Mapa dla narodu. Rola, treść i znaczenie Karty dawnej Polski (1859)
DOI:
https://doi.org/10.12775/SZ.2025.04Słowa kluczowe
Karta dawnej Polski, Wielka Emigracja, Wojciech Chrzanowski, Adam Jerzy Czartoryski, Władysław Zamoyski, historia kartografii, cyfrowa edycja źródłowaAbstrakt
Artykuł dotyczy Karty dawnej Polski, mapy w skali 1:300 000 opracowanej w Paryżu w latach 1833–1859. Jej twórcami byli m.in. Wojciech Chrzanowski, Feliks Wrotnowski, Teofil Zabłocki, a głównym fundatorem Adam Jerzy Czartoryski. Mapa początkowo miała służyć celom wojskowym, lecz ostatecznie stała się częścią dziedzictwa narodowego, nad którym opiekę sprawuje Biblioteka Polska w Paryżu. W artykule poddano krytyce jej treść (miejscowości, budynki, drogi i koleje, granice, środowisko geograficzne), a także wyjaśniono funkcję, jaką mapa pełniła wśród emigracji w XIX w. oraz jej znaczenie dla późniejszych prac kartograficznych i badań historycznych.
Bibliografia
Źródła
Chrzanowski W., Wrotnowski F., Karta dawnéj Polski z przyległemi okolicami krajów sąsiednich według nowszych materyałów na 1:300000, Paryż 1859, BN, sygn. ZZK 20 749
Opracowania
Edney M.H., Cartography. The Ideal and Its History, Chicago–London 2019
Epsztein T., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich – zarys historii dzieła, w: Od „Słownika geograficznego Królestwa polskiego” do map topograficznych Wojskowego Instytutu Geograficznego, red. T. Epsztein, Warszawa 2021, s. 106–110
Handelsman M., Czartoryski Adam Jerzy, w: PSB, t. 4, Kraków 1938, s. 257–269
Harley J.B., Deconstructing the Map, „Cartographica. The International Journal for Geographic Information and Geovisualization”, 26, 1989, nr 2, s. 1–20
Jenny B., Hurni L., Studying Cartographic Heritage. Analysis and Visualization of geometric Distortions, „Computers & Graphics”, 35, 2011, nr 2, s. 402–411
Król D., Najważniejsze dzieło kartograficzne Wielkiej Emigracji. Zarys historii tzw. Mapy Chrzanowskiego, w: Variae studia historica, t. 1, red. K. Wójcik, D. Król, Łódź 2024, s. 59–74
Nowak J., Władysław Zamoyski. O sprawę polską w Europie (1848–1868), Poznań 2002
Olszewicz B., Polska kartografia wojskowa (zarys historyczny), Warszawa 1921
Paćko T., Trzebiński W., Wieloarkuszowe mapy topograficzne ziem polskich 1576–1870, Centralny Katalog Zbiorów Kartograficznych w Polsce, t. 5, Wrocław–Warszawa–Kraków 1983
Panecki T., Digital Methods in Cartographic Source Editing, „Digital Scholarship in the Humanities”, 36, 2021, nr 3, s. 682–697
Panecki T., Duży W., A Paradoxical Map: Edward Raczyński’s 1807–1812 Map of Greater Poland, „Imago Mundi”, 74, 2023, nr 2, s. 217–240
Pawłowski B., Chrzanowski Wojciech, w: PSB, t. 3, Kraków 1937, s. 463–467
Pezda J., Historia Biblioteki Polskiej w Paryżu w latach 1838–1893, Kraków 2013
Pezda J., Ludzie i pieniądze. Finanse w działalności księcia Adama Jerzego Czartoryskiego i jego obozu na emigracji w latach 1831–1848, Kraków 2003
Pugacewicz I., Biblioteka Towarzystwa Pomocy Naukowej w Paryżu w świetle korespondencji i protokołów a proces kształtowania się potrzeb czytelniczych Wielkiej Emigracji, „Rozprawy z Dziejów Oświaty”, 57, 2020, s. 175–195
Rederowa D., Polski emigracyjny ośrodek naukowy we Francji w latach 1831–1872, Wrocław–Warszawa–Kraków 1972
Rutkowski H., Znaczenie wybranych map z XIX wieku dla badań dawnej Polski, w: Kartografia Królestwa Polskiego 1815–1915, red. J. Ostrowski, L. Szaniawska, Z Dziejów Kartografii, t. 10, Warszawa 2000, s. 216–226
Siwicka D., Mapy romantyków, Warszawa 2018
Skrycki R., O powstaniu tak zwanej Mapy Chrzanowskiego w świetle listu Generała z 28 września 1844 roku, „Polski Przegląd Kartograficzny”, 35, 2003, nr 4, s. 280–281
Szczęsnowicz K.J., Działalność gen. Wojciecha Chrzanowskiego na polu kartografii, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości”, 31, 1988, s. 109–126
Wolski J., Kartografia topograficzna Bojkowszczyzny Zachodniej (1772–1939), w: Bojkowszczyzna Zachodnia – wczoraj, dziś i jutro, t. 1, red. J. Wolski, Warszawa 2016, s. 107–174
Zajac O., The Map as a Political Manifesto. The Case of “Karta dawnej Polski” and Hôtel Lambert’s Concepts of the Polish State and Nation, „Zeitschrift für Ostmitteleuropa-Forschung”, 69, 2020, nr 3, s. 327–354
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 17
Liczba cytowań: 0
