia i Materiały z Dziejów Historiografii Polskiej, 12, 179–185.
Kolbuszewska, J. (2020b). Kobiety w drodze na Olimp… Akademicki awans polskich historyczek (od schyłku XIX wieku po rok 1989). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Kozłowski, R. (1999). Uwarunkowania polityczne działalności Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu w latach 1945–1989. Zapiski Historyczne, 74(1), 87–127.
Lipowska, M. (1958). Zasada poglądowości w pracy dydaktycznej na uniwersytecie. (Uwagi na marginesie prowadzenia ćwiczeń z pedagogiki). Życie Szkoły Wyższej, 9, 38–57.
Lipowska, M. (1959/1960a). Kongresy pedagogiczne międzynarodowe (ważniejsze). Kalendarz Nauczycielski, 168–173.
Lipowska, M., (1959/1960b). Kongresy pedagogiczne w Polsce. Kalendarz Nauczycielski, 174–178.
Lipowska, M. (1959/1960c). Sejm Nauczycielski. Kalendarz Nauczycielski, 217–219.
Lipowska, M. (1959/1960d). Zjazd Oświatowy w Łodzi. Kalendarz Nauczycielski, 240–242.
Lipowska, M. (1960). Koncepcje ogólnego wykształcenia średniego w programach szkoły polskiej z lat 1919–1922. Ruch Pedagogiczny, 3, 12–22.
Lipowska, M. (1961). Koncepcja wykształcenia ogólnego w programach szkoły polskiej z lat 1919–1922. Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu.
Lipowska, M. (1963). Kształcenie naukowego myślenia w nauczaniu pedagogiki. Ruch Pedagogiczny, 4, 75–80.
Lipowska, M. (1965). Zjazdy i Kongresy Pedagogiczne ZNP. Ruch Pedagogiczny, 5–6, 72–85.
Lipowska, M. (1966). Koncepcja wykształcenia ogólnego w programach zreformowanej szkoły polskiej. (Studium z pedagogiki porównawczej). Toruń: Wydawnictwa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Lipowska, M. (1969). Koncepcje wychowania w polskich programach szkolnych okresu międzywojennego. Rozprawy z Dziejów Oświaty, 12, 3–48.
Lipowska, M. (1974). Profesor dr Kazimierz Sośnicki jako nauczyciel akademicki. (Ze wspomnień ucznia). Acta Universitatis Nicolai Copernici. Pedagogika, IV, Nauki Humanistyczno-Społeczne, 65, 29–32.
Majorek, C. (1996). Biografia edukacyjna. W: K. Puchowski, J. Żerko (red.), Szlakami przeszłości i czasów współczesnych. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Majorek, C. (1997). Rola badań biograficznych w rekonstrukcji dziejów oświaty i pedagogiki w Galicji. W: C. Majorek, J. Potoczny (red.), Galicja i jej dziedzictwo, t. 9: Biografie pedagogiczne (s. 11–24). Rzeszów: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Rzeszowie.
Michalski, S. (1981). Wiedza rolnicza w walce o postęp na wsi. Rzecz o Jadwidze Dziubińskiej. Warszawa–Poznań: PWN.
Nalaskowski, S. (1983). W siedemdziesięciolecie urodzin i trzydziestopięciolecie pracy doc. dr hab. Marii Lipowskiej na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Acta Universitatis Nicolai Copernici. Pedagogika, XI, 3–6.
Nalaskowski, S. (1998). Lipowska Maria. W: W. Bobrowska-Nowak, D. Drynda (red.), Słownik pedagogów polskich (s.120–121). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Nalaskowski, S. (2009). Początki pedagogiki i jej rozwój w latach 1945–2000 widziane oczami nestora. W: S. Nalaskowski, W. Szulakiewicz, Pedagogika toruńska. Od katedry do wydziału (s. 13–42). Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Pleśniarski, B. (1957). Z działalności Katedry Pedagogiki UMK. Kwartalnik Pedagogiczny, 189–194.
Prosińska-Jackl, M. (red.) (1994). Słownik historyków polskich. Warszawa: Wydawnictwo Wiedza Powszechna.
Sośnicki, K. (1957). Katedra Pedagogiki. W: Uniwersytet Mikołaja Kopernika 1945–1955 (s. 71–73). Warszawa: PWN.
Stańczak-Wiślicz, K., Perkowski, P., Fidelis, M., Klich-Kluczewska, B. (2020). Kobiety w Polsce 1945–1989. Nowoczesność – równouprawnienie – komunizm. Kraków: TAiWPN.
Syrek, E. (1998). Zborowski Jan. W: W. Bobrowska-Nowak, D. Drynda, Słownik pedagogów polskich (s. 227–228). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Szulakiewicz, W. (2008). Bandura Ludwik Ryszard. W: A. Meissner, W. Szulakiewicz (red.), Słownik biograficzny polskiej historii wychowania (s. 63–68). Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Szulakiewicz, W. (2009). Kierownicy Katedry Pedagogiki, dyrektorzy Instytutu Pedagogiki i Psychologii oraz Instytutu Pedagogiki i ich sylwetki naukowe. W: S. Nalaskowski, W. Szulakiewicz, Pedagogika toruńska. Od katedry do wydziału (s. 59–84). Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Wiechnik, O. (2019). Posełki, osiem pierwszych kobiet. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie. Wieczorek, T. (1968). Zarys dziejów szkolnictwa rolniczego w Polsce do 1939 roku. Wrocław: Państwowe Wydawnictwo Szkolnictwa Zawodowego.
Wojtczak, K. (2013). O ustroju szkół wyższych na przestrzeni lat 1920–1990. Studia Prawa Publicznego, 3, 43–79.
Wojtczak, K. (2016a). O stopniach naukowych w Polsce Ludowej. Część 1: Niższe stopnie naukowe. Studia Prawa Publicznego, 13, 27–65.
Wojtczak, K. (2016b). O stopniach naukowych w Polsce Ludowej. Część 2: Organizacja aspirantury naukowej i studiów doktoranckich. Studia Prawa Publicznego, 14, 49–92.
Wojtczak, K. (2017a). Habilitacja w Polsce Ludowej. Część 1: Warunki i przebieg habilitacji w prawie szkół wyższych. Studia Prawa Publicznego, 17, 25–61.
Wojtczak, K. (2017b). Habilitacja w Polsce Ludowej. Część 2: Warunki i przebieg habilitacji w prawie o stopniach i tytułach naukowych. Studia Prawa Publicznego, 18, 43–81.
Wróblewski, W., Wajda, K. (1992). Wydział Humanistyczny. W: Uniwersytet Mikołaja Kopernika 1966–1980, t. 1 (s. 38–40). Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2021 Przegląd Badań Edukacyjnych (Educational Studies Review)
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Stats
Number of views and downloads: 223
Number of citations: 0
