Naukowy wymiar nowożytnych teorii medycznych i ich postrzeganie przez pryzmat racjonalności badacza jako problem poznawczy
DOI:
https://doi.org/10.12775/KLIO.2020.017Keywords
teorie medyczne, historia medycyny, historia nauki, epoka nowożytna, religia, racjonalizmAbstract
Doktryna humoralna nie stanowiła w pełni jednolitej i spójnej teorii. Składała się z wielu elementów i poglądów, z których znaczna część została zweryfikowana jako błędna. Skokowy rozwój medycyny, który nastąpił w XIX w., oraz gwałtowny rozkwit nauki w ciągu ostatnich dwóch stuleci pozwoliły na obalenie wielu założeń i twierdzeń będących podstawą założeń humoralizmu. Nieprzystawalność niektórych z nich do aktualnego paradygmatu naukowego sprawiła, że obecnie są często postrzegane nie jako element dawnej wiedzy, a raczej jako przejaw działań i poglądów o charakterze magicznym. Percepcja takich elementów dawnej nauki jak astrologia czy teorie sygnatur i sympatyczności przez pryzmat magii utrudniają właściwe zrozumienie ówczesnego lecznictwa i stwarzają mylne wrażenie odnośnie do jego charakteru. Artykuł przedstawia ten aspekt badań nad dawną medycyną jako potencjalną przeszkodę badawczą i interpretacyjną.References
Ahmad F. et al., A link between lunar phase and medically unexplained stroke symptoms: An unearthly influence?, „Journal of Psychosomatic Research” 2008, vol. 65, no. 2.
Bieńkowski T., Polscy przedstawiciele „scientia curiosa”, „Rozprawy z Dziejów Oświaty” 1987, t. 30.
Burke W., Leung J., Davey D. F., Lunar and solar influences on human visual disease: The relevance of oedema?, „Biological Rhythm Research” 2012, vol. 43, no. 3.
Chrapowicki J. A., Diariusz. Część druga: lata 1665–1669, oprac. A. Rachuba, T. Wasilewski, Warszawa 1988.
Chrapowicki J. A., Diariusz. Część druga: lata 1665–1669, Warszawa 1988.
Formika A., Cnoty y używanie proszku puryfikującego albo czyszczącego, który się znajduje w Warszawie u Fizyki Doktora Antoniego Formiki.
Gadocha M., Sztuka zielarska w kalendarzach epoki staropolskiej, w: Leki roślinne w terapii od czasów starożytnych po współczesne. Zagadnienia teoretyczne i praktyczne, red. B. Płonka-Syroka, A. Syroka, K. Sudoł, Wrocław 2013.
Gajewska M., Epidemia dżumy w Rzeczpospolitej w świetle XVI–XVII-wiecznych traktatów medycznych i zielników. Profilaktyka indywidualna, w: Wśród córek eskulapa. Szkice z dziejów medycyny i higieny w Rzeczpospolitej XVI–XVIII wieku, red. A. Karpiński, Warszawa 2009.
Historia nauki polskiej, t. 1, red. P. Suchodolski, Warszawa 1970.
Jabłonowski S. W., Pamiętnik, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, rps 437/II.
Jagla J., Boska medycyna i niebiescy uzdrowiciele wobec kalectwa i chorób człowieka, Warszawa 2004.
Jeszke J., Historyk i lekarz jako badacz dziejów nauk medycznych, „Medycyna Nowożytna. Studia nad Historią Medycyny” 1997, t. 4, z. 1/2.
Jeszke J., Znaczenie polskiej historiografii medycznej dla medycyny i historii, w: Przełomy w historii . XVI Powszechny Zjazd Historyków Polskich , Wrocław 15–18 września 1999 roku, t. 3, cz. 4, Wrocław 1999.
Kalemba Z., Wpływ koncepcji makro- i mikrokosmosu na pojmowanie choroby i człowieka chorego, „Medycyna Nowożytna. Studia nad Historią Medycyny” 1998, t. 5, z. 1.
Kalendarz polski i ruski na rok panski 1748. […] przez M. Stanisława z Łazow Dunczewskiego, […] wyrachowany, Zamość, k. nlb. 13v–14.
Kazemi-Bajestani S. M. R. et al., Lunar phase cycle and psychiatric hospital emergency visits, inpatient admissions and aggressive behavior, „Asian Journal of Psychiatry” 2001, vol. 4, no. 1.
Kohlmünzer S., Farmakognozja, Cieszyn 1998.
Kowalski P., Leksykon znaki świata. Omen, przesąd, znaczenie, Warszawa–Wrocław 1998.
Kowalski P., Theatrum świata wszystkiego i poćciwy gospodarz. O wizji świata pewnego siedemnastowiecznego pisarza ziemiańskiego, Kraków 2000.
Król T., Kosmetyki radioaktywne, „Polish Journal of Cosmetology” 2017, t. 20, nr 1.
Lebrun F., Jak dawniej leczono. Lekarze, święci i czarodzieje w XVII i XVIII wieku, tłum. Z. Podgórska-Klawe, Warszawa 1997.
Menceliusz J. K., Vade mecum medicum. To iest Apteczka domowa y podróżna, Leszno 1734.
Pasek J. Ch., Pamiętniki, oprac. W. Czapliński, Wrocław 2003.
Pękacka-Falkowska K., Spory kompetencyjne między łaziebnikami i chirurgami toruńskimi w XVIII w. Przypadek Johanna Zandera, „Medycyna Nowożytna” 2015, t. 21, z. 2.
Przebendowski J. J., Listy Jana Jerzego Przebendowskiego podskarbiego wielkiego koronnego do Jana Szembeka podkanclerzego i kanclerza wielkiego koronnego z lat 1711–1728, oprac. A. Perłakowski, Kraków 2010.
Przepisy dyetetyczne czyli reguły zachowania się w czerstwym zdrowiu y przedłużenia życia, Warszawa 1785, k. nlb. 9–9v.
Radziwiłł S., Pamiętnik o dziejach w Polsce. Tom 3 1647–1656, tłum. i oprac. A. Przyboś, R. Żelewski, Warszawa 1980.
Rok B., Zagadnienie śmierci w kulturze Rzeczypospolitej czasów saskich, Wrocław 1991.
Rudomicz B., Efemeros, czyli Diariusz prywatny pisany w Zamościu w latach 1656–1672, cz. 1: 1656–1664, cz. 2: 1664–1672, tłum. W. Froch, oprac. M. L. Klementowski, W. Froch, Lublin 2002.
Schott H., Der sympathetische Arzt, München 1998.
Stomp W., Ten Duis H.-J., Nijsten M. W., The impact of the lunar cycle on the incidence of trauma, „Trauma” 2011, vol. 13, no. 2.
Syroka A., Problematyka medyczna w śląskich kalendarzach z XVII i XVIII wieku, „Medycyna Nowożytna. Studia nad Historią Medycyny” 1995, t. 2, z. 1.
Turányi Z. et al., Association between lunar phase and sleep characteristics, „Sleep Medicine” 2014, t. 15, nr 11.
Vorwahl H., Geschichte der Medizin unter Berücksichtigung der Volksmedizin, „Medizinisch-Biologische Schriftenreihe” 1928, Bd. 9.
Węglorz J., Współpraca interdyscyplinarna i wprowadzenie podstaw metodologicznych oraz warsztatowych jako konieczność w badaniach nad historią medycyny, „Czasy Nowożytne” 2017, t. 30.
Węglorz J., Zdrowie, choroba i lecznictwo w społeczeństwie Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku, Toruń 2015.
Węglorz J., Znaczenie i postrzeganie kwalifikacji do uprawiania sztuki lekarskiej w Rzeczypospolitej, w: „Sapientia ars vivendi putanda est”: wokół kultury i polityki: studia z dziejów nowożytnych ofiarowane Profesorowi Marianowi Chachajowi, red. A. Perłakowski, B. Rok, F. Wolański, Kraków 2019.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2020 Klio. CPDPiP
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Stats
Number of views and downloads: 1328
Number of citations: 0